وقتی می‌گوییم بین‌الملل این اتفاق به چند گونه می‌تواند رخ دهد. در زمانی اجازه داده می‌شود سهامداران خارجی به عنوان شخصیت‌های حقیقی یا حقوقی و از طریق کارگزاری‌هایی که در داخل هستند، در داخل کشور سهام بخرند. یعنی اجازه می‌دهیم سرمایه‌گذاران خارجی در چه خرد و چه سازمانی سهام بخرند. این یک روش بین‌المللی کردن است که منابع خارجی در داخل به ریال تبدیل و در بازار می‌آیند. ولی شخصیت حقوقی مالک سهم خارجی است.
روش دیگر این است که اجازه داده می‌شود کارگزاران بین‌المللی بیایند در ایران و مجوز کارگزاری بگیرند، یعنی شخصیت حقیقی هر کارگزار خارجی می‌شود که آن می‌تواند هم برای سهامداران داخلی و هم برای سهامداران خارجی خرید و فروش کند که این یک لایه پیشرفته‌تر است.
یک بعد دیگر هم اینکه تالاری بین‌المللی برای شرکت‌های معتبر پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که حجم معاملاتی بالا و سوددهی مناسبی دارند، درست شود. حالت دیگر مثلاً گوگل سهامش را در بورس اوراق عرضه کند؛ این لایه کاملا حرفه‌ای و پیشرفته است که البته شرایط خاصی هم می‌خواهد. آخرین حالت هم اینکه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در بورس‌های خارج هم پذیرفته شوند مثلاً شرکتی که در بورس ایران به ریال معامله می‌شود در بورس لندن به پوند معامله شود.
در اینکه بورس ما در حال حاضر ظرفیت کدام یک از موارد گفته شده را دارد باید چند نکته لحاظ شود؛ به دلیل ساختار نظارت به شدت دولت زده سهامداران خارجی کمتر راغبند در این بورس سهامدار شوند ضمن اینکه ریسک بازار بالاست. درمورد کارگزاران بین‌المللی به دلیل فضای دولتی موجود استقبال چندانی نخواهد شد. ورود شرکت‌های خارجی هم بعید به نظر می‌رسد اما مورد چهارم؛ ممکن است یک شرکت معتبر مطابق با استانداردهای حرفه‌ای بین‌المللی وجود داشته باشد که حجم معاملات بالایی هم داشته باشد، این شرکت پتانسیل دارد که در بورس‌های خارج از کشور درخواست پذیرش دهد. از نظر من سه حالت اول مهمتر از بقیه است اما تا زمانی که ساختار نظارتی و دولتی اصلاح نشود راه‌اندازی بورس بین‌الملل سخت خواهد بود. از منظر دیگری هم به موضوع نگاه کنیم؛ در بورس کالا، قیمت توسط دولت تعیین می‌شود به عبارتی سایه دولت اینجا هم فراگیر است. موضوع بورس نفت هم در این اشل معنایی ندارد، چون بورس یا بازار معاملات رسمی بازاری است که عرضه کننده و تقاضاکنندگان متنوع در حجم بالا باشند، بنابراین وقتی یک طرف معامله انحصاری مثل شرکت نفت برای عرضه نفت دارد دیگر نمی‌شود با آن بورس راه انداخت. در بعضی کالاها مزیت داریم مثلاً زعفران از کالاهای دیگر محصول پسته هم مزیت نسبی دارد یعنی می‌توانستیم ۵ یا ۱۰ نوع زعفران و پسته با کیفیت‌های متفاوت برای عرضه کردن در نظر بگیریم، این محصولات قابل معامله کردن در دنیا هستند. کالاهایی که تنوع و سلیقه در آن زیاد است را نمی‌توان زیاد در بورس آورد.
- شاهین شایان آرانی - کارشناس بازارهای مالی