حمیده قاسمی - صدای بورس؛ علیرضا توکلی کاشی، معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران در پاسخ به این سوال که "چگونه می‌توان از محدودیت به آزادی در دامنه نوسان بورس در ایران رسید؟" گفت: در پاسخ به این سوال ابتدا باید درباره فلسفه وجودی دامنه نوسان صحبت کنیم. دامنه نوسان برای جلوگیری از تغییرات ناخواسته شدید قیمت سهم به وجود آمده است. به عنوان مثال اپراتوری می‌خواهد ۱۰۰ سهم را به قیمت ۱۰۰۰ تومان بخرد به اشتباه ۱۰۰۰ تا سهم را به قیمت ۱۰۰ تومان نخرد.
وی در خصوص تبعات بروز این نوع اشتباهات کاربران در کلیت بازارها افزود: در این شرایط اگر بازار عمق کافی نداشته باشد ممکن است دچار نوسان شدید یا به اصطلاح رِنج کشی شود. البته در دنیا نوع دیگری از دامنه یعنی دامنه پویا نیز وجود دارد که مجهز به قطع کننده‌های سیستم هستند. اما در ایران دامنه نوسان برای جلوگیری از نوسان سهم استفاده می‌شود، حتی اگر علت این نوسان واقعی باشد!
بازکردن دامنه نوسان؛ راهکار تطبیق سریع سهم با واقعیت های بنیادی
توکلی کاشی وجود دامنه نوسان را سبب عدم تطبیق به موقع و صحیح بازار با واقعیت‌های بنیادی سهم دانست و خاطرنشان کرد: اگر شرکت قرارداد جدیدی را منعقد کرده باشد، قیمت نفت یا کامودیتی مرتبط با آن صنعت جهش یا ریزش کرده باشد و یا مقررات جدیدی توسط نهاد دولتی یا سازمان امور مالیاتی وضع شده باشد که بر شرکت اثر فوق‌العاده بالایی در قالب اثر افزایش شدید سود یا کاهش شدید سود در بلندمدت را داشته باشد، طبیعتا قیمت آن سهم به صورت واقعی باید تعدیل شود.
وی با اشاره به مکانیزم کنونی بورس کشور افزود: مکانیزم فعلی بازار به گونه‌ای است که اجازه تعدیل و تطبیق به سهم داده نمی‌شود؛ یعنی برای هر اتفاق اثرگذاری باید با نامه مدیران شرکت نماد متوقف شود و پس از انجام اطلاع رسانی، سهم با دامنه یا بدون دامنه باز شود و مظنه یابی شود.
پروژه شدن سهم ها؛نتیجه عکس ابزارهای کنترلی
کارشناس بازار سرمایه به کارگیری ابزارهای کنترلی را سبب دستکاری بیشتر بازار خواند و اظهار کرد: متاسفانه در مسائلی که مرتبط با مساله دامنه نوسان هستند مانند حجم مبنا، گره معاملاتی و امثال این‌ها همواره با دستکاری بازار مواجهیم؛ چراکه این موارد به ابزاری برای دستکاری قیمت تبدیل شده‌اند.
وی "پروژه شدن سهم ها" را نتیجه اصرار بر این محدودیت‌ها در بازار عنوان کرد و یادآور شد: در بازار ما یک عده سهم را از نظر ترکیب سهامداری، سهام شناور آزاد، بحث اطلاع رسانی و شفافیت بررسی می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که سهم قابلیت خوبی برای دستکاری و یا اصطلاحا پروژه شدن دارد. بنابراین با تکیه بر دامنه نوسان، حجم مبنا و غیره سهم را به شدت بالا و یا به شدت پایین می‌آوردند و از این محل عده‌ای منتفع می‌شوند؛ بر این اساس متاسفانه دامنه نوسان ابزاری برای دستکاری بازار شده است..!
- بیشتر بخوانید:
واریز ۶۵۰ میلیارد تومان به صندوق تثبیت و توسعه بورس
راهکار؛ عبور از محدودیت!
معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران با اشاره به مطالعات خود در زمینه دامنه نوسان و بررسی این موضوع با مدیران ارشد نهادهای مالی در خصوص راهکار حل مشکلات به وجود آمده در خصوص دامنه نوسان در بازار سرمایه کشور گفت: به عقیده من دامنه نوسان باید به تدریج باز شود؛ اما ظاهرا از کلمه "تدریج " نیز برداشت‌های درستی نشده است. یک عده این برداشت را داشته‌اند که مثلا ۵ درصد را ۶ درصد کنیم و پس از مدتی ۷ درصد شود و همین طور ادامه دهیم تا به دامنه نوسان باز برسیم در صورتی که قصد من ابدا این رویه نیست!
وی در تشریح راهکار خود افزود: منظور من این است که دامنه نوسان نمادها یک به یک با حضور یک بازارگردان حرفه‌ای افزایش پیدا کند. مثلا برای نماد A بازارگردانی تعیین شود که بگوید مثلا با دامنه ۲۳ درصد و حجم سفارش انباشته، دامنه مظنه و سایر مشخصات سهم می‌توانم بازارگردانی کنم و این به تدریج در مورد سایر سهم‌ها نیز اتفاق بیافتد.
بازارگردان حرفه ای نیازمندیم...
توکلی کاشی توجه به حرفه‌ای بودن بازارگردان را شرط توفیق این راهکار دانست و تاکید کرد: نمادها باید به تدریج وارد پروسه اجرای بازارگردانی واقعی شوند و در هر نمادی که وارد این پروسه می‌شود اجازه اصلاح دامنه نوسان آن به بازارگردان سهم محول شود. در ازای آن از بازارگردان خواسته شود که نماد را با یک مظنه محدود حدود ۹ دهم درصد یا یک درصد و یا به دلیل نبود تجربه کافی در بازارگردانی حدود ۲ درصد قیمت سهم را در دامنه مظنه حفظ کند.
وی تشریح کرد: مثلا اگر قیمت سهمی اکنون ۴۰۰ تومان است و فکر می‌کند قیمت سهم اکنون همین است، سهم را ۴۰۰ تومان بخرد و یک درصد بالاتر یعنی ۴۰۴ تومان بفروشد. اما اگر طی ساعات معاملاتی اتفاقی بیافتد که تمایل به افزایش قیمت سهم ایجاد شود به راحتی بتواند قیمت سهم و عرضه و تقاضای آن را مثلا تا ۲۵ درصد یعنی تا قیمت ۵۰۰ تومان افزایش دهد؛ اما در قیمت ۵۰۰ تومان هم در نقش خریدار و هم در نقش فروشنده باشد؛ یعنی ۵۰۰ تومان بخرد و همزمان با یک درصد بالاتر یعنی با قیمت ۵۰۵ تومان سفارش خود را در سیستم ثبت کند.
این کارشناس بازار سرمایه نقدشوندگی و عدم جهش قیمتی بی‌دلیل سهم‌ها را نتیجه این نوع بازارگردانی در شرایط حذف دامنه نوسان توصیف کرد و یادآور شد: در این حالت با وجود این که دامنه نوسان باز شده است اما نقدشوندگی لازم در بازار وجود دارد، ضمن این که بازارگردان هم در هر لحظه با قیمت پیشنهادی خود با سفارش‌گذاری خرید و فروش همزمان می‌تواند از قیمت جدید سهم نیز دفاع کند؛ در این شرایط در هر نمادی که دارای بازارگردان حرفه‌ای شد می‌تواند دامنه نوسان به طور کامل می‌تواند برداشته شود.