به گزارش صدای بورس، هیچ آمار دقیق و مطمئنی از تعداد رانندگان ترانزیت ایرانی زندانی یا درگیر پرونده‌های قضایی در کشورهای خارجی (به ویژه کشورهای همسایه) به دلیل حمل مواد مخدر یا هر موادغیرمجازی وجود ندارد. اما مهم‌تر از نجات هموطنانمان از پروسه قضایی و احکام سختگیرانه کشورهای خارجی -در برابر رانندگان ایرانی- نجات آنها از دام دلالانی است که مواد مخدر در کامیون آنها جاسازی می‌کنند. به عبارت دیگر تعداد قابل توجهی از رانندگان ترانزیت کشورمان که امروز به اتهام جابه جایی مواد مخدر یا قاچاق انسان درگیر پروسه قضایی کشورهای خارجی شده‌اند، در دام جاسازان مواد در گمرک‌های داخل کشور افتاده‌اند و خودشان از حمل مواد اطلاعی نداشتند.
پدیده جاسازی مواد غیرمجاز امروز در برخی از گمرکات کشور در حال رواج است که ریشه آن به عوامل متعددی از جمله صف طولانی خروجی کامیون‌ها و نبود زیرساخت‌های استاندارد در محوطه‌ها و اماکن گمرکی برمی‌گردد.
«سید علی کریمیان» یکی از رانندگان قربانی قاچاقچبان و جاسازان مواد مخدر است که ماه گذشته در مرز باشماق در مریوان پس از اینکه متوجه جاسازی مواد مخدر در کامیون خود شد و نسبت به این موضوع اعتراض کرد مورد ضرب و شتم قاچاقچیان قرار گرفت و بعد از چند روز در اثر جراحت جان باخت.
رانندگان ایرانی مسیر آذربایجان به ترکیه را به مسیر بازرگان می‌دهند
«عبدالله خانعلی» فعال حوزه حمل و نقل جاده‌ای با بیان بر اینکه پدیده جاسازی مواد در کامیون‌ها از مرز بازرگان آغاز شد و به سایر مرزها سرایت کرد، اظهار داشت: اغلب جاسازی مواد توسط قاچاقچیان و افراد ناشناس در مرز بازرگان انجام می‌شود و بسیار نادر است که رانندگان نقشی در جابه‌جایی این مواد غیرمجاز داشته باشند. رانندگان در صف خروج از گمرک بازرگان اساسا متوجه جاسازی مواد در کامیون‌های خود نمی‌شوند و اخیرا هم راننده‌ای که متوجه جاسازی مواد شده بود، به دلیل درگیری و ضرب و شتم با قاچاقچیان جان باخت.
وی تاکید کرد: به دلیل تعدد جاسازی‌ها در مرز بازرگان و دردسرهایی که برای رانندگان کامیون‌ها در کشور ترکیه ایجاد شده، امروز رانندگان ترجیح می‌دهند از مسیر آذربایجان وارد ترکیه شوند و هزینه طولانی‌تر شدن مسیر را بپردازند اما در مرز بازرگان تردد نداشته باشند. از انجایی که جاسازکنندگان واسطه‌ای در آذربایجان ندارند و شریک آنها عمدتاً در ترکیه هستند و می‌توانند مواد جاسازی شده را ردیابی و شناسایی کنند، مسیر آذربایجان مسیر امن‌تری محسوب می‌شود.
خانعلی ادامه داد: جاسازی مواد ابتدا با قاچاق گازوئیل شروع شد و بعدها به مواد مخدر و هر کالایی که جابه‌جایی آن از ایران به ترکیه ارزش افزوده دارد، رسید.
جاسازکنندگان به‌راحتی وارد گمرک بازرگان می‌شوند
وی با بیان اینکه یک کامیون ۲۰ متر دارد و هیچ راننده‌ای نمی‌تواند این ۲۰ متر طول کامیون را در هر لحظه کنترل کند، گفت: از سوی دیگر مرز بازرگان هم شبیه به کاروانسرا است و هیچ کنترلی برای تردد افراد وجود ندارد و از آنجایی که همه این افراد از اقوام هم و بومی هستند نمی‌توانند سختگیری برای یکدیگر و تردد افراد در محوطه داشته باشند.
وی افزود: همچنین مرز و گمرک بازرگان فاصله زیادی از شهر ندارد و دلالان و قاچاقچیان می‌توانند به راحتی وارد محوطه گمرک شوند. تا ۲ سال گذشته هم در این مرز با چنین مشخصات و مشکلاتی، دوربینی فعال نبود و از روی عمد در محوطه گمرک بازرگان ازدحام جمعیت شکل می‌گرفت تا در شلوغی‌ها قاچاقچیان بتوانند مواد را جاساز کنند.
این فعال حوزه حمل و نقل جاده‌ای با بیان اینکه جاساز مواد حتی در طول روز هم انجام می‌شود، گفت: مسیر خروجی گمرک بازرگان بین دو کوه قرار گرفته و کنترل تمام این مسیر بسیار سخت است، البته کنترل جدی‌ای هم صورت نمی‌گیرد.
صف کامیون‌ها در گمرک تعمدی و به نفع قاچاقیان است
خانعلی تاکید کرد: باید توجه داشته باشم که در تمام دنیا قبل از اینکه کامیونی وارد گمرک شود، تشریفات گمرکی آن به صورت آنلاین انجام می‌شود و کامیون بدون ایستایی از این مسیر حرکت می‌کند اما در گمرک بازرگان، ایستایی کامیون‌ها حتی به چند روز هم می‌رسید و احتمالا این ترافیک و کندی کار هم تعمدی بوده است.
وی ادامه داد: قاچاقچیان به راحتی می‌توانند در طول مسیر خروجی محوطه گمرک، مواد را در کامیون‌ها جاساز کنند. کامیون‌ها برای عبور از ایکس‌ری به صورت رندوم انتخاب می‌شوند و ممکن است کامیون حامل مواد غیرمجاز نه در ایکس‌ری ایران و نه در ایکس‌ری ترکیه کنترل نشود.
بیشتر بخوانید: روزانه چند میلیون لیتر سوخت از کشور قاچاق می‌شود؟
خانعلی تاکید کرد: در ابتدا رانندگان ایرانی که کامیون آنها مورد سوء استفاده قاچاقچیان قرار گرفته بود، در ترکیه با مشکلات و معضل‌های بسیار جدی مواجه می‌شدند و درگیر مراجع قضایی در کشور بیگانه بودند اما به تدریج ترکیه هم متوجه شد رانندگان نقشی در این جاسازی مواد مخدر ندارند.
موارد جاسازی در گمرک بازرگان به ۵۰ مورد در روز می‌رسد
خانعلی با اشاره به حجم جاسازی‌ها در مرز بازرگان اظهار داشت: روزانه بین ۴۵۰ تا ۵۰۰ خودرو از مرز بازرگان خارج می‌شوند که قاچاقچیان روزانه حداقل در ۵۰ کامیون مواد جاسازی می‌کنند.
وی با تاکید بر اینکه در این باره با سازمان‌های متعددی نامه‌نگاری کردیم، بیان کرد: در نهایت پاسخ سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف به نامه‌نگاری‌های ما این بوده که گمرک بازرگان اصلاح‌پذیر نیست. در برخی از مواقع رانندگان به دلیل ترس از جاسازی مواد مخدر به مامور گمرک اصرار دارد که کامیونش از ایکس‌ری عبور داده شود یا سگ مواد یاب کامیون را بررسی کند اما گمرک بابت این اقدام از رانندگان پول می‌خواهد و اساساً ماموران گمرک بر این گمان هستند که اگر کامیون از ایکس‌ری عبور داده نشود به رانندگان لطف کرده‌اند و در بسیاری مواقع هم ایکس‌ری مرز بازرگان خراب و معیوب است و عده‌ای هم این موضوع را فرصتی برای قاچاق می‌دانند.
دیوار گمرک را کنترل نمی‌کنند
همچنین «رامین ظهیری» مدیرکل گمرک بازرگان با تایید این موضوع و فعالیت جاسازکنندگان مواد غیر مجاز در گمرک اظهار داشت: این موارد برای کامیون‌های مسیر خروجی پیش می‌آید. قبلا صف طولانی از خروج کامیون‌ها در گمرک وجود داشت و کامیون‌ها در صف طولانی برای خروج از گمرک می‌ماندند و همین صف طولانی فرصتی را ایجاد می‌کرد تا دلالان از پشت دیوارهای گمرک وارد محوطه شوند و از آنجایی که مسیر خروجی از سمت غرب به دیوار گمرک متصل است، دلالان از طریق دیوار وارد محوطه می‌شدند.
وی افزود: کنترل از این دیوارها برعهده مرزبانی است اما این مسیر به درستی کنترل نمی‌شود و اساساً دیوارها باید فنس‌کشی شوند تا قاچاقچیان و دلالان نتوانند از طریق این دیوار به محوطه گمرک نفوذ کنند و فنس‌کشی دیوارها هم برعهده سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای است.
مدیرکل گمرک بازرگان با تاکید بر اینکه مهمترین مسیری که باید برای عدم ورود قاچاقچیان کنترل شود همین مسیر ۱.۵ کیلومتری گمرک است، ادامه داد: از لحظه‌ای که کامیون‌ها وارد محوطه گمرکی می‌شوند تا نقطه صفر مرزی که کامیون‌ها باید از این مرز خارج شوند، به این دیوار چسبیده است و مرزبانی باید به صورت مستمر این دیوارها را کنترل کند.
کاهش ۸۰ درصدی جاسازی مواد غیرمجاز و انسان در گمرک بازرگان
ظهیری با اشاره به کنترل گمرک برای جلوگیری از ورود قاچاقچیان و دلالان که عاملان جاسازی مواد غیرمجاز و مخدر هستند، گفت: تمام دوربین‌ها در محوطه گمرک فعال هستند اما اغلب جاسازی‌ها در ساعات شب انجام می‌شود و این افراد خود را از پشت دیوار گمرک به کامیون‌هایی که در مجاورت دیوار قرار دارند، می‌رسانند. اولین قدمی که برای کنترل و کاهش جاسازی‌ها انجام دادیم این بود که صف خروج کامیون‌ها را کاهش دادیم. در ۲ الی ۳ ماه گذشته در حالی برخی از کامیون‌ها ۴ روز منتظر خروج از گمرک می‌ماندند در یک ماه گذشته مدت‌زمان انتظار و صف خروج را به صفر رساندیم و یا اینکه به حداقل کاهش پیدا کرده و اگر ایستایی وجود دارد به گیت‌های شرکت نفت برمی‌گردد.
وی با تاکید بر اینکه وقتی زمان ایستایی کامیون‌ها به حداقل می‌رسد، قاچاقچیان فرصت جاسازی را از دست می‌دهند، افزود: خوشبختانه در کمتر از ۲ ماه گذشته با کاهش صف کامیون‌ها در مسیر خروجی توانستیم جاسازی مواد و انسان را تا ۸۰ درصد کاهش دهیم.
هرشب از کامیون‌ها تبعه افغان غیرمجاز کشف می‌کنیم
ظهیری با اشاره به گشت‌های منظم و نامنظم در طول شبانه روز از محوطه گمرک گفت: در اوایلی که مسئولیت اداره این گمرک را پذیرفتم موارد جاسازی مواد و انسان بسیارزیاد بود به طوری که هر روز با مورد جاسازی مواجه بودیم اما در طول کمتر از ۲ ماه گذشته موارد جاسازی بسیار کاهش یافته است. همچنین نیروهای گمرک در نقطه صفر مرزی، تمام کامیون‌ها را کنترل می‌کنند و تقریباً هر شب از کامیون‌ها کشف تبعه افغان را داریم که دلالان و قاچاقچیان، افغان‌ها را زیر محور کامیون‌ها جاساز می‌کنند تا این افراد به صورت غیرمجاز وارد ترکیه شوند و تمام این افراد غیرمجاز و قاچاقچیان و تبعه افغان از دیوار گمرک وارد محوطه می‌شوند.
با شرایط فعلی نمی‌توان امنیت گمرک بازرگان را تامین کرد
وی تاکید کرد: به غیر از این دیوار، برای قاچاقچیان هیچ راه ورودی دیگری وجود ندارد و تاکنون یک قاچاقچی هم نتوانسته از درب اصلی وارد محوطه گمرک شود و اگر این دیوار فنس‌کشی و به صورت مستمر توسط مرزبانی کنترل شود، جاسازی مواد نخواهیم داشت. بارها با مسئولان استان در این باره جلساتی داشتیم و اعلام کرده‌ام که با این شرایط نمی‌توان امنیت گمرک بازرگان را تامین کرد هرچند که موارد جاساز کالای غیرمجاز و تبعه افغان را به حداقل رساندیم اما باید برای به صفر رسیدن این موارد، زیرساخت‌ها در گمرک تقویت شود. مشکل فقط دیوار گمرک است که ارتفاع بلندی ندارد و بارها اعلام کرده‌ایم که این دیوار نیاز به فنس‌کشی و مسیر حرکت کامیون‌ها نیاز به ایزوله شدن دارد اما سازمان راهداری باید نسبت به ایزوله کردن مسیر اقدام کند.
مدیرکل گمرک بازرگان افزود: یگان انتظامات گمرک در پای گمرک مستقر هستند اما باید دیوارهای گمرک هم کنترل شود که به خوبی این دیوارها از سوی نیروی انتظامی کنترل نمی‌شوند. مرزبانی هم کنترل چندانی بر این دیوار ندارد.
ظهیری با بیان اینکه در کمتر از ۲ ماه گذشته بیش از ۱۰ فیلم از ورود قاچاقچیان و تبعه افغان از دیوار گمرک تهیه و برای مسئولان ارسال کرده‌ام، اظهار کرد: اخیراً دو مورد از قاچاقچیان را دستگیر کردیم و همراه با ماموران گمرک، این قاچاقچیان را که قصد جاسازی ۱۲ تبعه افغان در کامیون‌های مسیر خروجی را داشتند به مراجع قضایی استان تحویل دادیم.
وی با بیان اینکه برای شناسایی این افراد هیچ مشکلی نداریم، اظهار داشت: روزانه قاچاق مواد غیرمجاز یا تبعه افغان از کامیون‌ها کشف می‌شوند که البته ۹۰ درصد قاچاق‌ها در گمرک بازرگان قاچاق تبعه افغان به سمت ترکیه است. ترکیه دیوار بلندی در حریم مرز خود کشیده که مهاجران امکان ورود به این کشور از مبادی غیررسمی را ندارند. مهاجران از مبادی رسمی هم به این راحتی نمی‌توانند عبور کنند، از این رو بهترین راه انتقال این افراد به ترکیه، جاسازی آنها زیر محور کامیون‌ها است که البته اخیراً شاهد افزایش کشف تبعه افغان در داخل بار کامیون‌ها هم بوده‌ایم.
این مقام مسئول با اشاره تجهیزات مورد نیاز در گمرک بازرگان برای کشف جاسازی‌ها به ایلنا گفت: گمرک بازرگان مجهز به ۵ دستگاه ایکس‌ری است که البته هر کامیونی برای عبور از ایکس‌ری باید هزینه بپردازد و روزانه هم ۱۵۰ دستگاه کامیون اسکن می‌شوند که اسکن کامیون‌ها هم برای رانندگان هزینه دارد.
ظهیری در پاسخ به این سوال که برخی از رانندگان مدعی هستند علیرغم اصرار آنها برای اسکن و عبور از ایکس‌ری، این اقدام در مرز بازرگان انجام نمی‌شود، گفت: از آنجایی که هم اسکن و هم ایکس‌ری برای رانندگان هزینه دارد معمولا رانندگان از این موضوع استقبال نمی‌کنند و کامیون‌ها مشکوک را هم به زور وارد ایکس‌ری و اسکن می‌کنیم. همچنین از سگ‌های مواد یاب هم برای بارهای مشکوک استفاده می‌کنیم. البته کشف تبعه افغان نیازی به اسکن و ایکس‌ری ندارد و به راحتی تبعه افغان کشف می‌شوند. اغلب برای کشف مواد مخدر از ایکس‌ری و اسکن استفاده می‌کنیم.
وی با اشاره به شرایط کار در گمرک بازرگان بیان کرد: شب‌ها یگان انتظامات گمرک در محوطه گمرک سنگ‌باران می‌شوند و دلالان و افرادی از سمت کوه، پشت دیوار گمرک اقدام به سنگ‌پرانی به سمت نیروهای گمرک می‌کنند. این موضوع را سریع به دادستانی اطلاع دادیم و اعلام کردیم که اگر شرایط به همین نحو ادامه داشته باشد، مجبور هستیم در طول ساعات شب گمرک را تعطیل کنیم چرا که جان رانندگان در خطر است.
مدیرکل گمرک بازرگان درباره نحوه همکاری دلالان در سمت ایران و کشور ترکیه توضیح داد: دلالان در گمرک بازرگان پس از اینکه موادی را جاسازی کردند از پلاک آن کامیون عکس می‌گیرند و وقتی که آن کامیون از مرز ایران عبور کرد و در ترکیه هم مواد جاساز کشف نشد، پس از خروج از گمرک ترکیه، دلالان طرف ترک کامیون را شناسایی می‌کنند و در نهایت کامیون مورد نظر را متوقف و مواد جاسازی شده را برمی‌دارند و پس از آن اجازه حرکت به راننده کامیون را می‌دهند. متاسفانه این روند برای رانندگان خسته کننده شده و باید جلوی آن را گرفت.