به گزارش صدای بورس، با روی کارآمدن دولت سیزدهم و واکاوای چالش‌ها و کمبودهای موجود در صنعت نفت بویژه در بخش پالایش، سکاندار اصلی در زنجیره تولید، انتقال و توزیع فرآورده‌های نفتی یعنی شرکت ملی پالایش و پخش، تصمیم را برآن داشته است تا از سوخت محوریِ صرف به سمت سودمحوری حرکت کند.
اما در کنار این رویکرد و فارغ از محقق ساختن برنامه‌های در دست اجرا، دو رسالت و ماموریت خطیر برعهده این شرکت نهادینه شده تا در همان ابتدای کار با بررسی مواضع اقتصادی کشور شیوه راهبردی مناسبی را باتوجه به شرایط موجود در تامین نیاز بازار سوخت، اتخاذ کند. شرکت ملی پالایش و پخش در دولت سیزدهم درحالی سررشته امور را در دست گرفت که از یک سو باید برای چالش‌های از پیش مانده راهکار ارائه می‌کرد و از سوی دیگر با برقرار توازن در بازارهای مصرف طرح‌های جدیدی را تعریف می‌کرد.
جلوگیری از کیش‌ومات شدن صنعت پالایش در مواجهه با چالش‌ها
پس از بررسی سوابق اقدامات و فعالیت‌ها در صنعت پالایش و پخش، تعهدات صادراتی ایجاد شده معوقه به خریداران ازجمله چالش‌های دردرسازی بود که در وهله نخست ارزیابی چالش‌ها قدم علم کرد. براساس آمار موجود باقیمانده تعهدات شرکت در سال ۹۹ و ۱۴۰۰، مشمول ۶۹۴ هزار تن فرآورده بود که ۱۸۵ هزار تن از طریق زمینی (تسویه شده) و ۵۰۹هزار تن از طریق دریایی به فروش رسیده بود. دراین خصوص طی مذاکره با خریداران و استفاده از ظرفیت قرارداد برای تعویق تعهدات و برای اصلاح قیمت‌های قرارداد و دوره زمانی تحویل توافق شد تا با خریدِ فرصت بتوان ضمن اجرای تعهدات تحمیل شده از اقناع و تامین نیاز بازار داخلی نیز جا نماند.
عدم هماهنگی سیاست‌های صادراتی و توزیع داخلی وعدم استفاده از ظرفیت تجاری حوزه انرژی از کشورهای منطقه از دیگر مشکلات پیش‌رو بود. دراین خصوص با تقویت و تنظیم روابط با کشورهای هم‌جوار و منطقه با همکاری متولیان حوزه بین‌الملل با تاکید بر دیپلماسی انرژی و درگام بعدی بر استفاده از ظرفیت تاسیسات انتقال و توزیع برای برقرار کردن تعاملات سوآپ تصیم گرفته شد.
افزایش ذخایر استراتژیک سوخت
باتوجه به پاندمی کرونا که از دوسال گذشته تاکنون دنیا را درگیر خود کرده است، شیوع آن منجر به تغییر رفتار در بازار مصرف شد و با نوسانات ایجاد شده بازار سوخت را نیز متحول کرد. براین اساس در ایران، فرصت صادرات فرآورده‌هایی مانند بنزین باتوجه به سرریز شدن مخازن و انبارهای اقسام فرآورده‌ها و نفت خام از نگهداری این فرآورده، به سمت بازارهای صادراتی ایجاد و شرایط برای ارزآوری دراین بخش مهیا شد.
اما رفته رفته و با ایمنی ایجاد شده در کشور، مجدد عقربه مصرف نه تنها به زمان پیش از کرونا بازگشت بلکه با تحقق یک پیش‌بینی قریب الوقوع، دامنه سوزاندن بنزین در باک خودروها تا یک ماه دیگر به ۱۲۰ میلیون لیتر نیز خواهد رسید. امری که می‌تواند گمانه‌زنی برای واردات بنزین را شدیدتر کند.
با این اوصاف نخستین گام مدیران و عوامل دست اندرکار در دولت سیزدهم با برنامه‌ریزی برمبنای افزایش ذخایر استراتژیک سوخت قرار گرفت که تا پیش از این در حاشیه قرار گرفته بود.
ممانعت از خاموشی‌های گسترده در کشور با سوخت‌رسانی مستمر
امری که تاثیر بسزایی در تامین سوخت زمستانه نیروگاه‌ها داشت؛ کمبود گازنیروگاه‌ها را با بحران جدی مواجه کرده بود در این بین با ارسال روزانه حدود ۳۷ میلیون لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌های کشور، در۶ ماهه سال ۱۴۰۰ منجر به عدم خاموشی گسترده در کشور شد. این امر باتوجه به کاهش شدید دما و افزایش مصرف گاز و عدم پاسخگویی تحویل گاز به نیروگاه‌ها که می‌توانست به بحران خاموشی دامن بزند با تامین و توزیع بی‌وقفه سوخت مایع از توقف تولید برق در کشور ممانعت به عمل آمد.
توسعه سی‌ان‌جی در سبد سوخت خودروها
در ادامه با تغییر کنش بازار مصرف و همچنین عدم نوسازی و بازسازی تاسیسات پالایشگاهی در سال‌های گذشته، این امر محرز شد که ظرفیت فعلی پالایش نفت خام و میعانات گازی معادل ۲.۲ میلیون بشکه از عهده شیب تند مصرف برنخواهد آمد. شاهد این مدعا برآوردی از الگوی مصرف بنزین است که گویای یک جهش قابل توجه در مصرف بنزین است که طی سال ۱۴۰۵ به ۱۱۷ میلیون لیتر در روز، در سال ۱۴۱۰ به ۱۳۴ میلیون لیتر در روز و در افق سال ۱۴۲۰ به بیش از ۱۵۳ میلیون لیتر در روز خواهد رسید.
از این رو مدیریت بهینه مصرف سوخت برای جلوگیری از بحران احتمالی به جد در صدر برنامه‌های اجرایی قرار گرفت؛ توسعه فرصت مغفول مانده در سبد سوخت خودروها از کانال سی‌ان‌جی از جمله راهبردهایی است که تمرکز بالایی برروی آن قرار گرفته است تا از یک سو با دسترس قرار دادن یک سوخت پاک و ارزان، توان اقتصادی خانوارها را در نظر بگیرد و از سوی دیگر با کاهش مصرف بنزین بتواند شرایط تثبیت شده صادرات را نیز نگه دارد.
در این راستا از ابتدای سال جاری ۸۴ هزار خودروی بنزینی به دوگانه‌سوز تبدیل شده است، همچنین فارغ از فعالیت‌های صورت گرفته در بخش تبدیل کارگاهی، یک قرارداد با گروه صنعتی ایران خودرو به منظور تولید ۴۵ هزار خودروی دوگانه‌سوز اعم از تاکسی و وانت نیز در آذرماه سال جاری منعقد شد تا ضمن مدیریت مصرف بنزین صرفه‌جویی ارزی قابل توجهی را رقم بزند.
ایجاد ارزش افزوده بیشتر با حرکت به سمت سودمحوری
تنها در حدود ۸ ماه از آغاز به کار مدیران این صنعت در دولت سیزدهم می‌گذرد ولی رویکرد اصلی در بخش پالایش، تعدد و کثرت بخشیدن به واحدهای پالایشی و پتروپالایشی باتوجه به چالش‌هایی چون عدم افزایش ظرفیت پالایشی و پتروپالایشی متناسب با تکالیف قانونی و عدم ارتقای الگوی‌های پالایشی طی سال‌های گذشته، هم‌اکنون در راستای کاهش و پرهیز از خام‌فروشی نفت خام براساس سیاست ابلاغی مقام معظم رهبری (مدظله العالی) قرار گرفته است.
خط مشی صنعت پالایش کشور درحال تغییر مسیر از سوخت‌محوری به سمت سودمحوری است. این عبارت بیانگر ضرورت ایجاد یک تحول در ساختار پالایشگاه‌های کشور است تا متناسب با تغییر بازار انرژی جهانی تغییر مسیر دهد به سمت تنوع بیشتر در سبد محصولات تولیدی حرکت کند.
این امر مستلزم ایجاد هماهنگی و وحدت‌رویه بین دو قطب صنعتی کشور یعنی واحدهای پالایشی و مجتمع‌های پتروشیمی می‌باشد.
بیشتر بخوانید: دوراهی خاموشی یا آلودگی ناشی از مازوت
گنجاندن نسل جدیدی از محصولات در سبد پالایشگاه‌ها که تاکنون فقط بر تولید انواع سوخت متمرکز بوده، اقدامی است که می‌تواند مسیر درآمدزایی کشور را بیش از پیش تسهیل کند.
باید اذعان کرد رویه ساخت و توسعه پالایشگاه‌های نفتی در کشور که هم اکنون تعدادشان به ۹ واحدصنعتی می‌رسد براساس تولید سوخت و افزایش سهم فرآورده‌ها در سبد سوختی ناوگان حمل و نقل، نیروگاه‌ها و سایر صنایع مرتبط بوده است.
تولید حداکثری سوخت بویژه دو کالای کلیدی مانند بنزین و گازوئیل که سرآمد بازار فرآورده‌های نفتی تلقی می‌شوند از گذشته تاکنون در اولویت برنامه‌های واحدهای پالایشی قرار داشته است. رویه‌ای که برای تولید و تامین سوخت مورد نیاز بازار مصرف استمرار داشته و پالایشگاه‌های کشور را موظف به پالایش روزانه دومیلیون و دویست‌هزار بشکه فعلی کرده است.
طرح پتروپالایشی ۳۰۰ هزار بشکه‌ای در سراشیبی اجراء
از میان ۴۲ طرح پالایشی نیمه‌کاره باقی مانده در صنعت پالایش، ۲۵ طرح پتروپالایشگاهی، پنج طرح میعانات گازی و ۱۲ طرح نیز طرح‌های بهینه‌سازی پالایشگاه‌های محدود می شود که پس از بررسی این طرح‌ها، ضرورت احداث یک واحد جدید پتروپالایشی به‌موازات اجرای دیگر طرح‌ها احساس شد که به‌دنبال آن مطالعات اجرای این طرح انجام شد.
طرح احداث پتروپالایشگاه شهید سلیمانی از جمله طرح‌هایی است که در دومینوی حرکت به سمت سودمحوری در اولویت اجرا و به بهره‌برداری رسیدن قرار گرفته است. این طرح ۳۰۰ هزار بشکه‌ای با هدف افزایش ظرفیت پالایشی و تامین فرآورده‌های مورد نیاز با تاکید بر زنجیره ارزش در استان هرمزگان و در مجاورت پالایشگاه‌های بندرعباس و ستاره خلیج فارس احداث خواهد شد. این طرح حدود ۱۰ میلیارد دلار سرمایه نیاز دارد که مقرر شده است تا از محل منابع داخلی با مشارکت بخش غیردولتی، تامین مالی خارجی(فاینانس) و یا تحویل نفت خام به پیمانکاران(براساس بندمندرج در لایحه بودجه سال ۱۴۰۱) تامین مالی شود.
این درحالی است که سیاست مجموعه پالایش و پخش به منظور حمایت از بخش خصوصی و تسهیل شرایط برای ورود این بخش به سرمایه گذرای است. طرح احداث پتروپالایشگاه لاوان به ظرفیت ۱۵۰ هزار بشکه و احداث یک پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه ای در خوزستان نیز از جمله طرح‌های پیش‌بینی شده با خوراک نفت خام است.
امضای یک تفاهمنامه راهبردی و استراتژیک
باتوجه به اینکه روزانه رقمی معادل ۸.۸ میلیون لیتر سوخت و فرآورده به صورت روزانه قاچاق می‌شود، ضمن ضرورت نظارت مستمر دستگاه‌های متولی براین جریان و باتوجه به اینکه یکی از راه‌های انتقال امن فرآورده از طریق خطوط لوله می‌باشد؛ گسترش شبکه ریلی و خطوط لوله از دیگر برنامه‌هایی است که در محوریت اجرا و به بهره برداری رساندن قرار گرفته است.
از این رو در اواخر دیماه سال جاری یک تفاهمنامه به ارزش ۳۷۲ میلیون یورو بین شرکت ملی پالایش و پخش و بانک ملت برای احداث خط لوله تابش(تامین بازار انرژی شرق) منعقد شد تا با کاهش ضریب قاچاق سوخت یک صرفه جویی ۱۱ میلیاردتومانی در روز، در ادامه انتقال ایمن و پایدار سوخت را به مردم و صنایع و همچنین بازاری جذاب برای صادرات به افغانستان را رقم بزند. این طرح در انتظار مجوز شورای اقتصاد است تا طی ۴ سال آتی روی مدار بهره‌برداری قرار بگیرد.
امضاء یک تفاهمنامه کلیدی ۱۰۰ میلیون یورویی؛ بزودی
به گزارش ایلنا، این درحالی است که امضای تفاهمنامه دیگری در صدر برنامه های شرکت ملی پالایش و پخش قرار گرفته است تا شرایط توزیع و انتقال فرآورده ها را تسهیل کند. طرح احداث خط لوله پارس به ارزش ۱۰۰ میلیون یورو ظرفیت انتقال روزانه ۷۲ هزار بشکه فرآورده را از هرمزگان به استان فارس را مهیا خواهد کرد. تفاهمنامه این طرح با هدف تامین کسری و توزیع بهینه سوخت مورد نیاز استان فارس، کاهش تردد نفتکش های جاده‌ای ،افزایش حجم ذخیره سازی فرآورده‌های نفتی این استان و ... تا پایان امسال به امضاء خواهد رسید.
سایر برنامه‌های در دست اجرا
اما از دیگر برنامه‌های شرکت ملی پالایش و پخش می‌توان به ارتقاء کیفی بنزین تولیدی و کاهش و کیفی سازی نفت کوره، ارتقاء کیفی نفت گاز در پالایشگاه شیراز اشاره کرد. همچنین پروژه‌های تصفیه گازوئیل، ارتقاء کیفی نفت گاز و سولفورزدایی نفت کوره از ته مانده برج‌های تقطیر در پالایشگاه اصفهان در دست اجراست.
تولید کک سوزنی در پالایشگاه امام خمینی شازند، ارتقاء کیفی محصولات سنگین واحد کک سازی در بندرعباس، ارتقاء کمی و کیفی فرآورده‌های تولیدی در پالایشگاه نفت تبریز، طرح احداث واحد بهبود کیفی و کمی بنزین در تهران، طرح احداث واحد سولفورزدایی نفت کوره در کرمانشاه، واحد تقطیر در خلا جدید لاوان از دیگر طرح‌های در دست اقدام است.