سال ۲۰۲۱ را می‌توان یکی از بهترین و پربازده‌ترین سال‌ها برای عرضه‌های اولیه به شمار آورد. البته با توجه به همه‌گیری ویروس کووید ۱۹ و بحران بیماری کرونا که ضربه سنگینی به اقتصاد جهان وارد و کسب‌وکارهای مختلف را تعطیل کرد و صدها میلیارد دلار خسارت به بار آورد، شاید بتوان آن را بهترین سال برای IPOها دانست.
آمارهای سال گذشته نشان می‌دهند که شرکت‌های بخش فناوری بیشترین سهم را در عرضه‌های اولیه داشتند. در این سال، بخش فناوری با ۲۱ درصد بیشترین سهم را از درآمد عرضه‌های اولیه جهان به خود اختصاص داد. بررسی‌های موسسه پرایس واترهاوس کوپرز نشان می‌دهد به دلیل عملکرد مثبت بازارهای سهام و کاهش بی‌ثباتی‌ها نسبت به سال ۲۰۲۰، در سال ۲۰۲۱ فضای مطلوب‌تری برای عرضه‌های اولیه فراهم شد و به همین دلیل، این فعالیت با رونق چشمگیری روبه‌رو شد. در سال ۲۰۲۱، بازارهای سهام جهان شاهد ۲ هزار و ۶۸۲ عرضه اولیه به ارزش ۶۰۸ میلیارد دلار بودند. بزرگترین IPO این سال مربوط به عرضه اولیه شرکت Rivian (تولیدکننده خودروهای برقی آمریکایی) به ارزش ۱۳.۷ میلیارد دلار بود.
سال گذشته شرکت‌های فعال در بخش فناوری با جهش قابل توجهی در زمینه عرضه اولیه سهام روبه‌رو شدند. این شرکت‌ها در بخش‌های مختلف، از ارائه خدمات بانکی و رمزارز و بازی آنلاین گرفته تا اپلیکیشن موبایل و خدمات مالی و معاملات سهام و نرم‌افزارهای متنوع فعالیت می‌کنند.
سال استارتاپ‌ها
پس از عرضه اولیه موفق سهام شرکت Airbnb در دسامبر ۲۰۲۰، تمایل کسب‌وکارهای نوپا برای ورود به بازار سهام به شدت افزایش یافت. در سال ۲۰۲۱ با وجود تداوم بی‌ثباتی اقتصاد جهان، شرایط مطلوب بازارها موجب شد تا روند عرضه‌های اولیه شتاب بگیرد، به طوری که تعداد عرضه‌های اولیه در سه ماه نخست ۲۰۲۱ از کل سال ۲۰۲۰ پیشی گرفت. در سه ماه نخست سال گذشته تعداد عرضه‌های اولیه سهام به یک هزار و ۶۳۵ مورد رسید در حالی که این رقم در کل سال ۲۰۲۰ معادل یک هزار و ۳۶۳ مورد بود.
نکته مهم در این زمینه، تداوم عرضه‌های اولیه سهام حتی در شرایط بحرانی است. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت IPO ها برای بازارهای سهام و نیز تأمین مالی شرکت‌ها و کسب‌وکارهای نوپا و استارتاپ‌هاست. استارتاپ‌هایی که در سال ۲۰۲۱ وارد بورس شدند، در حوزه‌های مختلفی همچون بازی‌های آنلاین، اپلیکیشن‌های موبایلی خرید و فروش سهام، اپلیکیشن‌های معاملات رمزارزها، نرم‌افزار معاملات در بخش خرده‌فروشی و آموزش آنلاین فعالیت می‌کنند و با حضور آنها در بازار سهام، بورس‌های جهان با رونق چشمگیری روبه‌رو شدند. جالب اینجاست که بسیاری از استارتاپ‌هایی که سال گذشته عرضه اولیه شدند، از حمایت کسب‌وکارهای آنلاین برخوردار بودند. به عنوان مثال، عرضه اولیه سهام شرکت خودروسازی Rivian با حمایت شرکت آمازون انجام شد. این عرضه اولیه که بزرگترین IPO سال ۲۰۲۱ لقب گرفت، ارزش شرکت Rivian را به ۱۰۰ میلیارد دلار رساند و آن را به دومین تولیدکننده خودروهای برقی آمریکا و جهان پس از شرکت تسلا تبدیل کرد.
برخی از استارتاپ‌هایی که سال گذشته سهام خود را از طریق عرضه اولیه در بورس به فروش رساندند، حدود یک دهه و برخی کمتر از آن عمر دارند. نکته اصلی درباره این کسب‌وکارهای نوپا و استارتاپ‌ها این است که همه آنها برای ارائه خدمات خود از فناوری‌های نوین، پلتفرم‌های آنلاین و اپلیکیشن‌های موبایلی استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، شرکت Coinbase که در سال ۲۰۱۲ به دست یکی از مهندسان Airbnb پایه‌گذاری شد، یکی از موفق‌ترین عرضه‌های اولیه سال ۲۰۲۱ را رقم زد. این شرکت، پلتفرم معاملات رمزارزها را ارائه کرده است. همچنین شرکت AppLovin که آن هم در سال ۲۰۱۲ تاسیس شد، عرضه اولیه بسیار خوبی را در آوریل سال گذشته رقم زد. این شرکت به تولیدکنندگان اپلیکیشن‌ها و بازی‌های آنلاین خدمات ارائه می‌کند. شرکت GitLab مثال خوب دیگری است. این شرکت که در سال ۲۰۱۴ شکل گرفت، خدماتی را برای توسعه، ایمن سازی و اجرای نرم‌افزارها در یک اپلیکیشن ارائه می‌کند.
این شرکت بیش از ۱۲۰۰ کارمند در ۶۵ کشور دارد و به عنوان بزرگترین شرکت دورکار جهان، بیش از ۱۰۰ هزار نفر و سازمان از سایت آن استفاده می‌کنند. اما در مورد عرضه اولیه سهام این شرکت‌ها چند نکته مهم وجود دارد که نباید از نظر دور داشت. نخست آنکه عرضه اولیه استارتاپ‌ها تفاوت‌های زیادی با عرضه اولیه شرکت‌های قدیمی دارد. در عرضه اولیه استارتاپ‌ها، سودآوری شرط لازم برای تعیین موفقیت IPO نیست و در واقع، سرمایه‌گذاران به دنبال کسب سود آنی نیستند. برخی از شرکت‌های استارتاپی که در سال‌های اخیر عرضه اولیه داشته‌اند، در زمان IPO با زیان روبه‌رو شدند اما آنچه اهمیت دارد، تداوم روند رو به رشد آنها و میزان درآمدشان است. به عنوان نمونه، شرکت‌های مشهوری همچون آمازون، لیفت و اوبر که سال‌ها با رشد تصاعدی درآمد روبه‌رو بودند، در زمان عرضه اولیه سهام زیان‌ده شدند اما این وضع ادامه نیافت و پس از چند سال نه تنها درآمدها بلکه قیمت سهام آنها نیز با افزایش مواجه شد. یکی از ویژگی‌های مهم استارتاپ‌ها، پتانسیل آنها برای رشد افقی و عمودی است. این ویژگی به آنها امکان می‌دهد تا در طول زمان، سهم بزرگتری از بازار حوزه فعالیت‌شان را به دست آورند. این موضوع که از دید سرمایه‌گذاران پنهان نمی‌ماند، عاملی برای افزایش امیدواری نسبت به آینده این گروه از شرکت‌هاست.
چشم‌انداز ۲۰۲۲
کارشناسان معتقدند، روند بهبود اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۲ ادامه خواهد یافت و فضای مساعدی برای بازارهای سهام ایجاد خواهد کرد. پس از رونق چشمگیر عرضه‌های اولیه در سال ۲۰۲۱، انتظار می‌رود این روند در سال جاری با آهنگی کندتر ادامه پیدا کند. هر چند به نظر می‌رسد که در بازارهای اروپایی تعداد کاندیداهای عرضه اولیه با افزایش روبه‌رو شده است و آنها برای IPO عجله دارند. سال گذشته، میزان عرضه‌های اولیه در منطقه اروپا-خاورمیانه بیش از سه‌ونیم برابر شد و به ۹۹ میلیارد دلار رسید.
اوبر، استارتاپ موفق
شرکت اوبر، ارائه‌دهنده خدمات خودروهای کرایه‌ای در سال ۲۰۰۹ پایه‌گذاری شد. این شرکت در سال ۲۰۱۹ عرضه اولیه سهام خود را در بورس نیویورک انجام داد. هم‌اکنون سهام این شرکت با نماد UBER در بورس نیویورک دادوستد می‌شود. دفتر مرکزی اوبر در شهر سانفرانسیسکو کالیفرنیا قرار دارد. خدمات این شرکت در ۷۱ کشور و بیش از ۱۰ هزار شهر جهان ارائه می‌شود. بنیانگذاران اوبر، گرت کمپ و تراویس کالانیک هستند و دارا خسروشاهی، از سال ۲۰۱۷ مدیرعامل این شرکت است. این شرکت علاوه بر خودروهای کرایه‌ای، خدماتی همچون تحویل غذا، تحویل بسته و حمل بار نیز ارائه می‌کند. درآمد اوبر در سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۱ میلیارد دلار رسید. اوبر با چندین شرکت زیرمجموعه بیش از ۲۲ هزار و ۸۰۰ کارمند دارد.
میزان درآمد اوبر در سال‌های ۲۰۱۷، ۲۰۱۸، ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ به ترتیب ۷.۹ میلیارد دلار، ۱۱.۳ میلیارد دلار، ۱۴.۱ میلیارد دلار و ۱۱. ۱ میلیارد دلار بوده است. با وجود افت درآمد اوبر پس از عرضه اولیه سهام، پیش‌بینی می‌شود که مجموع درآمدهای این شرکت در سال ۲۰۲۱ با افزایش روبه‌رو شده باشد.
البته باید در نظر داشت که افت درآمد اوبر و بسیاری از کسب‌وکارهای نوپا به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا بوده است. در دو سال گذشته، این بیماری هزاران میلیارد دلار به اقتصاد جهان زیان وارد کرده است. بنابراین تدوام فعالیت شرکت‌هایی همچون اوبر و درآمدزایی آنها در این بحران نشان‌دهنده پتانسیل بالای استارتاپ‌ها در بهره‌گیری از هر شرایطی است. قیمت سهام اوبر در ۵ سال گذشته با افتی به میزان ۹.۷ درصد روبه‌رو شده است. با این حال، با توجه به گستره فعالیت این شرکت و برنامه‌های توسعه‌ای آن، انتظار می‌رود که قیمت سهام با رشدی ملایم مواجه شود. ارزش بازار اوبر در سال نخست عرضه اولیه با افت روبه‌رو شد اما در سال ۲۰۲۱ دوباره افزایش یافت و از سطح سال ۲۰۱۹ فراتر رفت. از زمان عرضه اولیه سهام تاکنون، میزان درآمد شرکت اوبر در مجموع ۵ درصد افزایش یافته است.