یکی از راه‌های مهم عمق بخشیدن به بازارهای سهام و افزایش ارزش آنها، عرضه اولیه سهام شرکت‌هایی است که به دنبال تامین مالی از طریق بورس هستند. هر ساله ده‌ها شرکت بزرگ و کوچک، با ساختارهای سنتی یا نوین برای تامین مالی و گسترش حوزه فعالیت‌هایشان وارد بورس می‌شوند. در این میان، شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها جایگاه ویژه‌ای دارند.
از زمان گسترش اینترنت در سطح جهان، هزاران شرکت با استفاده از این فناوری راه‌اندازی شدند و با توجه به نیازهای بشر امروز، به ارائه خدمات و محصولات پرداختند. استارتاپ‌های پلتفرمی از جمله این شرکت‌ها هستند که در زندگی امروز ما نقش مهمی ایفا می‌کنند، به طوری که تصور حذف این شرکت‌ها و خدماتشان از زندگی امروز تقریبا غیرممکن است. از خریدهای روزانه و کرایه خودرو تا رزرو بلیت هواپیما و هتل در کشورهای مختلف و صدها نوع خدمات دیگر، همه فعالیت‌هایی هستند که این شرکت‌ها با استفاده از پلتفرم‌های خاص و بر بستر اینترنت ارائه می‌کنند.
ظهور این شرکت‌ها که عمر قدیمی‌ترین آنها به حدود ۴ دهه می‌رسد، انقلابی در عرصه فعالیت‌های تجاری و خدماتی جهان بود. در این مدت کوتاه، این شرکت‌ها توانستند چهره اقتصاد و بازارهای جهان را تغییر دهند و موجب رونق آنها شوند. در کنار ارائه خدمات متنوع، اشتغال‌زایی و ارزش‌آفرینی از مهمترین ویژگی‌های این شرکت‌ها به شمار می‌رود. اما استارتاپ‌های پلتفرمی و شرکت‌های تکنولوژی محور که در جهان با نام «استارتاپ تک‌شاخ» از آنها یاد می‌شود، از ویژگی‌های دیگری نیز برخوردارند که آگاهی از آنها برای بازارهای سهام، مقام‌های ناظر و قانونگذار، همچنین سرمایه‌گذاران و معامله‌گران بورسی اهمیت دارد.
از مهمترین ویژگی‌های استارتاپ‌های تک‌شاخ، فناوری‌محور بودن آنهاست. همچنین آنها برخلاف شرکت‌های بزرگ و سنتی، به دارایی‌های فیزیکی و مشهود تکیه ندارند. به بیان دیگر، در حالی که شرکت‌های بزرگ با تکیه بر کارخانه، ساختمان‌ها، تجهیزات و... درآمدزایی می‌کنند، تک‌شاخ‌ها برای درآمدزایی به دارایی‌های فکری و نامشهود و فناوری متکی هستند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این شرکت‌ها از امکان بیشتری برای رشد و توسعه برخوردار هستند. به عنوان مثال، ۹۷ درصد از ارزش کل داریی‌های شرکت مایکروسافت که در سال ۱۹۸۶ وارد بورس شد، مربوط به دارایی‌های فکری و نامشهود است. امروز ارزش بازار مایکروسافت به بیش از ۲.۱ هزار میلیارد دلار رسیده که تقریبا معادل تولید ناخالص داخلی کشور کاناداست.
از دیگر نکات مهمی که سرمایه‌گذاران باید مورد توجه قرار دهند این است که سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها الزاما ارتباط مستقیمی با درآمدزایی و دارایی‌های فیزیکی آنها ندارد، بلکه خرید سهام شرکت‌های استارتاپی به دلیل توان آنها برای ایجاد تحول در جامعه و رشد بر همان مبنا، انجام می‌شود.
- بیشتر بخوانید:
سرمایه‌گذاران خارجی وارد می‌شوند؟
باشگاه یک میلیاردی‌ها
اصطلاح «استارتاپ تک‌شاخ که خانم آیلین لی، سرمایه‌گذار مشهور آمریکایی در سال ۲۰۱۳ وضع کرد، به شرکت‌هایی با ارزش بالای یک میلیارد دلار اطلاق می‌شد که در آن زمان همچون تک‌شاخ افسانه‌ای کمیاب بودند. در آن زمان تنها ۳۹ شرکت با این ویژگی وجود داشتند اما تا سال ۲۰۲۰ تعداد این شرکت‌ها با نرخ سرسام‌آور «هر سه روز یک شرکت» افزایش پیدا کرد. این شرکت‌های نرم‌افزاری که از سال ۲۰۰۳ در آمریکا شکل گرفتند، باشگاهی جهانی را به وجود آوردند. در حال حاضر حدود ۴۸ درصد تک‌شاخ‌ها از آمریکا، ۲۵ درصد از چین و مابقی از دیگر کشورها هستند.
سرمایه‌گذاران جسور نخستین کسانی بودند که وارد معاملات سهام این شرکت‌های نوپا شدند، هرچند در آن زمان ارزش بیشتر این حدود ۱۰۰ میلیون دلار بود. در سال ۲۰۱۳ که اصطلاح تک‌شاخ رایج شد، معاملات ۹ رقمی بسیار نادر بود اما با گذشت زمان، این شرایط تغییر کرد و علاوه بر تعداد، ارزش این معاملات نیز افزایش یافت.
البته در دو سال گذشته به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا از حجم این سرمایه‌گذاری‌ها کاسته شد، با این حال در نیمه نخست سال ۲۰۲۰ میزان این سرمایه‌گذاری‌ها به ۱۲۹ میلیارد دلار رسید که نشان‌دهنده اهمیت استارتاپ‌های پلتفرمی و فناوری‌محور برای سرمایه‌گذاران و بازارها بود. بی‌شک اگر بیماری کرونا و پیامدهای منفی آن برای اقتصاد جهان نبود، تعداد بیشتری از این شرکت‌ها وارد بازار سهام می‌شدند اما تا زمان بازگشت شرایط به حال عادی، برخی ترجیح می‌دهند که خصوصی بمانند و از بازار خصوصی تامین مالی کنند.
نقشه جهانی تک‌شاخ‌ها
اگرچه زادگاه اصلی تک‌شاخ‌ها، آمریکاست اما با تشکیل و گسترش باشگاه تک‌شاخ‌ها، کشورهای دیگر نیز به این مجموعه اضافه شدند. در حال حاضر چین و آمریکا اعضای اصلی این باشگاه هستند. رشد و توسعه استارتاپ‌های تک‌شاخ به مرحله‌ای رسیده که دیگر اصطلاح تک‌شاخ یا Unicorn (شرکت‌های با ارزش یک میلیارد دلار) برای توصیف آنها کافی به نظر نمی‌رسد. بر همین اساس، اصطلاحات دیگری همچون Decacorn (شرکت‌های با ارزش کمتر از ۱۰ میلیارد دلار) و Hectocorn (شرکت‌های با ارزش کمتر از ۱۰۰ میلیارد دلار) به وجود آمده‌اند. نقشه زیر، پراکندگی تک‌شاخ‌های استارتاپی در جهان را نشان می‌دهد.
استارتاپ‌های جدید در همه حوزه‌ها و صنایع به چشم می‌خورند. در واقع همه حوزه‌ها، از فین‌تک و مد و غذا تا بیوتکنولوژی و حمل‌ونقل و خدمات نرم‌افزاری شاهد حضور استارتاپ‌ها و خدمات آنها هستند. در سال ۲۰۲۱ که بهترین سال تک‌شاخ‌ها از نظر عرضه اولیه سهام در بورس‌ها بود، ده‌ها استارتاپ از حوزه‌های مختلف سهام خود را عرضه کردند. در جدول زیر تعدادی از این تک‌شاخ‌ها معرفی شده‌اند.
تک‌شاخ‌های خصوصی
استارتاپ‌های تک‌شاخ متعددی در سراسر جهان وجود دارند که هنوز سهام خود را در بازار سهام عرضه نکرده‌اند. به دلیل اهمیت استارتاپ‌ها در جهان امروز، این یک ظرفیت بزرگ برای بازارهای سهام به شمار می‌رود.
استارتاپ‌های تک‌شاخ در صنایع مختلف حضور دارند اما نمی‌توان الگوی خاصی برای توزیع آنها در این صنایع پیدا کرد. در واقع باشگاه استارتاپ‌های تک‌شاخ متشکل از شرکت‌هایی است که هم از نظر نوع صنعت و هم از نظر جغرافیایی توزیع ناموزونی دارند.
تعداد بزرگی از این شرکت‌ها هنوز به صورت خصوصی اداره می‌شوند که در اینجا با ۱۰ شرکت از مهمترین آنها آشنا می‌شویم. ارزشمندترین شرکت خصوصی جهان، شرکت چینی Bytedance است که ۱۴۰ میلیارد دلار ارزش دارد.
پس از آن، Didi Chuxing دیگر شرکت چینی با ارزش ۶۲ میلیارد دلار قرار دارد. شرکت SpaceX آمریکا با ۴۶ میلیارد دلار و Stripe دیگر شرکت آمریکایی به ارزش ۳۶ میلیارد دلار به ترتیب در رتبه‌های سوم و چهارم جای گرفته‌اند.
با وجود پراکندگی، مجموعه استارتاپ‌های تک‌شاخ به طور کلی در چهار گروه اصلی جای دارند. فین‌تک‌ها تقریبا شامل تمامی فناوری‌های جدیدی هستند که هدف‌شان بهبود روند تحویل و استفاده از خدمات مالی است. ۱۵ درصد تک‌شاخ‌ها در این حوزه جای دارند. از سویی ۱۳ درصد تک‌شاخ‌ها در حوزه تجارت الکترونیک و خرید و فروش فعالیت می‌کنند. حوزه هوش مصنوعی و روباتیک ۱۰ درصد و حوزه بهداشت و درمان هم ۸ درصد تک‌شاخ‌ها را در خود جای داده است. بقیه استارتاپ‌های بزرگ در حوزه و صنایع دیگر حضور دارند.
تک‌شاخ‌های آینده
گسترش استفاده از تلفن‌های هوشمند و ارزان‌تر شدن اینترنت به شکل‌گیری و توسعه تک‌شاخ‌ها کمک زیادی کرده است. امپراتوری جهانی تک‌شاخ‌ها بر خدمات موجود همچون غذا، تحویل کالا، کرایه تاکسی، رزرو اتاق در هتل و... استوار است.
برای هر خدمتی یک اپلیکیشن ویژه به وجود آمده است. بر اساس اعلام «فوربس»، در آینده نزدیک، تک‌شاخ‌های دیگری وارد صحنه خواهند شد که تمرکز آنها عموما بر صنایع نرم‌افزاری برای تامین امنیت شبکه، بانک‌ها و علم زندگی قرار دارد. این دسته شرکت‌ها با ارزش کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار در مدت کوتاهی به تک‌شاخ‌های یک میلیاردی و بیشتر تبدیل خواهند شد.
- منبع: هفته نامه اطلاعات بورس - شماره ۴۳۷