کامودیتی‌ها به عنوان دارایی‌های ارزشمند جهان انعکاس‌دهنده فضای اقتصادی و ژئوپلیتیکی هستند و بروز آشفتگی ژئوپلیتیکی به شکلی چشمگیر بر قیمت‌ها تاثیر می‌گذارد. از زمان جنگ سرد یا شاید بحران موشکی کوبا در اوایل سال ۱۹۶۰، رویارویی دو قدرت هسته‌ای جهان بی‌سابقه بوده است.
پیش از این روسیه و ایالات متحده در جنگ جهانی دوم و در جریان آخرین درگیری بزرگ در اروپا موضعی مشترک داشتند. اما بحران اوکراین مساله‌ای متفاوت و تهدیدی علیه صلح جهانی است. این تهاجم مانند سونامی در بازارهای کامودیتی جهانی موج می‌زند و موجب انحراف قیمت مواد خام و بازارها در طبقات مختلف دارایی می‌شود. پوتین ۲۱ فوریه و در سخنانی اقدام به توجیه استدلال‌های خود برای لشکرکشی به اوکراین با وجود مخالفت‌های ناتو کرد. این اقدام از دید ایالات متحده و ناتو به منزله تهاجم تلقی شده و موجب اعمال دور اول تحریم‌ها علیه روسیه شد. این کشورها تحریم‌های بیشتری را در دسترس دارند تا در صورت تداوم حرکت پوتین آنها را نیز اعمال کنند.
حرکت به سمت اوکراین اولین اقدام آشکار روسیه در راستای کنترل مناطقی که قبلا بخشی از اتحاد جماهیر شوروی بودند نیست. در سال ۲۰۰۸ روسیه کنترل گرجستان را به دست گرفت. همچنین ارتش روسیه در سال ۲۰۱۴ نیز به شبه جزیره کریمه، حمله و آن را از اوکراین جدا کرد.
در همین حال پوتین نفوذ خود در مناطق دیگر را گسترش داده است. حمایت او از سوریه و ایران نیز گونه‌ای دیگر از تقابل وی در خطوط نبرد با ایالات متحده بوده است. روس‌ها در سال ۲۰۱۶ به اثرگذارترین کشور غیرعضو در کارتل بین المللی نفت بدل شدند که در حال حاضر همان اوپک پلاس است و هیچ تصمیمی در زمینه تولید نفت، بدون مشورت و توافق مسکو اتخاذ نمی‌شود. با توجه به مدنظر قرار دادن تغییرات آب و هوایی و حمایت از انواع انرژی جایگزین و تجدیدپذیر از جانب ایالات متحده، قدرت قیمت‌گذاری در بازار جهانی نفت هم اکنون در دستان اوپک پلاس به رهبری روسیه است.
در بازی‌های المپیک زمستانی ۲۰۲۲، روسای جمهور چین و روسیه در رابطه با حمایت متقابل به توافق رسیدند. این امر می‌تواند منجر به تضعیف و عدم اثربخشی تحریم‌های ایالات متحده و اروپا در هفته‌ها و ماه‌های آتی شود و نشان می‌دهد که پوتین، زیرساخت حمایت و قدرت خود را از طریق اتحادهای استراتژیک برنامه‌ریزی شده در خاورمیانه و آسیا گسترش داده است. روسیه در زمره بزرگ‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان نفت خام و گاز طبیعی در جهان است. نفوذ روس‌ها در سیاست‌گذاری‌های اوپک، قدرت این کشور را در بازارهای انرژی افزایش می‌دهد.
زمانی که نیروهای روس در ۲۲ فوریه وارد اوکراین شرقی شدند، بهای معاملات آتی نفت خام برنت بالاتر از ۹۰ دلار در هر بشکه بود و پس از تهاجم گسترده روسیه، قیمت معاملات آتی برنت به ۱۰۵.۷۹ دلار در هر بشکه رسید. بایدن از عربستان سعودی خواسته است تا از سال ۲۰۲۱ تولید خود را سه برابر کند و این کشور نیز هر بار از عملی کردن این خواسته امتناع کرده است. تهاجم روسیه به اوکراین و اعمال تحریم‌ها از جانب ایالات متحده و کشورهای اروپایی می‌تواند بهای نفت خام را به محدوده رکورد خود از سال ۲۰۰۷، یعنی نزدیک به ۱۵۰ دلار برساند.
از طرفی اروپا برای تامین گاز طبیعی به روسیه وابسته است و این کشور از انرژی به عنوان ابزاری سیاسی برای مقابله با تحریم‌های اقتصادی استفاده می‌کند. امکان دارد ایالات متحده به دنبال منحرف کردن محموله‌های LNG از آسیا به سمت اروپا به منظور جبران بخشی از کمبودهای ناشی از تنش میان روسیه و ناتو باشد. نفت خام و گاز طبیعی تامین کننده انرژی هستند و در سوی دیگر، گندم عنصر حیاتی برای تغذیه است. روسیه بزرگ‌ترین کشور صادرکننده گندم در جهان است.
معیار قیمت جهانی گندم نشان می‌دهد که گندم در ۲۴ فوریه با قیمتی بیش از ۹.۲۵ دلار به ازای هر بوشل معامله شده است. در حالی‌که در فوریه سال ۲۰۲۱، بالاترین قیمت این محصول ۶.۸۳۵۰ دلار/بوشل بود. در حال حاضر به دلیل وجود تنش در روابط با روسیه و از آنجا که بنادر دریای سیاه در مناطقی واقع شده‌اند که عملیات نظامی در آنها آغاز شده است، قیمت گندم در حال افزایش است. از این گذشته اوکراین نیز یکی از تولیدکنندگان اثرگذار در زمینه تولید گندم و جنگ در این کشور تهدیدی برای موجودی گندم در سال ۲۰۲۲ است.
در حوزه فلزات و سایر کامودیتی‌ها نیز روسیه کشور پیشرو در تولید پلاتین، پالادیوم، رودیوم و سایر فلزات گروه پلاتین است. این فلزات محصولات جانبی تولید نیکل سیبری در منطقه نوریلسک هستند و روسیه تامین‌کننده سطوح قابل توجهی از نیکل، آلومینیوم و فلزات پایه مهم است. کودها نیز به عنوان یکی از نهاده‌های تولید محصولات کشاورزی در سراسر جهان در این کشور تولید می‌شوند.
روسیه به مثابه نیروگاه کامودیتی‌ها و صادر کننده انرژی، فلزات، مواد معدنی، محصولات کشاورزی، محصولات پتروشیمی و اقلام دیگر به سراسر جهان از جمله ایلات متحده و اروپاست. درست زمانی که تورم و تنگناهای موجود در زنجیره تامین، قیمت‌ها را به بالاترین محدوده در سالیان گذشته و حتی در مواردی به رکورد تاریخی خود رسانده، حمله روسیه به اوکراین نیز عاملی تهدید کننده برای عرضه است. ایالات متحده و اروپا از طریق اعمال تحریم‌های شدید اقتصادی اعتراض خود را نسبت به تهاجم روسیه به اوکراین نشان خواهند داد.
اعضای ناتو وعده وضع تحریم‌هایی علیه روسیه را داده‌اند که با اثرگذاری بر اقتصاد این کشور، موجب قطع جریان ارزی خارجی می‌شود. در حالی که روسیه نیز قادر است تا دست به تحریم‌های فلج کننده تجاری بزند که به کمبود عرضه در بسیاری از بازار کامودیتی‌های حیاتی بینجامد. جنگ و اعمال تحریم علیه روسیه، بر قیمت کامودیتی‌ها و سطح موجودی آنها در ماه‌های پیشرو اثرگذار خواهد بود. در این میان و از آنجا که شرکت‌های بیمه به دلیل وجود پتانسیل درگیری در آب‌های آزاد محتاط خواهند شد، انتظار می‌رود نرخ‌های حمل و نقل نیز افزایش یابند.
اقدام روسیه در جهت رویارویی با ایالات متحده و اروپا نیز می‌تواند موجب رقم خوردن زنجیره‌ای از رویدادها از جمله اقدام چین برای الحاق مجدد تایوان به این کشور شود. حمله روسیه به اوکراین در شرایطی رخ می‌دهد که تورم در بالاترین سطح خود در بیش از ۴ دهه گذشته است و اختلالات منتج از شیوع همه‌گیری کرونا باعث افزایش قیمت کامودیتی‌ها شده است. مساله اوکراین، عامل شکل‌گیری انتظارات افزایشی برای قیمت کامودیتی‌ها در بازار است که امکان دارد منجر به تحقق این انتظارات افزایشی در ماه‌های آتی شود.
- منبع: هفته نامه اطلاعات بورس - شماره ۴۳۸