نگاه نشریه ICIS به وضعیت صنعت پتروشیمی در بحران اوکراین

تداوم وضعیت کنونی چه نتایجی را در حوزه محصولات پتروشیمی بر جای خواهد گذاشت؟ در این گروه کالایی کدام محصولات بیشترین تاثیر را از افزایش قیمت نفت خواهند پذیرفت؟ تقاضای محصولات مختلف پتروشیمی برای محصولات مختلف چه تغییراتی خواهد یافت؟ این‌ها سوالاتی است که نشریه ICIS در گزارشی تلاش کرده تا با تشریح آثار و نتایج رشد قیمت نفت در حوزه پتروشیمی به آنها پاسخ بدهد که در این گزارش بخش‌هایی از این تحلیل آمده است.
نشریه ICIS در این گزارش با تشریح وضعیت کنونی تورمی در دنیا که ماه‌ها است شاهد آن هستیم، رشد قیمت نفت را در نتیجه جنگ روسیه و اوکراین عامل تشدید کننده تورم می‌داند و معتقد است این موضوع روی تقاضا اثرات مستقیمی بر جای خواهد گذاشت و با توجه به تورم انتظاری ایجاد شده تقاضا برای انواع محصولات پتروشیمی افزایش خواهد یافت.
در این بین از آنجا که بیشتر کالاهای دسته محصولات پلی اتیلنی در حوزه تولید کالاهای نهایی به عنوان مثال بسته بندی مواد غذایی به کار می‌روند، افزایش بیشتر قیمت ناشی از این موضوع می‌تواند اثرات بیشتری روی تورم بر جای گذاشته و مشکلات زیادی را ایجاد کند؛ چرا که افزایش تورم افراد و کشورهای بیشتری را به سمت فقر بیشتر هدایت خواهد کرد و این موضوع در بلندمدت ممکن است باعث شود قیمت ظرف بسته بندی به مراتب از محصولی که در آن قرار دارند بیشتر باشد؛ با این حال بسته بندی محصولات مختلف امری ناگزیر است و همین امر در مجموع تقاضا برای محصولات مختلف این گروه را تا حدی حفظ خواهد کرد.
اما در حوزه پلی پروپیلن، این گروه در برابر تورم بالا آسیب پذیرتر از پلی اتیلن است؛ ۱۸ درصد از این ماده اولیه در تولید کالاها و ۱۲ درصد در صنعت خودرو به کار می‌رود و با توجه به چالش‌های جدی در حوزه حمل و نقل در گذشته، این موضوع علاوه بر آسیبی که به تورم در حوزه کالاها وارد می‌کند هزینه‌های حمل و نقل را نیز در مجموع افزایش خواهد داد که این امر روی تقاضا برای خودرو از یک سو و هزینه‌های خودرو اثر منفی بر جای می‌گذارد.
اما آن بخش از تقاضا برای پلی پروپیلن که در صنعت بسته بندی کالاهای صنعتی و سخت به کار می‌رود همچنان با تقاضای قبلی روبه‌رو است.
نکته حائز اهمیت دیگر آن است که اروپا به عنوان یک قطب مهم در تولید و تجارت محصولات پتروشیمیایی نقش مهمی در تعیین میزان تاثیرات جنگ روسیه بر حوزه این محصولات بر عهده دارد. حدود ۲.۸ میلیون تن اتیلن و ۲.۳۴ میلیون تن پروپیلن از کل ظرفیت اروپا به پالایشگاه‌هایی وابسته است که در امتداد خطوط لوله دروژبا خوراک شرکت‌های اروپایی را تأمین می‌کنند که این می‌تواند به شدت تحت الشعاع تحریم‌های روسیه و جنگ شود و تولید در اروپا را تحت تاثیر خود قرار دهد، اما آیا این موضوع به توقف در تولید در اروپا منتهی می شود؟ پاسخ منفی است زیرا قاره سبز نیاز خود را به ناچار با قیمت‌های بالاتر از سایر کشورها وارد می‌کند که نتیجه این امر نیز رشد تورم در محصولات پتروشیمیایی تولیدی در اروپاست.
به عنوان مثال از آنجا که اروپا بخش مهمی از نیاز خود به پلی اتیلن را از آمریکا وارد می‌کند باید دید آیا کاهش تولید، از این ناحیه تأمین می‌شود؟ در سال ۲۰۲۱ به دلیل برخی مشکلات، آمریکا در حدود ۳۰ درصد از ظرفیت تولید خود را صادر کرده است، در حالی که این رقم در سال ۲۰۲۰ معادل ۴۳ درصد بوده است. حال اگر قرار باشد میزان ظرفیت صادراتی به همان رقم ۲۰۲۰ بازگردد، صادرات باید به ۴.۵ میلیون تن برسد که از ۱.۵ میلیون تن رشد حکایت دارد و وظیفه دشواری است.
اما تکلیف محصولات صادراتی روسیه چه می‌شود؟ بیش از نیمی از صادرات پلی اتیلن سنگین روسیه به چین صادر می‌شود که بخش قابل توجهی از این محصولات از طریق کانتینرهای دریایی صورت می‌گیرد و این در حالی است که تحریم‌ها علیه مسکو صادرات از این طریق را ممنوع کرده است. از طرف دیگر مراوده‌های این محصولات از روسیه به چین ممکن است به دلیل عدم تمایل بانک‌ها نسبت به گشایش اعتبار اسنادی برای تأمین کنندگان روسی بسیار دشوار باشد؛ کما این که برخی دیگر از کشورهای آسیایی پیشنهادات برای پلی اتیلن روسی را پس گرفته و از خرید صرفنظر کرده اند. بر این اساس باید ببینیم چین در برابر این موضوع چه عکس العملی از خود نشان خواهد داد و آیا ظرفیت کافی برای خرید این میزان محصولات را دارد یا خیر؟
البته چین یکی از بزرگترین کشورهای دنیا در زمینه واردات پلی اتیلن گرید سنگین و پلی پروپیلن است که به ترتیب ۶۰ و ۴۰ درصد از خالص واردات جهانی را در سال گذشته به خود اختصاص داده است و این موضوع از ظرفیت بالای پکن حکایت دارد، با این حال تحلیلگران معتقدند تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی بعد از آن برای روسیه، هزینه مبادلات اقتصادی را برای این کشور به میزان قابل توجهی افزایش خواهد داد و به عبارتی چین با هزینه‌های بالاتر این واردات را از روسیه انجام می‌دهد که ممکن است در پاره ای اوقات این امر به کاهش مبادلات تجاری از سمت تجار و تولیدکنندگان روسی منتهی شود.
نکته دیگر رشد هزینه‌های انرژی بعد از افزایش قیمت نفت در تولید محصولات پتروشیمی است که البته اگر مشکلات کنونی به درازا بکشد، باعث تغییر رویه تولیدکنندگان و استفاده از جایگزین‌های دیگر در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر خواهد شد، اما این امر بسیار زمان بر است و این بدان معنی است که رشد هزینه‌های تولید در نتیجه رشد هزینه‌های انرژی همچنان عامل مهمی در قیمت‌ها در کوتاه مدت محسوب می‌شود که می‌تواند تقاضا برای زغال سنگ را بار دیگر افزایش دهد، چراکه اولویت، حفظ تولید اقتصادی است.