سال ۲۰۲۱ یکی از بهترین سال‌ها برای کامودیتی‌ها بود، به طوری که سال گذشته شاخص کالای بلومبرگ بیش از ۲۵ درصد افزایش یافت. گسترش واکسیناسیون جهانی علیه بیماری کرونا و بهبود تقاضا برای کامودیتی‌ها، همچنین اجرای برنامه تسهیل پولی از سوی دولت‌ها و تغییرات آب و هوایی به افزایش قیمت همه کامودیتی‌ها کمک کردند. حال در سال ۲۰۲۲ پیش‌بینی می‌شود که بروز اختلال در زنجیره عرضه موجب به هم خوردن تعادل در بازارها شود. بروز جنگ و تشدید بحران اوکراین نگرانی‌ها از افزایش تورم جهانی افزایش داده است.در سال ۲۰۲۲ نیروهای قدرتمندی بر بازار نفت خام فشار می‌آورند و واکنش این بازار به فشارها با توجه به شرایط روز، در قیمت‌ها منعکس می‌شود. مهمترین این نیروها، عوامل بنیادین بازار همچون عرضه، تقاضا و حجم ذخایر تجاری و عوامل غیربنیادین مانند تنش‌های منطقه‌ای و سیاست‌های پولی بانک‌های مرکزی هستند. تغییر هر یک از این عوامل و تاثیر آنها بر بازار نفت، کار پیش‌بینی قیمت‌ها را دشوار می‌کند. اکنون مهمترین عامل شعله ورتر شدن آتش جنگ روسیه با اوکراین است. این جنگ بر بازارهای مالی و کالایی دنیا اثرگذار شده است. این اثرگذاری به‌دلیل اختلال عرضه کالاهای پایه از سوی این دو کشور، تحریم روسیه از سوی کشورهای غربی و صعود نرخ انرژی در دنیا، توجه به سهم روس‌ها در تأمین نفت و گاز دنیا، احتمال افزایش مجدد تورم جهانی در این جنگ نظامی، تضعیف ارزش روبل، افزایش نسبی ارزش شاخص دلار آمریکا در کوتاه‌مدت و سردرگمی معامله‌گران در بازارها رقم خورده است. واکنش اولیه بازارهای کالایی به خبر تجاوز نظامی به خاک اوکراین رشد قیمت بود که در ادامه این اثر کمرنگ شد؛ اما همچنان ریسک صعود قیمت کامودیتی‌ها به قوت خود وجود دارد.
در حال حاضر دو پیش‌بینی متفاوت وجود دارد و کارشناسان با توجه به وزنی که به هر یک از عوامل فوق می‌دهند، چشم‌انداز متفاوتی برای بازار نفت در سال ۲۰۲۲ ترسیم می‌کنند ولی اکنون بحران اوکراین شرایط را پیچیده کرده است. از این رو افزایش افسارگسیخته تورم جهانی متاثر از سیاست‌های انبساطی که دولت‌ها برای مقابله با تبعات شیوع کرونا بر مردم و کسب‌وکارهای خود وضع کردند، صعود نرخ کامودیتی‌ها را در سال ۲۰۲۱ فراهم کرد. در حالی که همچنان تبعات صعود تورم بر بازارهای کالایی دنیا وجود دارد و نرخ بسیاری از کامودیتی‌ها در نزدیکی محدوده رکورد قیمتی چندساله خود نوسان دارد، جنگ روسیه با اوکراین به سردرگمی بازارهای کالایی و معامله‌گران این بازارها منجر شد. در حال رشد قیمت‌ها هستیم. حمله روسیه به اوکراین علاوه بر آنکه جان صدها انسان را به شکل مستقیم در معرض خطر قرار می‌دهد، می‌تواند بحران امنیت غذایی در دنیا را نیز دچار چالش کند. با توجه به سهم روسیه در بازارهای جهانی باید منتظر اثرگذاری تبعات این جنگ بر بازارهای کالایی، صعود نرخ انرژی و اوج‌گیری مجدد نرخ مواد غذایی بود.
- بیشتر بخوانید:
بازار پررمز و راز / آیا فصل رونق بازار ارزهای دیجیتال فرا رسیده است؟
نفت بالای ۱۰۰ دلار
تا قبل از تجاوز نظامی روسیه به خاک اوکراین نخستین پیش‌بینی از رشد قیمت نفت خام تا پایان سال ۲۰۲۲ و احتمال سه‌رقمی شدن آن خبر می‌داد. اساس این پیش‌بینی بر افزایش تقاضای جهانی در پی بهبود اقتصاد جهان و بازگشت رونق به کسب‌وکارهای آسیب‌دیده از کرونا همچون خطوط هوایی، صنعت هتلداری، مراکز گردشگری و... استوار بود. کارشناسان این گروه معتقد بودند که تولیدکنندگان اصلی نفت خام جهان معروف به گروه اوپک پلاس با کنترل میزان تولید و عرضه اجازه نمی‌دهند که قیمت‌ها کاهش پیدا کند. در مقابل گروه فوق، تحلیلگرانی بوند که می‌گفتند در سال جاری قیمت نفت خام مسیر نزولی خواهد داشت. بر اساس برآورد این تحلیلگران، میزان تقاضای نفت خام جهان در سال ۲۰۲۲ به حدود ۹۹.۷ میلیون بشکه در روز خواهد رسید در حالی که میزان عرضه از این رقم فراتر خواهد رفت. بار اصلی افزایش عرضه نفت به دوش تولیدکنندگان غیراوپک خواهد بود. چین و آمریکا تلاش می‌کنند تا با آزاد کردن ذخایر استراتژیک نفت خود بر بازارهای نفت جهان فشار آورند. البته اعضای اوپک تاکنون نشان داده‌اند که در برابر چنین فشارهایی تسلیم نمی‌شوند و با آزادسازی ذخایر کشورهای مصرف‌کننده، آنها نیز از میزان عرضه خود می‌کاهند. کاهش داوطلبانه یک میلیون بشکه‌ای تولید عربستان (مازاد بر سهمیه) یکی از اقداماتی است که اوپکی‌ها در راستای مقابله با سیاست‌های مصرف‌کنندگان به کار گرفتند.
جذابیت نفت ایران در میانه جنگ و تحریم
افزایش شدید نرخ تورم در آمریکا و روند صعودی تورم در جهان باعث شد تا بانک‌های مرکزی کشورهای توسعه‌یافته به فکر توقف برنامه تسهیل پولی بیافتند. نرخ تورم در آمریکا به بالاترین سطح در ۴۰ سال گذشته رسید و فدرال رزرو تصمیم گرفته با افزایش نرخ بهره بانکی، این روند را کنترل کند. افزایش نرخ‌های بهره به رشد ارزش دلار کمک می‌کند که تاثیر مستقیم آن بر کامودیتی‌ها، با افت قیمت آنها نشان داده می‌شود. این اتفاق از جمله عواملی بود که به کاهش قیمت نفت خام منجر می‌شد اما حمله نظامی روسیه به اوکراین در ساعات ابتدایی به صعود نرخ نفت به ۱۰۵ دلار به ازای هر بشکه در روز ۲۴ فوریه منجر شد. گرچه این صعود قیمتی در آن مقطع چندان دوامی نداشت و نفت برنت در مرز ۹۹ دلار به ازای هر بشکه هفته منتهی به روز جمعه ۲۵ فوریه را به پایان رساند. اما نفت خام در معاملات روز چهارشنبه ۱۱ اسفند در بازار جهانی با افزایش نگرانی‌ها نسبت به اختلالات عرضه پس از تحریم‌های سنگین علیه بانک‌های روسیه و تشدید جنگ در اوکراین، رکورد قیمت جدیدی را شکست. در این زمینه جاستین اسمیرک، اقتصاددان شرکت وست پک گفته که اختلالات تجاری توجه افراد را جلب کرده اند. مسائل پیرامون فاینانس و بیمه روی صادرات از دریای سیاه تاثیر گذاشته و شوک عرضه را ایجاد کرده است. به نظر می‌رسد در این اوضاع و احوال که مشخص نیست جنگ روسیه و اوکراین چه زمانی پایان می‌یابد یکه‌تازی نفت در بازارهای جهانی ادامه داشته باشد. در این زمینه نیز مشاهده می‌شود که انتظار بازار جهانی برای بازگشت نفت ایران، با جنگ روسیه علیه اوکراین و اعمال تحریم‌های بانکی بیشتر از قبل شده چراکه از یک‌سو بهای نفت در سطوح بالای ۱۰۰ دلاری قرار گرفته و ادامه جنگ موجب رشد بیش از پیش آن می‌شود و از طرف دیگر، محبوبیت نفت روسیه در روزهای گذشته کاهش یافته و نفت ایران می‌تواند از این فرصت استفاده کند.
- علی حبیبی - مترجم