صدای بورس - مهراز حبیبی ؛ کبد عضوی به شکل نیمه ماه است که در قسمت پایین نسبتاً مستقیم است. کمی در حفره بدن کج می‌شود، قسمت چپ بالای معده و قسمت راست بالای قسمت اول روده کوچک است. کبد دارای دو بخش یا لوب اصلی است. هر لوب بیشتر به هشت بخش تقسیم می‌شود. هر بخش دارای حدود ۱۰۰۰ لوبول یا لوب کوچک است. هر یک از این لوبول‌ها دارای یک لوله (مجرای) کوچک است که به سمت مجرای مشترک کبدی جریان دارد. در مقایسه با بقیه بدن، کبد مقدار قابل توجهی خون در آن جریان دارد. تخمین زده می‌شود که ۱۳ درصد از خون بدن، که تقریباً یک پیمانه است، در هر لحظه در کبد است.
وظایف اصلی کبد در فرآیندهای متابولیک بدن است. این شامل: تجزیه یا تبدیل مواد غذایی مانند چربی‌ها و پروتئین‌ها، استخراج انرژی، ویتامین‌ها و مواد معدنی، سموم را کمتر برای بدن مضر می‌کند و آنها را از جریان خون خارج می‌کند. کبد این کار را با دریافت خون با مواد مغذی از اندام های گوارشی از طریق سیاهرگی به نام ورید باب انجام می‌دهد. بسیاری از سلول های کبد که به هپاتوسیت ها معروف هستند، این خون را می پذیرند و فیلتر می کنند. کبد همچنین روزانه ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی لیتر صفرا تولید می‌کند که سپس به روده کوچک می‌رود و به تجزیه بیشتر چربی‌ها کمک می‌کند. در همین حال، آمونیاک را نیز که یک محصول جانبی سمی تجزیه پروتئین است، از طریق ادرار به شکل اوره آزاد می‌کند.
کبد چگونه بازسازی می‌شود؟
کبد واقعاً اندامی شگفت انگیز است زیرا توانایی بازسازی را دارد. این بدان معنی است که پس از آسیب یا جراحی برای برداشتن بافت، بافت کبد می‌تواند تا حد مشخصی رشد کند. کبد با بزرگ شدن سلول های موجود شروع به رشد می‌کند. سپس سلول های کبدی جدید شروع به تکثیر می‌کند. در سال ۱۹۳۱، یک مطالعه روی موش‌ها برای اولین بار نشان داد که در عرض یک هفته پس از برداشتن دو سوم کبد موش، اندام به وزن اولیه خود بازگشته است. مطالعات دیگر این یافته ها را در جوندگان تایید کرده‌اند و تحقیقات نشان داده است که کبد انسان نیز می‌تواند رفتار مشابهی داشته باشد.
چه بیماری‌هایی می‌تواند در کبد ایجاد شود؟
انواع مختلفی از بیماری‌ها وجود دارد که می‌تواند بر کبد و عملکرد آن تأثیر بگذارد. برخی درمان‌های موفقیت آمیز دارد در حالی که برخی دیگر اینطور نیست. نمونه هایی از شرایط رایجی که بر کبد تأثیر می گذارد عبارتند از:
هپاتیت خود ایمنی : هپاتیت خودایمنی باعث می‌شود که سیستم ایمنی بدن به خود حمله کند و بافت سالم کبد را از بین ببرد. هپاتیت خود ایمنی می‌تواند منجر به سیروز کبدی و سایر آسیب های کبدی شود.
آترزی صفراوی : آترزی صفراوی وضعیتی است که بر مجاری صفراوی و جریان صفرا در نوزادان تأثیر می گذارد. مجاری صفراوی داخل و خارج کبد دچار زخم و انسداد می‌شوند. این بیماری می‌تواند مادرزادی باشد یا در نتیجه التهاب رخ دهد. معمولاً به جراحی و در بسیاری از موارد پیوند کبد نیاز دارد.
هموکروماتوز : هموکروماتوز باعث انباشته شدن آهن اضافی در بدن می‌شود. آهن بیش از حد می‌تواند به کبد آسیب برساند. هموکروماتوز اولیه معمولاً به دلیل اختلالات ژنتیکی ایجاد می‌شود که در تولید گلبول های قرمز اختلال ایجاد می‌کند. هموکروماتوز ثانویه به دلیل مصرف بیش از حد آهن در رژیم غذایی یا تزریق خون ایجاد می‌شود. اگر کم خونی شدید یا بیماری دیگری دارید که نیاز به تزریق مکرر خون دارد، می‌توانید آهن در خونتان انباشته شود. اما، درمان هایی برای کاهش خطر این اتفاق وجود دارد. علل دیگر می‌تواند نارسایی کبد یا هپاتیت B یا C باشد. نوع سوم، اما بسیار نادر، هموکروماتوز نوزادی است که زمانی اتفاق می‌افتد که کبد جنین در رحم آسیب دیده باشد.
هپاتیت A : هپاتیت ویروسی به یک عفونت ویروسی اشاره دارد که باعث التهاب کبد می‌شود. انواع هپاتیت حروف متفاوتی دارند، از جمله A، B، C، D و E. هر کدام علل و شدت متفاوتی دارند. هپاتیت A در مناطقی که آب آشامیدنی تمیز ندارند و سیستم های بهداشتی ضعیفی دارند شایع تر است. اکثر افراد می توانند بدون نارسایی کبدی یا عوارض طولانی مدت هپاتیت A را بهبود بخشند.
هپاتیت B : هپاتیت B می‌تواند باعث عفونت کوتاه مدت یا طولانی مدت شود. در بزرگسالان در ایالات متحده، این بیماری معمولاً از طریق تماس جنسی منتقل می‌شود. با این حال، فرد می‌تواند از طریق سوزن های مشترک یا تزریق تصادفی سوزن آلوده به خود نیز به آن مبتلا شود. این وضعیت می‌تواند عوارض جدی از جمله نارسایی کبد و سرطان ایجاد کند. برای پیشگیری از این بیماری واکسیناسیون وجود دارد.
هپاتیت C : هپاتیت C می‌تواند یک عفونت حاد یا مزمن باشد. معمولاً از طریق تماس با خون حاوی ویروس هپاتیت C، مانند از طریق استفاده از سوزن های ناپاک برای تزریق مواد مخدر یا استفاده از خالکوبی، منتشر می‌شود.تماس جنسی محافظت نشده با فردی که حامل ویروس است نیز می‌تواند باعث انتقال عفونت شود. اما، این یک اتفاق کمتر رایج است. این وضعیت می‌تواند باعث التهاب شود که می‌تواند منجر به سیروز، نارسایی کبد و سرطان کبد شود.
بیماری کبد چرب غیر الکلی و NASH : بیماری کبد چرب غیر الکلی وضعیتی است که در آن چربی منبع قابل اعتماد در کبد ایجاد می‌شود. چربی بیش از حد می‌تواند به کبد آسیب برساند و باعث التهاب شود. استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) نوعی بیماری کبد چرب غیر الکلی است که باعث ایجاد اسکار یا فیبروز می‌شود. افرادی که وزن اضافی دارند و دارای شرایط مرتبط با چاقی مانند دیابت نوع ۲ هستند، بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری هستند.
سرطان کبد : اگر سرطان در کبد ایجاد شود، سلول ها را از بین می برد و بر عملکرد طبیعی کبد تأثیر می گذارد. میزان سرطان کبد در ایالات متحده طی ۳۰ سال گذشته سه برابر شده است. افراد مبتلا به سیروز در معرض خطر بسیار بالایی برای ابتلا به سرطان کبد هستند. کارسینوم هپاتوسلولار (HCC) شایع ترین نوع سرطان کبد است. از سلول های کبد شروع می‌شود.
سیروز و نارسایی کبد : سیروز کبدی وضعیتی است که در آن بافت اسکار جایگزین بافت سالم کبدی می‌شود. این باعث از دست دادن عملکرد کبد می‌شود که منجر به نارسایی مزمن کبد می‌شود. این یک بیماری جدی است که باید بلافاصله درمان شود. تعدادی از شرایط می‌تواند باعث سیروز شود. اینها شامل مصرف زیاد الکل طولانی مدت، هپاتیت مزمن یا اختلالات ژنتیکی نادر مانند بیماری ویلسون است. سیروز همچنین ممکن است باعث ایجاد فشار بالا در ورید باب کبد شود که منجر به وضعیتی به نام فشار خون پورتال می‌شود. این می‌تواند باعث آسیت شود که زمانی رخ می‌دهد که مایعات به داخل شکم نشت کنند. شکم ممکن است متورم و دردناک شود. آسیت همچنین می‌تواند باعث تورم پاها و مچ پا شود. اگر آسیت عفونی شود، پریتونیت باکتریایی خود به خودی نامیده می‌شود، وضعیتی که در صورت عدم درمان می‌تواند کشنده باشد. نوع دیگری از نارسایی کبد، نارسایی حاد کبد است که به وخامت سریع عملکرد کبد گفته می‌شود.
نارسایی حاد کبد می‌تواند به طور ناگهانی یا در عرض چند هفته یا چند روز اتفاق بیفتد. علل آن می‌تواند شامل موارد زیر باشد: مصرف بیش از حد استامینوفن (تیلنول) ، خون رسانی ناکافی به کبد ، مصرف بیش از حد دارو و برخی مکمل های گیاهی یا رژیمی.
بیماری کبدی الکلی : بیماری کبدی الکلی یک وضعیت متابولیک است که بر روی کبد تأثیر می گذارد. علت آن مصرف طولانی و بیش از حد الکل است. ممکن است برای هر فردی پیشرفت متفاوتی داشته باشد، اما به طور کلی سه مرحله وجود دارد: تجمع چربی در سلول های کبدی ، التهاب سلول های کبدی و علائم بیماری‌های کبدی.
بسیاری از بیماری‌های کبدی با علائمی شبیه آنفولانزا شروع می‌شوند و به نشانه‌های شدیدتر آسیب کبدی مانند زردی و ادرار تیره‌رنگ تبدیل می‌شود.
سایر علائم مشکلات کبدی عبارتند از: خستگی، از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، درد مفاصل، ناراحتی یا درد معده، خونریزی بینی، عروق خونی غیر طبیعی روی پوست (آنژیوم عنکبوتی)، خارش پوست و ضعف.
علائم جدی تر عبارتند از: زردی پوست و چشم (یرقان)، سردرگمی و مشکل در تفکر واضح، تورم شکم (آسیت)، تورم پاها (ادم)، ژنیکوماستی (زمانی که مردان شروع به رشد بافت سینه می‌کنند)، کبد بزرگ (هپاتومگالی)، ادرار تیره، مدفوع کم رنگ.
اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود صحبت کنید.
چگونه کبد خود را سالم نگه داریم
این تغییرات سبک زندگی می‌تواند به شما در حفظ سلامت کبد کمک کند:
برای هپاتیت A و هپاتیت B واکسینه شوید.
سوزن یا وسایل مراقبت شخصی (تیغ، مسواک و غیره) را به اشتراک نگذارید.
به طور منظم تمرین کنید.
در مورد هر دارویی که مصرف می کنید با پزشک خود صحبت کنید زیرا ممکن است بر کبد شما تأثیر بگذارد.
مقدار الکلی را که مصرف می‌کنید محدود کنید، زیرا کبد شما برای تجزیه سموم ناشی از الکل نیاز به مقدار زیادی دارد.
یک رژیم غذایی متعادل با فیبر و ماهی های چرب حفظ کنید.