یکی از محدودیت‌های امروزه بازار سرمایه، تسویه وجوه با دو روز تأخیر است. شرکت نرم‌افزاری‌ای در بازار سرمایه سامانه‌ای طراحی کرده است که وجوه بعد از فروش سهم در لحظه به حساب فروشنده واریز خواهد شد.
رضا امین الرعایا، مدیرعامل شرکت راهکارهای هوشمند رادمان در گفت و گو با هفته نامه اطلاعات بورس، درباره روال و مشکلاتی که در حال حاضر در بازار وجود دارد، جرقه و شروع تولید این محصول، تسویه آنی و زودتر از موعد، رفع محدودیت‌ها و جامعه هدف این محصول توضیح داد.
* روال تسویه وجه حاصل از فروش سهام آن هم با ۲ روز تأخیر به نظر محدودیتی در بازار است.
دقیقا، در حال حاضر فروشنده سهام با دو روز تاخیر وجه سهم فروخته شده خود را دریافت می‌کند و این موضوع به دلیل محدودیت‌های اعمال شده از جانب نهاد قانون‌گذار است، به‌طور مثال اگر فردی سهم خود را روز شنبه به فروش برساند روز دوشنبه امکان دریافت وجه قابل دریافت خود را دارد. علت اینکه دو روز بعد یا اصطلاحا ۲+T امکان دریافت وجه قابل دریافت وجود دارد شاید مواردی از قبیل تایید فایل نهایی معاملات و ایجاد فرصت برای کارگزاران برای بررسی مشتریان بدهکار یا دریافت کنندگان اعتبار و موارد کنترلی نهاد قانون‌گذار است. البته سیستم بانکی پولی و بازار سرمایه تا امروز محصول مشترکی نداشته‌اند که پل ارتباطی بین دو بازار باشد و بتواند درخواست‌های وجه حاصل از فروش را در لحظه اجرا کند. مشکلی که در سمت کارگزاری وجود دارد اینکه، زمانی که برای مثال درخواست وجه گذاشته می‌شود چون این پول از سیستم تسویه پایاپای واریز می‌شود به حساب کارگزاری آمده و کارگزاری از آن حساب واسط باید به حساب مشتری واریز کند که این عملیات در زمان کاری بانک قابل انجام است. پس چنانچه پول در حساب بانکی قابل پرداخت باشد و مشتری درخواست داده باشد اما زمان ارائه خدمت بانک نباشد، کارگزاری نمی‌تواند درخواست جابجایی وجه مشتری را اجرایی کند.
* جرقه و شروع اصلی تولید این محصول از کجا بود؟
فعالیت در بازار سرمایه به عنوان مدیر اجرایی و همچنین سابقه کار در سیستم بانکی کشور امکان ایجاد خلق این محصول را به من داد. تصور ایجاد یک بستر برای پرداخت در لحظه بلافاصله بعد از درخواست وجه مشتری و انجام عملیات بصورت کاملا اتوماتیک و بدون دخالت انسان بسیاری از ریسک‌های این فرآیند را از بین خواهد برد. این تصور به اجرا درآمد و این محصول خلق شد. کارگزاران می‌توانند درخواست‌ها را به صورت سیستماتیک به بانک صادر کنند و در زمان قانونی امکان پرداخت بصورت آنلاین مهیا خواهد بود. ما به کارگزاران امکانی می‌دهیم که دیگر محدودیت کارکرد ساعت‌های کاری بانک باعث محدودیت کاری آنها و ارائه خدمت در این زمینه نخواهد بود، پس محدودیتی دیگر وجود ندارد که بانک باز یا بسته باشد چون ما با سرویس‌های موجود با تمام بانک‌ها می‌توانیم ارتباط داشته باشیم؛ در نتیجه محدود به زمان نیست. این امکان برای مشتری هم است و اگر مشتری در هر زمان درخواست وجه دهد دیگر دغدغه اینکه بانک باز باشد تا کارگزار بتواند این پول را جابجا کند ندارد، پس محدودیت درخواست وجه برای مشتری هم از بین می‌رود. محدودیت دیگری که در سمت کارگزاران وجود دارد این است که کارگزاران با ریسک کارپردازان خود مواجه هستند. سیستم صدور چک و جابجایی وجوه بین بانک‌ها و وجود همیشگی خطای انسانی ریسک دارد. هزینه‌هایی که از این ناحیه به کارگزار تحمیل می‌شود هم از بین خواهد رفت.
* ارزش خلق شده در سامانه تسویه آنی کاهش هزینه، استفاده صحیح و مدیریت زمان، کاهش خطای انسانی است، چطور این محدودیت‌ها را از بین بردید؟
سعی کردیم با این محصول پل ارتباطی بین بازار سرمایه و سیستم پولی بانکی باشیم. اجرای کار و ریسک‌های موجود را در هر دو سیستم بررسی کردیم و با وجود محدودیت‌ها موفق به تولید این محصول شدیم.
- بیشتر بخوانید:
پاسخ ۵ پرسش پر تکرار بورسی/ در تردید بین کدام گروه ها هستید؟!
* با این زیرساخت دو ادبیات اجرا می‌شود: تسویه آنی و تسویه زودتر از موعد...
هر دو اینها را می‌توانیم انجام دهیم ولی دومی منوط به این است که آن کارگزاری یا آن نهاد مالی بتواند مجوز آن را بگیرد که در لحظه‌ای که معامله انجام می‌شود بتوانند پول حاصل از فروش سهام مشتری را همان لحظه به مشتری بدهد. این زیرساختی که ما فراهم کردیم در رمز ارزها همین الان اجرا می‌شود. لحظه‌ای که رمز ارز فروخته می‌شود در همان لحظه هم پول به حساب فروشنده می‌آید. در این سیستم هم همین است پول در لحظه به حساب شما می‌آید. همچنین ما می‌توانیم دستور تسویه گروهی یا دستور تسویه به صورت فایل‌های گروهی را دهیم که در پرداخت سود سهام مثلا در صندوق‌ها بسیار کاربرد دارد و همین الان یکی از دغدغه‌های دولت پرداخت سود سهام عدالت است که به راحتی می‌توان با این سیستم انجام داد.
* یکی از مشکلاتی که کارگزاری‌ها در حال حاضر دارند، درگیری نیروی انسانی به دلیل پاسخگویی برای همین تسویه است.
بله درست است؛ برای مثال پول به حساب مشتری واریز نشده است و مشتری با کارگزاری تماس می‌گیرد، کارگزار باید بررسی و مشکل را پیدا کند. آیا سیستم بانکی به مشکل خورده و وجه جابجا نشده بطور مثال مغایرت در اطلاعات فرد وجود دارد یا در سیستم کارگزاری مشکلی وجود داشته و درخواست مشتری اعمال نشده است. به دلیل درگیری افراد در این فرآیند عارضه‌یابی آن هم زمان‌بر خواهد بود و منجر به نارضایتی مشتری خواهد شد. مشتری مطالبه‌گر است چون قانونا بعد از درخواست باید در ۲+T پول به حسابش واریز می‌شده اما این چنین نشده است. هزینه نیروی انسانی و هزینه‌های معنوی که کارگزاران متحمل می‌شوند نظر به اینکه از این جابجایی وجه سودی دریافت نمی‌کنند و باعث نارضایتی مشتری می‌شود بسیار گران خواهد بود. یکی از امکاناتی که این سیستم دارد این است که مشتری ناراضی از بین می‌رود. با داشبوردی که در اختیار کارگزاری داده می‌شود می‌تواند بررسی کند و علت انجام نشدن انتقال وجه را ببیند و درصورت مغایرت اطلاعات به مشتری اطلاع رسانی کند ضمن آنکه به گزارش انجام واریزها با جزئیات مربوط دسترسی دارد. برای کارگزاران که دغدغه بیشتری روی پرداخت‌ها دارند یا روی مبالغ خاص نیاز به تایید مجدد می‌بینند امکان ادمین ایجاد شده است تا بتوانند رول‌های مدنظر خود را تعریف کنند.
* جامعه هدف این محصول فقط کارگزاری‌ها هستند؟
محدود به مشتری و کارگزاری‌ها نیست بلکه سبدها و صندوق‌ها هم از تسویه آنی می‌توانند استفاده کنند. سازمان بورس هم اکنون محدودیت‌های زمانی برای پرداخت وجه حاصل از فروش واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری را برای صندوق‌ها گذاشته است که به راحتی با استفاده از این سامانه می‌توانند به مشتریان خود ارائه خدمت کنند.
* به نظر شما شرکت رادمان چه تفاوتی با دیگر شرکت‌ها دارد؟
تفاوت رادمان با بقیه شرکت‌های بازار سرمایه این است که همه اعضای آن مدیران اجرایی بازار سرمایه هستند؛ یعنی همه این فرآیندی که گفته شد همه را از حوزه کارشناس تا بالاترین رده اجرایی با آن درگیر بودیم، در نتیجه کل فرآیند را می‌شناسیم، همچنین تیم فنی هم، تیم فنی بازار سرمایه‌ای است. رادمان دو وجه مشترک دارد تیم اجرایی آن و تیم فنی که بازار سرمایه‌ای هستند. نکته دوم که خیلی جذاب است زیر ساخت یکپارچه آن است. نکته سوم هم اینکه ما محصولات خود را با دید مشتری تولید کرده‌ایم و کاربری آسان خلق کرده‌ایم. در سمت شرکت‌های استفاده کننده هم تلاش شده تا موارد کنترل داخلی در سیستم دیده شود تا کاربران سامانه‌ها دغدغه نداشته باشند.
- ساره صابری - خبرنگار