در سناریوی احیای برجام میزان فروش نفت افزایش پیدا می‌کند و افزایش میزان فروش نفت در ایران، به اندازه‌ای نیست که بتواند قیمت جهانی را کاهش قابل ملاحظه‌ای دهد. از طرفی مسائل مربوط به روسیه هم قیمت جهانی نفت و گاز را افزایش داده است، بنابراین در این سناریو به اندازه قابل توجهی درآمدهای نفتی افزایش پیدا می‌کند و احتمالا دولت برای کاهش نرخ دلار، عرضه دلار را افزایش می‌دهد.
بخشی از این افزایش عرضه دلار برای تبدیل درآمد دولت به ریال است که البته این کار را به واسطه بانک مرکزی انجام می‌دهد. در کل اتفاقی که می‌افتد عرضه ارز در اقتصاد افزایش پیدا می‌کند بنابراین شاهد کاهش نرخ دلار نسبت به رقم‌های فعلی خواهیم بود اما این همزمان با کاهش ریسک‌های اقتصاد است.
در همین سناریو و با فرض کاهش قیمت دلار، می‌توان انتظار داشت که بازار سرمایه چندان تحت تأثیر کاهش قیمت دلار قرار نگیرد؛ به دو دلیل، یکی اینکه ریسک‌های اقتصاد کاملا کاهش پیدا می‌کند و از طرف دیگر فشار ناشی از تأمین مالی دولت بر شرکت‌ها کاهش می‌یابد. همچنین احتمالا دولت با توجه به اینکه احیای برجام هم صورت گرفته و انتظارات تورمی کاهش یافته، نگرانی تورمی زیادی ندارد، بنابراین سیاست‌های پولی و مالی انبساطی در پیش خواهد گرفت و این انبساط پولی هم به رونق بازار سرمایه می‌تواند کمک کند. در این سناریو بازار مسکن هم به دلیل افت انتظارات تورمی که ناشی از کاهش نرخ دلار است، در سال اول و یا حتی سال دوم رشد چندانی به خود نخواهد دید ولی بعد از آن می‌تواند به دلیل سیاست‌های انبساطی پولی، همزمان با پایین نگه داشتن نرخ دلار، دوباره مانند دهه ۸۰ به دوران رونق بازگردد.
در سناریوی ادامه شرایط فعلی به دلیل افزایش درآمدهای نفتی ناشی از افزایش قیمت نفت، و تسهیل‌های تحریمی در دولت بایدن، می‌توان انتظار ثبات نسبی (رو به بالا) در بازار ارز و مسکن و رونق در بازار سرمایه ناشی از سیاست‌های انبساطی پولی و مالی را داشت. در واقع این همان سناریوی عدم احیای برجام است. به نظر می‌رسد کم ریسک‌ترین و پر ریسک‌ترین بازارها برای سرمایه‌گذاری به ترتیب بازار سرمایه و ارز باشد. ریسکی که بازار ارز با آن مواجه است افزایش شدید عرضه دلار در سناریوی توافق و افزایش قیمت نفت است. حتی در صورت عدم توافق افزایش قیمت نفت می‌تواند درآمدهای نفتی را زیاد کند و این به این معنی است که درآمدهای نفتی ما افزایش پیدا می‌کند. اگر دسترسی به دلارهای نفتی نیز با سهولت نسبی مواجه باشد می‌تواند عرضه ارز را در اقتصاد افزایش دهد و منجر به کاهش قیمت ارز شود.
در حال حاضر هم که روند احیای برجام متوقف و یا دچار مشکلاتی شده به نظر می‌رسد توافق ضمنی وجود دارد که ایران فعالیت‌های هسته‌ای خود را کاهش دهد، از طرف دیگر طرف مقابل نیز تحریم‌ها را تشدید نکند؛ این سناریوی توافق حداقلی هم می‌تواند عرضه ارز در ایران را افزایش دهد. رفته رفته به خصوص در تابستان می‌توانیم شاهد کاهشی در بازار ارز باشیم. اما اگر شرایط سیاسی به گونه‌ای پیش رود که منجر به کاهش نرخ نفت شود، همه این موارد می‌تواند معکوس شود. هر فرآیندی که بتواند توافق و بازار جهانی نفت را در جهت کاهش قیمت نفت پیش ببرد، می‌تواند باعث ادامه روند افزایشی در بازار ارز شود بنابراین با توجه به بی ثبات بودن شرایط سیاسی و درآمدهای نفتی پر ریسک‌ترین بازار، بازار ارز تلقی می‌شود.
به نظر می‌رسد کم ریسک‌ترین بازار، بازار سرمایه باشد. بازار سرمایه اگر در سناریوی عدم توافق قرار بگیرد و نرخ ارز بالا رود به دلیل انتظارات تورمی، می‌تواند افزایش پیدا کند. اگر در سناریوی توافق قرار گیرد و نرخ ارز کاهش یابد، اتخاذ سیاست‌های پولی و مالی انبساطی، کاهش ریسک‌های اقتصاد و همچنین کاهش فشار دولت بر شرکت‌ها می‌تواند منجر به رونق بازار سرمایه شود. در واقع انتظار می‌رود در صورت توافق و بهبود درآمدها، دولت شروع به تسهیل پولی یا همان سیاست‌های پولی و مالی انبساطی کند تا بخشی از فشار کاهش قدرت خرید مردم در چند سال گذشته و همچنین توقف پروژه‌های عمرانی را جبران کند. همه این موارد به معنای افزایش مخارج دولت و افزایش پمپاژ پول با پشتوانه دلارهای نفتی است که می تواند منجر به رونق در بازار سرمایه و حتی مسکن شود.
- محبوبه داودی - اقتصاددان