سرانجام و بعد از اما واگرهای فراوان، ارز جهانگیری که جیب بسیاری را از سودهای عجیب و غریب پر کرده بود، در دولت رئیسی از برخی صنایع حذف شد تا رسما آزادسازی قیمت‌ها کلید بخورد.
موضوعی که هر چند پیش‌تر نقشه حذف آن از اقتصاد ایران بارها کشیده شده و هر بار به دلایلی نقش برآب می‌شد، در یکی از روزهای گرم بهاری دامن کالاهای اساسی چون روغن، مرغ، تخم‌مرغ، لبنیات و ماکارونی را گرفت و صدای اعتراض بسیاری از مردم را بلند کرد. اتفاقی که هر چند دیر یا زود باید رخ می‌داد، اما شوک یکباره آن نه به قیمت‌ها که معیشت مردم را نشانه گرفت آن هم در شرایطی که شیوع کرونا بسیاری از خط تولیدها را خاموش و تعداد کثیری از کارگران را خانه‌نشین کرد. حالا هم گرانی درد بی‌درمانی در روزهای سخت کشور است.
روغن جلا ندارد
محمود شه‌رضایی، کارشناس صنایع غذایی گفت: پیش از این، قیمت روغن برای صنف و صنعت کیلویی ۱۰ هزار و ۴۰۰ تومان بود اما اکنون حدود ۶۰ هزار تومان افزایش یافته است. روغن خانوار نیز که در گذشته از درب کارخانه ۱۴ هزار تومان بود اکنون به حدود ۷۰ هزار تومان افزایش یافته است و هزینه توزیع روغن از درب کارخانه تا زمانی که به دست مصرف کننده برسد حدود ۱۰ درصد افزایش داشته است.
او با بیان‌اینکه روغن توسط دولت قیمت‌گذاری می‌شود و فرمول خاصی دارد، گفت: معمولا دولت حدود ۱۲ تا ۱۷ درصد سود برای شرکت‌های تولید کننده روغن در نظر می گیرد. پیش از این برای یک کیلو روغن با قیمت ۱۶ هزار تومان، ۱۲ درصد و اکنون برای یک کیلو روغن با قیمت ۷۰ هزار تومان ۱۲ درصد سود به شرکت‌ها می‌دهد، بنابراین افزایش مارجین منهای هزینه مالی اضافی ایجاد شده، سود شرکت‌ها را افزایش می‌دهد. البته این درصد حاشیه سود ممکن است در قیمت‌گذاری اولیه سازمان حمایت بعد از آزادسازی برای همه کالاها رعایت نشده باشد اما به مرور این رویه اعمال خواهد شد.
شه‌رضایی با بیان‌اینکه آزادسازی قیمت‌ها رقم حاشیه سود شرکت‌ها را افزایش می‌دهد، اضافه کرد: پیش از این سالانه بیش از دومیلیون و ۲۰۰ هزار تن و ماهانه حدود ۱۸۰ تا ۲۰۰ هزار تن روغن تولید می‌شد اما اکنون این رقم به ۱۴۰ هزار تن در ماه می‌رسد. میزان رقم تولید هر شرکت بعد از آزاد سازی متفاوت است و با آزادسازی قیمت‌ها، شرکت‌هایی با برندضعیف‌تر و نقدینگی کم قادر به فروش محصولات خود مثل قبل نخواهند بود، اما از نظر ریالی حاشیه سود همه شرکت‌ها افزایش می‌یابد.
این کارشناس صنعت غذایی همچنین توضیح داد: از آنجا که روغن، ماده اولیه بسیاری از صنایع از جمله سس، بیسکوئیت و دیگر خوراکی‌هاست، بنابراین با گران شدن روغن به طور متوسط شاهد افزایش نسبی محصولاتی با پایه روغن خواهیم بود.
او با تاکید براینکه قیمت روغن فله‌ای حدود ۵۰۰ درصد و روغن خانوار حدود ۳۵۰ درصد افزایش یافته است، گفت: بخش قابل توجهی از مواد اولیه سس مایونز، متشکل از روغن است و از آنجا که دراین کالا از روغن فله‌ای استفاده می‌شود، با افزایش ۵۰۰ درصدی قیمت روغن فله‌ای، قیمت سس حدود ۷۰ تا بیش از ۱۵۰ درصد افزایش می‌یابد. البته ناگفته نماند که سس جزو کالای ضروری خانوار محسوب نمی‌شود و با افزایش قیمت‌ها، هر چند میزان مصرف سس از سوی خانوار کاهش می‌یابد اما از نظر ریالی سود شرکت‌ها افزایش می‌یابد.
شه‌رضایی این را هم اضافه کرد: هر چند با افزایش قیمت‌ها، قاچاق روغن متوقف می‌شود اما به طور قطع صادرات سس و مصرف داخل آن نیز کاهش می‌یابد. او کاهش صادرات بیسکوئیت و شکلات را نیز از دیگر تبعات افزایش قیمت روغن ذکر کرد و گفت: پیش از این روغن خام با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد می‌شد اما اکنون با نرخ ۲۵ هزار تومان وارد می‌شود بنابراین هر چند پیش از این سود خوبی نصیب این دست از شرکت‌ها شده اما با آزادسازی قیمت‌ها این مزیت دیگر وجود نخواهد داشت.
این کارشناس صنعت غذایی دربخش دیگری از صحبت‌هایش درباره مصرف روغن نیز توضیح داد: ظرفیت تولید روغن تقریبا دو و نیم برابر مصرف است، بنابراین مشکلی برای تولید وجود ندارد. پیش از این با کمبود روغن خام روبه‌رو بودیم اما اکنون با واردات آن مشکلی وجود ندارد. او در پایان این را هم متذکر شد: با توزیع روغن خام از سوی دولت در دو هفته آینده مشکل کمبود روغن نیز به طور کامل برطرف می‌شود.
- بیشتر بخوانید:
اینکه گرانی نیست، منتظر باشید!
سید فرزاد طلاکش، دبیر کل فدراسیون طیور ایران به موضوع گرانی‌ها از منظر حوزه کاری خود پرداخت و با اشاره به قیمت مرغ گفت: قیمت مرغ از درب مرغداری ۴۶ هزار تومان و برای مصرف کننده ۶۰ هزار تومان افزایش یافته است درحالی که بعد از آزادسازی قیمت‌ها، مرغ روز شنبه ۲۴ اردیبهشت در میدان بهمن، ۵۲ هزار تومان و ۸ هزار تومان کمتر از مصوبه دولت قیمت‌گذاری شد؛ در حالی که قیمت مرغ روز پنج‌شنبه ۲۲ اردیبهشت ۵۸ هزار تومان بود. او اضافه کرد: نظر صنف مرغ، قیمت ۵۰ هزار تومان بود در حالی‌که قیمت مرغ از درب مرغداری از سوی دولت ۴۶ هزار تومان اعلام شد. طلاکش درباره قیمت تخم مرغ نیز گفت: قیمت تخم مرغ از درب مرغداری ۳۵ هزار و ۵۰۰ تومان افزایش یافت درحالی که در اولین روز اعلام قیمت‌ها در روز پنج‌شنبه ۲۲ اردیبهشت قیمت تخم‌مرغ حدود ۳۵ هزار تومان بود روز شنبه ۲۴ اردیبهشت، به زحمت با نرخ ۳۱ هزار تومان معامله شد.
او با تاکید براینکه قیمت‌های اعلامی با آنچه دولت اعلام کرده تفاوت فاحشی دارد، افزود: عددی که از سوی صنف تخم‌مرغ به وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شده بود، از درب مرغداری بیش از ۶۰ هزار تومان بود در حالی‌که این نرخ در نهایت ۳۵ هزار و ۵۰۰ تومان اعلام شد. طلاکش همچنین با اشاره به نرخ ذرت و سویا نیز توضیح داد: نرخ ذرت در بنادر ۱۲ هزار تومان وبرای سویا ۱۷ هزار تومان اعلام شده است بنابراین اگر هزینه حمل و نقل با احتساب افزایش قیمت‌ها محاسبه شود، قیمت تمام شده مرغ و تخم‌مرغ بیش از میزانی است که دولت به عنوان دوران گذار اعلام کرده است. البته سئوالی که مطرح می‌شود اینکه قیمت اعلامی از سوی دولت برای گذار از این ایام است یا اینکه قیمت‌ها به مرور واقعی می‌شود؟ او در عین حال تاکید کرد: اگر دولت به هر دلیل اقدام به اصلاح قیمت‌ها نکند و کالاها به قیمت واقعی معامله نشود، بخش تولید کشور در سه ماه آینده با چالش روبه‌رو خواهد شد.
دبیر کل فدراسیون طیور ایران در ادامه از مازاد تولید دربخش مرغ و تخم‌مرغ خبر داد و گفت: با توجه به برنامه‌ریزی‌های انجام شده در بخش تولید برای مرغ تا سه ماه آینده و برای تخم‌مرغ تا پایان سال مازاد تولید داریم اما اگر قیمت این کالاها واقعی نشود، به نظر می‌رسد سرانه مصرف این محصولات کاهش پیدا کند. او در تکمیل صحبت‌هایش اضافه کرد: هم‌اکنون برای تخم مرغ حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن مازاد تولید داریم؛ هرچند صادرات نیز دراین بخش آزاد شده است اما به دلیل نداشتن مزیت‌های رقابتی اگر مشوق صادراتی به این بخش اختصاص داده نشود، یک کیلو تخم‌مرغ هم نمی‌توان صادر کرد. درمورد مرغ نیز شرایط به همین ترتیب است. در حال حاضر حدود ۳۰۰ تن مازاد تولید داریم که باوجود صفر شدن عوارض و آزادشدن صادرات اما نمی‌توان راه به جایی برد.
او درباره حاشیه سود شرکت‌ها در پی آزادسازی قیمت‌ها نیز اضافه کرد: در حال حاضر مرغداری از افزایش قیمت‌ها متضرر نمی‌شود چرا که همچنان ذخیره دان با قیمت قبل در انبارها موجود است اما با گذشت دو هفته دیگر با اتمام ذخیره دان، این صنف بیش از ۵۰ درصد متضرر می‌شوند.
به گفته طلاکش، با اتمام ذخیره دان مرغ، اگر پیش از این قیمت دان برای مرغ تخم‌گذار کیلویی ۴ هزار و ۴۰۰ تومان بود اکنون حدود ۱۸ هزار تومان افزایش یافته است. او اضافه کرد: آخرین سهمیه دانی که از سوی دولت تحویل صنعت تخم‌گذار شده است، تا ۱۵ فروردین ماه بوده است و بعد از آن یک کیلو دان هم تحویل مرغدار نشده است. طلاکش در پایان، مشوق صادراتی و درج قیمت‌ها براین محصولات را ضروری خواند و گفت: برای جلوگیری از سوداگری و کنترل قیمت‌ها یا باید قیمت‌ها درج شود و یا تمامی تخم‌مرغ‌های کشورشناسنامه‌دار و بسته‌بندی شوند.
لبنیات در آستانه حذف از سبد خانوار
محمد فربد، عضو هیأت مدیره انجمن صنایع فرآورده‌های لبنی با بیان‌اینکه قیمت شیر خام ابلاغ شده و احتمالا از اوایل خردادماه عملیاتی می‌شود، گفت: با توجه به آزادسازی قیمتی، پیش‌بینی می‌شود قیمت شیر خام حدود دو برابر افزایش یابد. او اضافه کرد: پیش از این نرخ فروش شیرخام از درب دامداری‌ها ۶ هزار و ۴۰۰ تومان بوده اما هم‌اکنون به ۱۲ هزار تومان افزایش یافته است.
فربد از احتمال کاهش مصرف سرانه لبنیات خبرداد و گفت: پیش از این سرانه مصرف لبنیات حدود ۷۰ کیلوگرم بوده است که با توجه به تغییرات قیمتی احتمال کاهش سرانه مصرف وجود دارد اما هم‌اکنون نمی‌توان درباره میزان آن به طور دقیق صحبت کرد. او همچنین توضیح داد: با توجه به تغییر قیمت علوفه از ارز ۴۲۰۰ تومان به ارز نیمایی، قطعا قیمت نهادهای خوراک دام نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. فربد، کاهش مصرف را از جمله دغدغه صنعت لبنیات برشمرد و با اشاره به تاثیر آزادسازی قیمت‌ها بر حاشیه سود صنایع متذکر شد: فعلا قضاوت دراین باره زود است و در خرداد ماه می‌توان دراین باره اظهارنظر کرد.
- ارمغان جوادنیا - روزنامه‌نگار