سال ۱۴۰۱ نه تنها برای مردم که برای صنایع و شرکت‌های بورسی سال سخت و طاقت‌فرسایی است. سالی که با شروع آزادسازی قیمت‌ها وپس از آن اعمال محدودیت‌های انرژی برای صنایع کوچک و بزرگ لرزه بر اندام تولید کشور انداخته و دلهره فعالان صنعت را تشدید کرده است.
جدای از بحث افزایش تعرفه‌های انرژی که براساس بودجه ۱۴۰۱ عملی خواهد شد، قطع برق صنایع فولادی و سیمانی نیز زنگ خطرتوقف تولید و در نهایت کاهش سودآوری شرکت‌ها را به صدا درآورده است. تولیدی که سالیان سال است به دلیل چالش‌های ریز و درشت و اعمال محدودیت‌های انرژی از سال‌های گذشته شیره‌اش کشیده شده و امسال با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها و در کنار آن عوارض صادراتی، شوک دیگری را به خود دیده است؛ شوکی که بنا به گفته فعالان صنعت، اگر تدبیری برای آن اندیشه نشود، پیکر بی‌جان تولید به اغما خواهد رفت و سودآوری و قیمت سهام صنایع را دستخوش تغییر و تحولات جدی خواهد کرد.
هرچند هنوز اعمال محدودیت مصرف برق و انرژی برای صنایع تایید نشده و گفته شده که وزارت نیرو علاوه بر برق خانگی، قصد تامین برق صنایع را هم دارد اما برخی فعالان صنف فولاد از قطعی برق این واحدها از اردیبهشت خبر داده‌اند. موضوعی که می‌تواند علاوه بر جهش یکباره قیمت‌ها، سودآوری صنایع را تحت الشعاع قرار دهد. از میان صنایع فولاد، سیمان، مس و آلومینیوم، فولادی‌ها بیش از سایر صنایع با چالش مواجه خواهند بود چرا که در کنار کمبود منابع انرژی باید با کابوس شوم عوارض صادراتی نیز همراه شوند.
سودآوری سیمانی‌ها در محاق
شهریار گراوندی، مدیرعامل سیمان سامان غرب با بیان‌اینکه سرمایه‌گذاری در صنعت سیمان تا کنون پربازده نبوده است، گفت: تنها در دولت‌های هفتم و هشتم به دلیل اختصاص وام کم بهره به سرمایه‌گذاران آن هم از محل صندوق ذخیره ارزی، بخش خصوصی به این حوزه ورود کرد.
او با اشاره به اینکه مجموع سرمایه‌گذاری ارزی و ریالی برای احداث یک واحد سیمانی سه هزار و ۳۰۰ تنی، حدود ۱۳۰ تا ۱۵۰ میلیون دلار است، اضافه کرد: با توجه به‌اینکه تا کنون قیمت‌گذاری سیمان به دلیل حساسیت دولت، دستوری بوده و اکنون نیز با ضوابط و قوانین بورس همخوانی‌ندارد، سرمایه‌گذاری در این صنعت معمولا بعد از ۳۰ تا ۴۰ سال مستهلک می‌شود؛ درحالی‌که ۷۰ درصد بهای تمام شده واحدهای سیمانی به جز انرژی که در سال‌های گذشته با افزایش ۵ تا ۶ برابری روبه‌رو بوده، براساس بازار آزاد تعیین می‌شود.
او افزایش هزینه تمام شده شاخص تولید و زیان‌ده بودن واحدهای سیمانی را از تبعات قطعی برق و گاز برشمرد و توضیح داد: قطعی برق و گاز در سال گذشته نه تنها موجب شد کارخانه‌های سیمان نتوانند براساس ظرفیت‌های اسمی و پتانسیل واقعی کار کنند، بلکه سودآوری شرکت‌ها را نیز تحت تاثیر قرار داد. او اضافه کرد: قطع برق به ویژه درفصل تابستان که فصل پربازدهی برای واحدهای سیمانی است بر قیمت تمام شده، هزینه‌های تولید وسودآوری شرکت‌ها تاثیر منفی خواهد داشت.
گراوندی با بیان‌اینکه قطعی برق، سهام صنایع سیمانی را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد، گفت: زمانی که بازدهی و سود واحدهای سیمانی با نوساناتی همراه می‌شود، میل به فروش سهام و جذب سرمایه‌گذاری از سوی سهامداران نیز کاهش یافته و دراین شرایط ارزش واقعی واحدهای سیمانی در بورس نیز به طور قابل توجهی افت می‌کند. مدیرعامل سیمان سامان غرب در پایان با اشاره به دو راهکار موجود برای رفع چالش‌های برق در کشور گفت: راهکار کوتاه‌مدت این است که دولت به جای محدود کردن برق صنایع سنگین مثل سیمان وفولاد، آن را در سراسر کشور توزیع کند و بخش خانوار نیز از آن تبعیت کند.
او با تاکید براینکه کمبود برق باعث توقف تولید و بیکاری نیروی کار می‌شود، گفت: راهکار دوم البته این است که واحدهای سیمانی و فولادی به جای ساخت نیروگاه که در شرایط فعلی کشور صرفه اقتصادی ندارد و تامین آن از خارج نیز به راحتی میسر نیست، از تسهیلات و مشوق‌های دولتی بهره‌مند شوند نه اینکه در شرایطی که واحدها زیان‌ده هستند، دولت در نامه‌ای از واحدهای تولیدکننده درخواست تاسیس نیروگاه کند.
- بیشتر بخوانید:
رشد و افت سهام در دستان شرکت‌ها
هوشنگ گودرزی، رئیس سندیکای آلومینیوم هم با بیان‌اینکه کمبود آب در صنعت آلومینیوم چندان چشمگیر نیست، گفت: طبیعتا با توجه به اینکه صنعت آلومینیوم انرژی‌بر است، کمبود برق بیش از پیش برای این صنعت چالش‌زاست به‌طوری‌که با توجه به نوع تکنولوژی حدود ۲۲ تا ۲۸ درصد قیمت تمام شده تولید شمش، از برق است بنابراین تامین برق دراین صنعت نقش بسزایی دارد.
او با اشاره به اینکه ساخت نیروگاه توسط اسپنترها یکی از اقدامات مهم وکارآمدی است، که در دست اجراست، اضافه کرد: صنایع پایین دستی که انرژی‌بر هستند عموما سعی می‌کنند در مقاطعی برق خود را تامین کنند و با توجه به اهمیت گاز و برق در فصول زمستان و تابستان برخی از صنایع علاوه برتامین انرژی خود، برق شبکه را نیز تامین می‌کنند.
گودرزی درباره تاثیر کمبود برق بر هزینه‌ها و سودآوری شرکت‌ها نیز توضیح داد: جدای از هزینه و سودآوری شرکت‌ها، کمبود انرژی از جمله برق در صنایع می‌تواند منجر به توقف تولید شود و دراین شرایط دیگ‌ها منجمد و گاها میلیوها دلار زیان به صنایع وارد می‌شود. او با بیان‌اینکه رشد و افت سهام بستگی به سودآوری شرکت‌ها دارد، اضافه کرد: به دلیل اینکه سودآوری شرکت‌ها مستقیما با میزان تولید در ارتباط است، در صورتی که بنا به دلایلی چون محدودیت انرژی تولید کاهش و یا متوقف شود، سهام شرکت‌ها نیز با افت قابل توجهی روبه‌رو می‌شود.
گودرزی با اشاره اینکه صنعت آلومینیوم در مقایسه با سال‌های گذشته از وضعیت مطلوبی برخوردار است، گفت: با توجه به شرایط فعلی کشور و جنگ اقتصادی در دنیا، هم‌اکنون وضعیت این صنعت تثبیت شده و از وضعیت مناسبی درمقایسه با سال‌های قبل برخوردار است اما برای حفظ این وضعیت ضمن رفع محدودیت‌های انرژی از جمله برق، باید مواد اولیه نیز برای بازار داخلی تامین شود. دراین صورت هم سهام شرکت‌های پائین دستی و بالادستی که در بورس حضور دارند، حفظ می‌شود و هم این صنایع ارتقاء پیدا می‌کند. رئیس سندیکای آلومینیوم تامین مواد اولیه صنایع بالادستی از جمله آلومینیوم، تامین انرژی و نظارت بر بازار برای جلوگیری از خام‌فروشی را از دیگر راهکارهای مورد نظر بیان کرد و افزود: حذف تعرفه واردات ماشین‌آلات تولیدی برای ارتقای کمّی و کیفی صنایع پائین‌دستی و نظارت بیشتر بر پروژه‌هایی چون ساخت مسکن و خودرو و نوسازی وبازسازی ماشین‌آلات قدیمی نیز می‌تواند علاوه بر افزایش مصرف آلومینیوم و توسعه صادرات، رونق تولید را به همراه داشته باشد. او در پایان پیشنهاد کرد: در شرایط فعلی باید اولویت تامین برق به صنعت داده وعلاوه برآن تدابیری اندیشه شود تا در فصول گرم سال برق صنایع بالادستی آلومینیوم برای خودکفایی در آینده تامین شود.
نفس راحت صنایع مس
علی ارجمندی، مدیرعامل سابق شرکت سرمایه‌گذاری مس سرچشمه اما معتقد است: کمبود آب و برق تا اطلاع ثانوی مشکل چندانی را برای واحدهای مس ایجاد نخواهد کرد.
از نگاه او؛ تامین آب مصرفی واحدهای مس در سال‌های گذشته از طریق حفر تعدادی چاه در خاتون آباد و استحصال از آب‌های برگشتی بوده است همچنین مشارکت این واحدها با شرکت‌های گل‌گهر، چادرملو و مس و انتقال آب از خلیج فارس به این صنایع موجب شده واحدهای مس تا کنون با مشکلات حادی روبه‌رو نشوند. ارجمندی با بیان‌اینکه نیروگاه ۵۰۰ مگاواتی برق نیز کمبود برق این واحدها را برطرف کرده است، گفت: با توجه به تدابیر انجام شده کمبود آب وبرق حداقل تا یک سال آینده مشکلی برای شرکت‌های مس و سودآوری آنها ایجاد نمی‌کند البته این موضوع بستگی به تصمیمات وبرنامه‌های بلند مدت دولت دارد.
عوارض صادراتی و کاهش جذابیت سهام
رضا یزدخواستی، کارشناس فولاد با این توضیح که دولت هزینه تامین برق را برعهده شرکت‌ها گذاشته است، گفت: اکنون شرکت‌ها ملزم به تاسیس نیروگاه‌های خورشیدی و گازی شده‌اند درحالی که پیش از این بخشی از سرمایه‌گذاری دراین باره از سوی دولت تامین می‌شد، اما حالا شرکت‌ها باید اقدام به سرمایه‌گذاری و تولید برق کنند.
او با بیان‌اینکه کمبود آب معضلی برای صنایع فولاد است، اضافه کرد: برخی شرکت‌ها در مناطق جغرافیایی به ناچار اقدام به خرید پساب تصفیه‌خانه‌های شهری اطراف کرده و فرآیند بازتصفیه را آماده کرده‌اند. حتی برخی شرکت‌ها تمهیداتی را برای کاهش مصرف آب مد نظر قرار داده‌اند اما با این وجود، نه تنها هزینه تامین آب و برق این شرکت‌ها که حتی تعرفه بخشی از برق وگازی که از شبکه خریداری می‌کنند، افزایش یافته است. یزدخواستی با اشاره به تاثیر کمبود آب و برق بر سودآوری صنایع سیمانی نیز متذکر شد: از آنجا که سود صنایع براساس بازار و قیمت محصول تعیین می‌شود و در نوسانات بازار بخشی از هزینه جذب می‌شود، محدودیت‌های انرژی تاثیرکمی برسودآوری صنایع خواهد داشت.
او با بیان‌اینکه هزینه شرکت‌ها نیز تغییر چندانی نمی‌کند، گفت: از آنجا که قیمت‌ها براساس سازوکار عرضه و تقاضا تعیین می‌شود، به نظر می‌رسد شرکت‌ها کماکان سودآوری خود را حفظ کنند. یزدخواستی، عوارض صادراتی را یکی از دلایل کاهش جذابیت سهام شرکت‌ها ذکر کرد و گفت: هر چند شرکت‌ها می‌توانند قیمت‌ها را به‌گونه‌ای تنظیم کنند که منجر به افت قیمت سهامشان نشود، اما با اعلام تعرفه صادراتی برای محصولات فولادی در ماه گذشته جذابیت سهام شرکت‌ها کاهش یافت بنابراین عوارض صادراتی می‌تواند قیمت و جذابیت سهام شرکت‌ها را تحت تاثیر قرار دهد. او با تاکید براینکه شرکت‌ها برای جلوگیری از افت قیمت سهام و سودآوری باید هزینه‌های عملیاتی را به‌درستی مدیریت کنند، توضیح داد: وقتی هزینه‌های عملیاتی از قبیل انرژی قابل مدیریت باشد هم قیمت سهام کاهش پیدا نمی‌کند و هم سودآوری شرکت‌ها حفظ می‌شود اما قطعا قیمت برای مصرف‌کننده افزایش می‌یابد به بیانی دیگر، درچنین شرایطی مصرف‌کننده نهایی ما به التفاوت قیمت‌ها را پرداخت خواهد کرد.
این کارشناس فولاد، تنها راه خروج شرکت‌ها از مشکلات فعلی را سرمایه‌گذاری برای تامین برق برشمرد و گفت: با توجه به قطعی گاز در فصول سرد سال و قطعی برق در فصول گرم سال، برای جلوگیری از کاهش تولید راهی جز سرمایه‌گذاری برای اجرای پروژه‌های جدید و ساخت نیروگاه برای تامین برق وجود ندارد در غیر این صورت صنایع با مشکلات متعددی روبه‌رو می‌شوند. او این نکته را هم یادآوری کرد: با توجه به اینکه دولت در مسیر آزادسازی قیمت‌ها قرار دارد و با مشکل نقدینگی روبه‌رو است تنها راهی که می‌تواند صنایع را در مسیر توسعه و رشد قرار دهد، افزایش سرمایه‌گذاری‌های جدید، انجام پروژه‌های توسعه‌ای، به‌روزرسانی تکنولوژی، تاسیس کارخانه‌های جدید، از رده خارج کردن خطوط تولید قدیمی و جایگزینی آنها با خطوط تولید به روز شده است.
- ارمغان جوادنیا - روزنامه‌نگار