هفته گذشته اکثر شرکت‌های بورسی صورت‌های مالی حسابرسی نشده سال مالی ۱۴۰۰ خود را منتشر کردند. یکی از پرابهام‌ترین صنایع بورسی در سالیان گذشته همواره صنعت پالایش نفت بوده است و در مقاطعی دیده می‌شود که این شرکت‌ها مطابق انتظارات سهامداران گزارش دهی نمی‌کنند.
البته این مسئله تا حدی خارج از کنترل شرکت‌های پالایشی است به‌نحوی که آن‌ها خوراک را از دولت تحویل می‌گیرند و محصولات اصلی تولیدی خود را نیز به دولت تحویل می‌دهند، در واقع ابتدا و انتهای این مسیر به دولت ختم می‌شود. با وجود اینکه فرمول مشخصی برای خوراک و محصولات اصلی توسط دولت تعیین شده است گاه دیده می‌شود که آنچه سهامداران حساب می‌کنند با آنچه شرکت‌ها گزارش می‌دهند متفاوت است و این ریسک تنها مربوط به یک دوره و یک زمان نیست بلکه هر ساله این چرخه تکرار می‌شود.
اگر به بررسی صورت‌های مالی حسابرسی نشده چهار شرکت پالایشی شامل "شبندر"، "شتران"، "شاوان" و "شراز" پرداخته شود برخی از ابهامات به راحتی دیده می‌شود. محصولات بنزین و نفت گاز در دو پالایشگاه تهران و لاوان از منظر کیفیت تا حدودی مشابه هم هستند اما نرخ گزارش‌شده توسط پالایشگاه تهران در زمستان ۱۴۰۰ با پالایشگاه لاوان ۵ دلار به ازای هر بشکه محصول متفاوت است. اگر شتران این نرخ را اصلاح کند ۵۰۰ هزار دلار به سود شرکت اضافه می‌شود. علاوه بر این موضوع، در گزارش ۹ ماهه هر دو شرکت نرخ مشابهی را برای نفت گاز اعلام کردند (۷۸ دلار به ازای هر بشکه) اما در گزارش زمستان، شتران نفت گاز را ۱۰۶ دلار اعلام کرده است و شاوان ۱۱۲ دلار (۶ دلار اختلاف به ازای هر بشکه). اگر شتران این مورد را اصلاح کند ۱.۲ میلیون دلار به سود آن اضافه می‌کند. البته لزوماً نمی‌توان گفت که شاوان نرخ صحیح را گذشته است و شتران اشتباه اما این اختلاف منطقی به نظر نمی‌رسد. شبندر با توجه به اورهالی که داشته است، سهم بنزین یورو ۵ آن کاهش یافته است اما مقدار فروش بنزین در هر گزارش متفاوت است. شرکت در گزارش‌های ماهانه، دی ۳۸۴ هزار، بهمن ۲۶۶ هزار و اسفند ۴۷۷ هزار متر مکعب بنزین فروخته است (جمعاً معادل ۱،۱۲۸ هزار مترمکعب) درحالی‌که در صورت مالی پایان دوره عدد ۹۵۶ هزار مترمکعب برای فصل زمستان گزارش شده است، ۱۷۲ هزار مترمکعب اختلاف بین این گزارش‌ها وجود دارد! همچنین رقم صادرات بنزین در ۹ ماهه ۱۳۶ هزار متر مکعب است درحالی‌که در گزارش ۱۲ ماهه رقم صادرات سال ۱۴۰۰ معادل ۱۲۹ هزار مترمکعب گزارش شده است یعنی کمتر از عدد گزارش ۹ ماهه! در مورد نرخ نیز در زمستان به ازای هر بشکه بنزین ۹۵ دلار اعلام شده که کمترین نرخ بین شرکت‌های این حوزه است.
در توضیحات صورت مالی شبندر چند نکته اعلام شده است که به کلی می‌تواند سود شرکت را تغییر دهد. ۱. بر اساس محاسبات اولیه مابه‌التفاوت ارزش فرآورده‌های صادراتی حدود ۳۲ تا ۳۹ هزار میلیارد ریال خواهد بود که بین ۱۶۰ تا ۱۲۰ ریال بر سود خالص هر سهم اثر مثبت دارد. ۲. در صورت برگشت کسری/ سرک موجودی سنوات قبل نزد شرکت پخش، به ازای هر سهم ۱۰۰ ریال از سود کاسته می‌شود. ۳. در صورت فروش کامل موجودی‌های امانی نزد شرکت ملی پخش، حدود ۸۰ ریال به ازای هر سهم اثر مثبت دارد. علاوه بر موارد فوق در فروش صادراتی نفت کوره هم شرکت‌ها جانب احتیاط را رعایت کرده‌اند به‌نحوی‌که نرخ صادراتی نفت کوره در زمستان عددی حدود ۷۵ دلار به ازای هر بشکه بوده است اما شبندر آن را ۵۸ دلار، شراز ۶۰ دلار و شاوان ۶۸ دلار اعلام کرده است. درنهایت باید گفت که این سود اعلام شده دستخوش تغییر می‌شود و تا حدودی شرکت‌ها در گزارشگری جانب احتیاط را رعایت کرده‌اند، انتظار می‌رود در گزارش حسابرسی شده شاهد تغییرات مثبت در سود پالایشی‌ها باشیم.
- رضا محمدی پور ندوشن - کارشناس بازار سرمایه