بررسی بهترین روش عرضه اولیه چیست؟ / بوک بیلدینگ روش مناسبی برای ipoهاست؟

از زمانی که بورس شروع به کار کرد، سروکله عرضه‌های اولیه نیز پیدا شد؛ عرضه‌هایی که متعلق به شرکت‌های پربازدهی بود که قصد ورود به بورس و فرابورس را داشتند.

این شرکت‌ها پس از اینکه پایشان به بورس باز و برای اولین بار سهامشان عرضه می‌شد، با روش‌های مختلفی از عرضه اولیه شروع به کار می‌کردند که شاخص‌ترین آن‌ها روش‌های حراج (مزایده)، بوک بیلدینگ(ثبت سفارش)، ترکیبی، تخصیص به صندوق‌ها، قیمت ثابت و گشایش نماد بود. تا پیش از سال ۹۵، روش حراج و قیمت ثابت در عرضه‌های اولیه مورد استفاده قرار می‌گرفت و هر شخصی که زودتر سفارش خرید ارسال می‌کرد می‌توانست اقدام به خرید سهام کند اما از آنجا که این روش عادلانه نبود، عرضه‌ اولیه به روش ثبت‌سفارش دفتری یا بوک‌بیلدینگ وارد میدان شد. در واقع با این روش، سهام عرضه شده به طور مساوی بین تمام شرکت کننده‌ها تقسیم می‌شد. در زمانی که معامله‌گران و کارگزاری‌ها عرضه‌های اولیه را خریداری و تخصیص می‌دادند، رانت بزرگی در بازار سرمایه دست به دست می‌شد و سهامداران حقیقی و خرد از بازده عرضه‌های اولیه منتفع نمی‌شدند اما با تغییر روش به بوک بیلدینگ که روشی منصفانه‌تر است استقبال سهامداران حقیقی و خرد نیز بالا گرفت و علاوه براینکه آن‌ها از سود عرضه‌های اولیه منتفع می‌شدند بساط رانت نیز برچیده شد البته که با نمونه واقعی در دنیا تفاوت دارد. درنهایت نیز از روش ترکیبی رونمایی شد، اما اینکه کدام روش برای عرضه اولیه بهتر است در نظر سنجی هفته‌نامه اطلاعات بورس مطرح شد که از میان ۱۰۰ کارشناس و فعال بازارسرمایه، حدود ۴۰ کارشناس به زعم خود بهترین روش عرضه اولیه را اعلام کردند که مشروح آن را می‌خوانید.

* روش بوک بیلدینگ (ثبت سفارش)

روح‌الله حسینی مقدم، عضو هیأت مدیره تامین سرمایه ملت
به دلیل کشف واقعی‌تر قیمت بهترین روش عرضه اولیه است. البته این روشی که درایران پیاده می‌شود با ادبیات دنیا فاصله زیادی دارد.

علی رحمانی، اقتصاددان و استاد دانشگاه
فرصت کافی است که سرمایه‌گذاران براساس تحلیل قیمت بدهند.

وحید کشمیری‌پور، تحلیلگر بازار سرمایه
به نظر می‌رسد بهترین روش بوک بیلدینگ به صورتی که در گذشته انجام می‌شد است که در آن عرضه اولیه به به عموم با قیمت کارشناسی و عادلانه‌ای که در گذشته بود انجام می‌شد.

رضا عیوضلو، مدیرعامل رتبه‌بندی پایا
برای شرکتی که برای اولین بار عرضه می‌شود و اطلاعات موردنیاز تحلیلگران مانند جنبه‌های مختلف سودآوری و ریسک منتشر نشده است به همین خاطر لازم است از روش جایگزین استفاده شود.

پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه
بهترین روش همان روش قبلی است که بوک بیلدینگ بود اگر در نظر گرفته شود که سهامداران بازار سرمایه ۵۰ میلیون نفر هستند این عدد واقعی نیست و در واقعیت امروزه جامعه سهامداری ما شاید کمتر از ۲ میلیون نفر باشد پس این اعداد واقعی نیستند و اینگونه نیست، روش گذشته عرضه اولیه باعث آن بود که افراد زیادی وارد شده و کد دریافت کنند و بعد از انجام این روش و آشنا شدن با بازار به سمت روش‌های غیر مستقیم می‌آمدند و در نهایت بازار سرمایه گسترده تر می‌شد.

کمال خان‌زاده، کارشناس بازار سرمایه
تا کنون روش‌های مختلفی برای عرضه‌های اولیه انجام شده است اما به نظر می‌رسد بوک‌بیلدینگ که براساس قیمت‌گذاری شرکت‌های تأمین سرمایه انجام می‌شود، روش بهتری است.

سیاوش فیاضی، کارشناس بازار سرمایه
روشی مشخص شده برای کشف قیمت سرمایه‌گذاران حرفه‌ای یا صندوق‌هاست که در حال حاضر اجرا می‌شود یعنی به نظر می‌رسد همان بوک بیلدینگ بهترین روش باشد البته در صورتی که اصلاحاتی بر روی آن انجام شود. اصلاحات هم از نظر وزن سهمیه صندوق‌ها که به نسبت پوتفوها باشد و هم اینکه از نظر زمان‌بندی به گونه‌ای باشد که صندوق‌ها زمان بیشتری سهم را نگه دارند.

علیرضا تاجبر، کارشناس بازار سرمایه
بوک‌بیلدینگ(در استاندارد جهانی)، استاندارد بوک‌بیلدینگ در جهان به این شکل است که خریداران عرضه اولیه به‌صورت پنهان با یکدیگر رقابت می‌کنند یعنی مظنه‌هایی را براساس ارزش‌گذاری که از قبل انجام شده وارد سامانه معاملات می‌کنند و از مظنه یکدیگر اطلاع ندارند بنابراین اگر فردی قصد بازار سازی و سوء استفاده داشته باشد گران و شخصی که تحلیل داشته باشد به قیمت خریداری می‌کند بدون اینکه بر قیمت بازار اثرگذار باشد به همین دلیل باید این استاندارد در بورس ایران کامل اجرا شود تا بتوان از مزایای آن استفاده کرد. البته در مسئله عرضه اولیه باید به قبل آن یعنی زمان ارزش‌گذاری رجوع کنیم به‌نظر می‌رسد باید مظنه‌ها دامنه معقولی از قیمت پایه‌ ارزش‌گذاری باشد، در بورس ما اینگونه است که سهمی ارزش‌گذاری می‌شود اما در بعضی مواقع بالاتر قیمت‌گذاری می‌شود و شائبه‌هایی را به وجود می‌آورد، بنابراین باید ارزش‌گذاری درستی شود و به‌صورت پنهان با دامنه معقولی از ارزش‌گذاری رقابتی ایجاد شود.

علیرضا کدیور، کارشناس بازار سرمایه
بوک بیلدینگ (بدون محدودیت معاملاتی)، در شرایط فعلی انجام عرضه اولیه مستلزم این است که دستورالعمل و قواعد معاملات سهام اصلاح شود مانند دامنه نوسان که نه تنها برای عرضه اولیه‌ها بلکه در معاملات سهام حاضر در بورس هم ایجاد مشکل کرده است، بنابراین در حال حاضر مشکل اصلی روش عرضه اولیه نیست بلکه محدودیت‌هایی مانند درصد نوسان است که با حذف آن پدیده صف هم از بین می‌رود. در روش بوک بیلدینگ افراد از سفارش‌های یکدیگر اطلاعی ندارند و اتفاقی که می‌افتد این است که افراد با تحلیل اقدام به ارائه سفارش می‌کنند ضمن آنکه با فرض حذف دامنه نوسان دیگر صفی وجود نخواهد داشت، بنابراین افراد سهم را با دید میان مدت و بلندمدت خریداری می‌کنند. همچنین در این روش عرضه کننده سهام می‌تواند با توجه به کشف قیمت به میزان بیشتری عرضه کند ضمن آنکه کشف قیمت هم منصفانه وعادلانه اتفاق می‌افتد.

ابوالقاسم آقادوست، مدیرعامل شرکت سبدگردان البرز
در این روش حداکثر حجم سفارش، بازدهی قیمتی، امکان دستکاری کمتر است، تعیین نشدن قیمت ثابتی برای سهم و اولویت زمانی برای افرادی که در قیمت مشخص رقابت می‌کنند وجود دارد البته در قیمت‌های مختلف چنین اولویتی نیست، درمجموع روش بوک‌بیلدینگ به قیمت بازار که بر مبنای عرضه و تقاضاست نزدیک‌تر است.

محمد مهدی مومن زاده، ‌ مدیر عامل توسعه ملی مهر آیندگان
عرضه اولیه به روش بوک بیلدینگ بهترین روش عرضه اولیه است چرا که کشف قیمت در آن به‌راحتی انجام می‌شود.

حمیدرضا مهرآور، مدیر عامل شرکت کارگزاری بانک سامان
روش بوک بیلدینگ یکی از روش‌های مناسب برای عرضه اولیه است. دراین روش به همه متقاضیان عرضه اولیه اختصاص پیدا می‌کند ضمن‌اینکه هر گونه سوء تفاهم مبنی برعرضه اولیه بیشتر به برخی کارگزاری‌ها نیز از بین می‌رود. تنها مشکل این روش این بود که تعداد عرضه‌های اولیه بسیار کم بود. به عنوان مثال؛ به هر کس ۵ عدد عرضه اولیه می‌رسید که نه برای سرمایه‌گذار جذاب و نه برای بازار سرمایه مفید بود. اما به طور کلی به دلیل اینکه این روش همه را راضی نگه می‌دارد، روش خوبی است.

حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه
روش بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش یکی از بهترین روش‌های عرضه اولیه است اما باید براساس قواعد و مقررات کشورهای توسعه‌یافته پیش رود. به عنوان مثال؛ دامنه نوسانی که در عرضه اولیه وجود دارد، نباید محدود باشد. اما به هر حال، مشارکت بیشتر تامین سرمایه‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری حتی قبل از عرضه اولیه اهمیت دارد. عرضه‌های اولیه‌ای که در بازار سرمایه ایران اتفاق می‌افتد، فاصله معناداری با عرضه‌های اولیه کشورهای توسعه‌ یافته دارد. به نظر می‌رسد، اگر به سمت واقعی شدن ارزشگذاری‌ها حرکت کنیم و نحوه عرضه، زمان عرضه و الزامات مورد توجه قرار گیرد، شرایط بهتری حاکم خواهد بود.

یوسف‌هاشمی، کارشناس بازار سرمایه
روش بوک بیلدینگ از جمله روش‌های خوبی است که در دنیا اعمال می‌شود و نتایج خوبی هم داشته است. دراین روش تمام فعالان بازار اعم از حقیقی و حقوقی قیمت‌های مورد نظر خود را اعلام می‌کنند و شرکت‌های مشاوره وتامین سرمایه نیز تحلیل‌ها و ارزشگذاری را ارائه و مردم را درجریان آن قرار می‌دهند. به عنوان مثال؛ رنجی از اعداد توسط تعدادی از این شرکت‌ها اعلام و دراختیار فعالان حقیقی و حقوقی قرار می‌گیرد. به بیانی دیگر با چنین روشی دیگر احتیاجی به تجربه روش‌های دیگر نیست.

ایمان مقدسیان، کارشناس بازار سرمایه
بوک بیلدینگ یا ثبت سفارش از جمله روش‌های مناسب برای عرضه اولیه است. اما باید به شکلی اجرا شود که در دامنه بازسرمایه‌گذاران بتوانند اردهای خود را بدون محدودیت وارد کنند. همچنین در روزهای بعد از عرضه اولیه دامنه نوسان حداقل به مدت ۱۴ و ۱۵ جلسه معاملاتی باز باشد. در واقع دراین روش کشف قیمت به نرخ واقعی انجام می‌شود درحالی که عرضه‌های اولیه فعلی حالت کوپنی دارد. یعنی تعدادی سهام محدودی به تعدادی کد اختصاص می‌یابد و کدهای خریداری شده اولا گران‌تر از قیمت عرضه نیست دوم اینکه از ثبت سهم در روزهای آینده اطمینان پیدا می‌کنند و قیمت سهم رشد می‌کند. این حالت تضمینی و کوپنی بودن باید از بین برود و هر فردی که در عرضه اولیه مشارکت کند باید بداند امکان زیان هم وجود دارد و قیمت‌ها به طور واقعی ونه قیمت ودامنه تعیین شده وارد سیستم می‌شود. در بورس‌های معتبر دنیا و بورس‌هایی که ارتباطات بین‌المللی آنها کامل است و در بازار باز فعالیت می‌کنند گاها به طور میانگین در سال روزی یک عرضه اولیه دارند در حالی که بورس ایران هر چند وقت یک بار عرضه اولیه دارد و با مشکلات بسیاری همراه است.

حسین میری، کارشناس بازار سرمایه
در این روش عرضه اولیه هدفمند اتفاق می‌افتد و خریداران می‌توانند برنامه‌ریزی داشته باشند.

فردین آقا بزرگی، ‌ مدیرعامل سبدگردان نیکان
بوک بیلدینگ از جمله روش‌های مناسب برای عرضه اولیه است. البته روش فعلی که در کشور انجام می‌شود با روش‌های موجود در دنیا متفاوت است. در هیچ کجای دنیا در روش بوک بیلدینگ کف، سقف و ذات قیمت از قبل مشخص نمی‌شود. بوک بیلدینگ به معنای این است که هر تعداد سهم به هر نرخی که متقاضی خرید داشته باشد، ثبت سفارش شود. برآیند حداکثر سفارش بر اساس متوسط قیمت، قیمت کشف شده نام دارد و روش مناسبی است. اکنون عرضه اولیه به صورت نذری تقسیم می‌شود؛ عرضه‌ها ابتدا به سرمایه‌گذاران واجد شرایط و پس از آن دراختیار افراد حرفه‌ای و در آخر برای پوشش ریسک به عموم تخصیص داده می‌شود. در پیک ریسک بازمانده سهام از صندوق‌ها و افراد واجد شرایط، عرضه عمومی می‌شود که درست نیست.

صادق قاسمی، مدیرعامل شرکت کارگزاری آرمون بورس
عرضه شرکت‌های بزرگ = ثبت سفارش، برای عرضه شرکت‌های بزرگ هم ثبت سفارش بهترین روش است البته مشکلاتی هم دارد، در حال حاضر در این روش بازار مبنای قیمتی را تعیین می‌کند و اجازه نمی‌دهد پایین‌تر از آن کشف قیمت اتفاق افتد و برای داشتن کشف قیمتی مناسب بهتر است بازار آن را تعیین کند و کف قیمت مشخص نباشد.

علیرضا صادقی، کارشناس بازار سرمایه
به‌نظر می‌رسد بهترین روش عرضه اولیه بوک بیلدینگ است که هم‌اکنون از سوی سازمان بورس انتخاب شده است. البته این روش با اعمال تغییراتی می‌تواند مناسب‌تر باشد. به‌عنوان مثال؛ سهمیه‌هایی که برای افراد تعیین و عرضه‌هایی که پس از آن انجام می‌شود، نباید صف خرید ایجاد کند. همچنین برای به تعادل رسیدن عرضه‌ها، به مدت دو روز دامنه قیمت باز شود. عرضه‌های اولیه برای همه افراد بدون توجه به اینکه قیمت مناسب است یا به ارزش ذاتی نزدیک است یا خیر حداقل ۵ تا ۲۰ درصد می‌تواند دارای سود نهفته باشد. با توجه به اینکه عدد قابل توجهی در روزهای اول بدست نمی‌آید اما چند روزی صف خرید می‌شود و گاها بسیاری از عرضه‌های اولیه به مدت ۳ تا ۴ هفته با قیمت ۵ تا ۶ درصد مثبت می‌شود که درست نیست. این موضوع نشان می‌دهد یا قیمت‌گذاری درست نبوده و یا عرضه متناسب با تقاضا نبوده است. بنابراین متولیان باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنند که برای کشف قیمت، عرضه اولیه خود را به سرعت پیدا کند نه هفته‌ها و ماه‌ها طول بکشد تا سهم به لحاظ قیمتی، کشف قیمتی مناسبی نسبت به روز اولیه عرضه اولیه داشته باشد.

حمید فاروقی، کارشناس بازار سرمایه
بوک بیلدینگ روش مناسبی است اما به‌نظر می‌رسد که سازمان بر روی این روش باید اقداماتی انجام دهد، برای این روش در دنیا محدوده و سقف قیمتی را در نظر می‌گیرند و ما هم باید این سقف و کف را در نظر بگیریم.

محمدعلی احمدزاد اصل، کارشناس بازار سرمایه
بوک بیلدینگ روشی متعارف است به این علت که بسیار آسان و پذیرفته شده و اینکه با استقبال همراه است البته نباید در این امر سهمیه بندی وجود داشته باشد و بهتر است در فضای رقابتی انجام شود.

علی خسروشاهی، رئیس هیأت‌مدیره شرکت سبد گردان کارا
عرضه‌هایی که در مقدار کوچک است بهتر است که به روش تخصیص به صندوق‌ها باشد و عرضه‌هایی که به صورت بزرگ هستند با روش بوک بیلدینگ به این دلیل که هیجان کاذب در بازار را کم می‌کنند بهتر و مناسب تر هستند.

* روش حراج (مزایده)

علی جبل عاملی، کارشناس بازار سرمایه
قیمت منصفانه در این حالت کشف می‌شود همچنین عدالت هم در بازار رعایت می‌شود و با توجه به اینکه جزئیات سفارش مشخص نیست رقابت سالم‌تر انجام می‌شود و نیز کنترل شده نیست، از صف نشینی هم جلوگیری می‌کند.

سید مصطفی صفاری، کارشناس بازار سرمایه
معمولا نهادها سود و صنعت سهمی که می‌خواهد عرضه شود را براساس شرایط بازار ارزیابی و خرید می‌کنند ضمن آنکه به‌طور کلی پدیده صف را در دنیا نداریم و برای بازگشت شادابی به بازار احتیاج است IPO ها را به سبدها و صندوق‌ها اختصاص دهند.

محمد مسعود غلامپور، کارشناس بازار سرمایه
روش عرضه به شرکت‌های تأمین سرمایه به صورت حراج؛ روش‌های مختلفی در کشورها برای عرضه اولیه سهام شرکت‌های خصوصی و مدیریت سهام شرکت‌های جدیدالورود به بازار سرمایه وجود دارد. از عرضه و رقابت در قیمت‌گذاری قبل از عرضه تا محدودیت فروش سهام صاحبان شرکت پس از عرضه. با توجه به مختصات بازار سرمایه کشور، بهترین روش عرضه به شرکت‌های تأمین سرمایه به صورت حراج و پس از آن فروش سهام در بازار با محدودیت شش ماهه نبود امکان فروش توسط صاحبان شرکت است. فرآیند قیمت‌گذاری سهام در عرضه اولیه در بازار ایران از شرایط استاندارد و حرفه‌ای تبعیت نمی‌کند و با این فرآیند می‌توان شرایط عرضه منصفانه سهام را محقق کرد.

سعید ذوالفقاری، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری افتخار سهام
حراج (بدون محدودیت)، در حال حاضر اینکه سهمیه‌بندی می‌کنند و روز بعد سهم با صف، بالا می‌آید ناخودآگاه باعث جو و رشد کاذب قیمت سهم می‌شود بنابراین باید سهامدار عرضه اولیه را بررسی و به هر قیمتی که برای آن مناسب است سهم شرکتی که عرضه می‌شود را خریداری کند که محدودیتی ایجاد نشود و همچنین صف و کفی گذاشته نشود.

صادق قاسمی، مدیرعامل شرکت کارگزاری آرمون بورس
عرضه شرکت‌های کوچک = حراج (به صندوق‌های سرمایه‌گذاری)، در شرکت‌های کوچک چون سایز کوچک است و در روز عرضه فقط پنج درصد کشف قیمت می‌شود به راحتی بین بازیگران بازار رقابت شکل می‌گیرد که منجر به کشف قیمت‌های بالاتر می‌شود بنابراین در این شرکت‌ها بهتر است حراج به صندوق‌های سرمایه‌گذاری اتفاق افتد البته به شرط حذف قیمت مبنا و انتظار این است که صندوق‌ها باتوجه به کارشناسانی که دارند قیمت مناسب‌تری را کشف کنند.

محمد مهدی بحرالعلوم، مدیرعامل کارگزاری بانک مسکن
در روش حراج هلندی متقاضیان عرضه اولیه درخواست خود را به تناسب حجم و قیمت مورد انتظار خود وارد سامانه معاملاتی می‌کنند و قیمت و حجم دیگر بازیگران پوشیده است. حجم سفارشات که ثبت شد، عرضه کننده سهم یا ناشر سهم به تناسب حجم و قیمت از بالاترین قیمت شروع می‌کند به عرضه سهام تا پایین‌ترین قیمتی که به ازای آن کل حجم عرضه سهام به اتمام می‌رسد. به این صورت در یک دامنه از قیمت و حجم سهم عرضه اولیه می‌شود و کشف قیمت تابعی از عرضه، تقاضا، ارزش‌گذاری و تحلیل شرکت خواهد بود. برعکس روش‌های سنتی مورد استفاده در این روش تحلیل و ارزش‌گذاری تعیین کننده میزان حجم عرضه است.

* روش ترکیبی

علی خوش‌طینت، کارشناس بازار سرمایه
به‌نظر می‌رسد روش ترکیبی می‌تواند روش بهتری باشد که البته بسته به نوع عرضه و دارایی عرضه و بازاری که در آن عرضه می‌شود، می‌تواند متفاوت باشد. اما روشی که به نوعی هم بوک بیلدینگ و حراج را در خود داشته باشد منطقی‌تر است و اگر سهامی که عرضه می‌شود در بازاری عرضه شود که معاملات مستمر نداشته و یا نقدشوندگی پایین‌تری داشته باشد بهتر است که عرضه اولیه توسط نهادهای مالی مثل صندوق‌ها انجام شود به این شکل صندوق‌های سهامی کل عرضه اولیه را بردارند و بعد بخشی از آن را به صندوق‌های دیگر تخصیص دهند و عموم مردم در این عرضه‌ها شرکت نداشته باشند و صندوق‌ها مشارکت کنند.

آبتین کریمی، مدیرعامل کارگزاری سهم آذین
ترکیبی می‌تواند روش مناسبی باشد به این صورت که یک سهمیه ای به صندوق‌ها در نظر گرفته شود و برای جذاب تر شدن و ترویج فرهنگ سرمایه گذاری غیر مستقیم اما تمام عرضه را به یک گروه اختصاص ندهیم و بخشی را به سبدها، صندوق‌ها، بعضی را به صورت عرضه عمومی و بخشی را به صورت عرضه به فعالان حرفه ای اختصاص دهیم.

مجتبی شهبازی، کارشناس بازار سرمایه
بسته به اوراقی که عرضه اولیه می‌شود، برخی شرکت‌ها کوچک، برخی بزرگ و برخی تازه وارد بازار هستند و اطلاعات و تحلیلی در رابطه با آنها وجود ندارد در نتیجه به‌نظر می‌رسد روش عرضه اولیه نسبی است و باید تحلیل شود اینکه قانونی کلی برای همه نوع شرکت‌هایی که عرضه اولیه دارند، گذاشته شود، اشتباه است. به نظر می‌رسد عرضه اولیه به روش ترکیبی بهتر است نسبت به اینکه قانون کلی برای عرضه اولیه وجود داشته باشد.

محمد یوسف امین داور، مدیر سرمایه‌گذاری پردازش اطلاعات مالی پارت
روش بوک بیلدینگ بدترین نوع روش است زیرا سهام بسیار خرد می‌شود و به‌نظر می‌رسد روش ترکیبی بهتر باشد به شرط اینکه عرضه اولیه تضمین شده باشد و صف وجود نداشته باشد و در چند روز انجام شود و تداوم وجود داشته باشد.

حسین بوستانی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری اعتضاد غدیر
تخصیص عرضه‌های اولیه به صندوق‌ها سیاست‌گذاری معقولانه است، البته شاید انتفاع برخی افراد را تحت‌الشعاع قرار دهد اما چون در حال حاضر به دنبال سوق دادن افراد به سمت سرمایه‌گذاری غیر مستقیم هستیم بهتر است بازدهی‌ای که از این عرضه‌ها در صندوق‌ها به دست می‌آید به‌صورت تشویقی به سهامدارانی که در بازارسرمایه به‌صورت غیرمستقیم سرمایه‌گذاری می‌کنند، داده شود.

سید محمدهاشمی‌نژاد، مدیرعامل گروه مالی ساتا
مدل ترکیبی به دلیل اینکه در ابتدا فعالان حرفه‌ای از جمله نهادهای مالی و صندوق‌ها قیمت‌گذاری را انجام می‌دهند و پس از آن عموم مردم از مزایای آن بهره‌مند شوند، بهترین روش عرضه اولیه است.

* روش گشایش نماد

احسان مرادی، مدیرعامل تأمین سرمایه کاردان
تا کنون سه مدل روش عرضه اولیه انجام شده است. یک روش بوک بیلدینگ است که به صورت ثبت سفارش انجام می‌شود. متقاضیان خرید ضمن اطلاع از حجم و تقاضای دیگران، ثبت سفارش هم انجام می‌دهند. به این صورت که تا یک ساعتی از روز متقاضیان خرید سفارش خود را وارد کرده و بعد از زمانی عرضه از قیمت‌های بالا و پائین انجام می‌شد. هر کدام از روش‌ها معایب و مزایای خاص خود را دارد وصرفا نمی‌توان گفت کدام روش خوب و کدام بد است اما «گشایش نماد» که در مورد عرضه اولیه تپسی انجام شد، روش خوبی است چرا که دراین روش متقاضیان هم می‌توانستند قیمت دیگران را مشاهده کنند و هم امکان این را داشتند که سفارش خود را ویرایش و قیمت مورد نظر را براساس سفارش سایر متقاضیان خرید کم و زیاد کنند. البته یکی دیگر از محسنات این روش این است که سهام به قیمت واحد به همه متقاضیان می‌رسد.

* روش تخصیص به صندوق‌ها

علی روحی، مدیر عامل سبدگردان ویستا
تخصیص به صندوق‌ها بهترین روش برای عرضه اولیه است. در حال حاضر که بازار سهام از عمق کافی برخوردار نیست توجه به ابزارهای مالی موضوعی قابل توجه است و هر تصمیمی که باعث معرفی و تقویت صندوق‌ها شود به نفع بازار است ضمن آنکه صندوق‌ها عمدتا از تیم مدیریتی تحلیلگر استفاده می‌کنند و این موضوع امکان ورود و خروج صحیح از سهام را مهیا می‌کند.

محمود مرادی، کارشناس بازار سرمایه
انجام هر کاری با تبعات همراه است، مثلا تقسیم به شرکت‌های کوچک ممکن است به مشکل بخورد، تخصیص به صندوق‌ها نیز ممکن است در بحث کشف قیمت با مشکل مواجه شود، در نهایت درهرروش عرضه اولیه ایراداتی همراه است. درعرضه اولیه کوچک به شرکت‌ها روش تخصیص به صندوق‌ها و در شرکت‌های بزرگ به عموم مردم می‌تواند خوب باشد و در بحث قیمت گذاری شرکت‌ها باید دقت بیشتری شود.

سلمان نصیرزاده، کارشناس بازار سرمایه
عادلانه‌ترین روش این است که به تمام سهامداران خرد و کلان چه حقوقی و چه حقیقی به یک میزان اختصاص پیدا کند. اگر قرار است که عرضه اولیه باشد به نظر می‌رسد که شکل عادلانه آن اختصاص به همه است در این صورت حداقل حواشی کمتری خواهد داشت.

حامد فلاح جوشقانی، کارشناس بازار سرمایه
روش واگذاری به صندوق‌های سرمایه‌گذاری؛ واگذاری خرد و به صورت بسیار خرد و ۲۰ هزار تومان بی معنی است. ۱۰ یا ۲۰ درصد سهام باید به صندوق‌های سرمایه‌گذاری واگذار شود یعنی بوک بیلدینگ به‌طور واقعی انجام شود.

مهدی قلی‌پور، مدیرعامل سبدگردان الماس
روش تخصیص در نرخ پایه‌ای که ارزش‌گذار تعیین کرده برای صندوق‌های متقاضی، در سال‌های فعالیت بازار سرمایه روش‌های مختلفی برای عرضه اولیه تجربه شده است ولی روش اخیر که تخصیص به صندوق‌های سرمایه‌گذاری صورت می‌گیرد برای تشویق سرمایه‌گذاری غیرمستقیم و نیز منطقی‌تر شدن قیمت‌گذاری با توجه به حرفه‌ای بودن صندوق‌ها انجام شده بود. به نظر می‌رسد که صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز مانند افراد غیرحرفه‌ای به هر قیمتی در سمت خرید قرار گرفته‌اند یا دست‌کم ۵۰ صندوق همواره این کار را کرده‌اند. از طرفی باتوجه به محدودیت فروش سه ماهه و احتمال افت در این دوره ۹۰ روزه به سرمایه‌گذار خود آسیب می‌زنند و از سوی دیگر فرصت را از سایر سرمایه‌گذاران حرفه‌ای‌تر که با تحلیل و ارزشگذاری سهام می‌خرند می‌گیرند. به‌نظر می‌رسد تخصیص در نرخ پایه‌ای که ارزش‌گذار تعیین کرده برای صندوق‌های متقاضی بهترین روش است یا اینکه در کانون نهادهای سرمایه‌گذاری نماینده صندوق‌ها نرخ اجماعی را به همه صندوق‌ها اعلام کنند تا از این شرایط نادرست و غیرمنطقی خارج شویم.

علی خسروشاهی، رئیس هیأت‌مدیره شرکت سبد گردان کارا
عرضه‌هایی که در مقدار کوچک است بهتر است که به روش تخصیص به صندوق‌ها باشد و عرضه‌هایی که به صورت بزرگ هستند با روش بوک بیلدینگ به این دلیل که هیجان کاذب در بازار را کم می‌کنند بهتر و مناسب تر هستند.

* سایر

مهدی رضایتی، مدیرعامل سبدگردان ثروت پویا
عرضه به عموم روش خوبی است اما برای متعادل و سریع‌تر شدن میزان عرضه باید بالاتر رود و هم دامنه نوسان شرکت‌هایی که پذیرش می‌شوند باید بازتر شود. روشی که به صندوق‌ها تخصیص داده می‌شود که این شرکت‌ها به‌صورت مستقیم و شفاف به مردم ارائه دهند اگر اعمال شود بسیار بهتر است.

امید میرچولی، کارشناس تأمین مالی مسکن
بیشتر از آنکه شکل عرضه اولیه مهم باشد روش قیمت گذاری آن حائز اهمیت است و روش‌هایی که در حال حاضر وجود دارد درست است اما بحث اطلاع رسانی آن و بحث سهام اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، بنابراین اصل موضوع درست و خوب است ولی نحوه اطلاع رسانی و پردازش و سقف سهامی که تعیین می‌کند مجموعه موضوعاتی است که احتمالا زمانی که بازار خوب است با محدودیت عرضه سهام مواجه شده و در نهایت ضعف در دستورالعمل‌های اجرایی وجود دارد زمانی که قوانین درست باشد.

مهدی رادان، کارشناس بازارسرمایه
روش‌هایی که قیمت‌گذاری در اختیار بازار باشد و حالت انحصاری و سهمیه ای نداشته باشند و کشف قیمت، قیمتی باشد که هم فروشنده سهام مجبور نباشد ارزان تر بفروشد و هم خریداران این امکان را داشته باشند که ریسک پذیری‌شان و سرمایه گذاری دلخواهشان را انجام بدهند یعنی در نهایت مکانیسم بازار بهترین روش عرضه اولیه است.

علیرضا توکلی کاشی، معاون توسعه کانون نهادهای سرمایه‌گذاری ایران
در فرآیند عرضه اولیه باید تعاملی بین عرضه کننده که صاحب سهم است و متقاضیان که سرمایه گذاران هستند اتفاق بیفتد، طبیعتا عرضه کننده اگر قیمت‌ها خیلی پایین باشد از عرضه ناراضی خواهد بود و اگر قیمت بالا باشد متقاضیان از قیمت ناراضی خواهند بود بنابراین هرروشی که بتواند تضمین کننده این باشدکه قیمت منصفانه ای برای سهام کشف شود مورد تایید است. بنابراین روشی که به تازگی به کار گرفته شده که همه متقاضیان در یک دامنه قیمتی باز اجازه رقابت دارند و قیمت‌های مدنظر خود را بر مبنای قیمت‌های کارشناسی و محاسباتی خود وارد کرده اند یکی از بهترین روش‌های عرضه اولیه است.

احسان خاتونی، کارشناس بازار سرمایه
در حقیقت به نظر می‌رسد روش بوک بیلدینگ مناسب نیست زیرا کاری که این روش انجام می‌دهد این است که تقسیم نسبت براساس سفارش‌هایی که انجام می‌دهد است، منتها این روش ایرانیزه شده و سقف و کف قیمت تعیین کرده اند و همه در صف قرار می‌گیرند و اینکار قطعا روش خوبی نیست و اگر این سقف وکف تعیین نشود و سرمایه گذاران آزاد بمانند روش مناسب تری است.

سیاوش وکیلی، کارشناس بازار سرمایه
برای بهترین روش عرضه اولیه اول باید تفکیک به حجم عرضه انجام شود و اگر عرضه‌ها، عرضه‌های کوچکی باشند که در عمل باعث شود تعداد معاملات تا حجم معاملات برای هر کد خیلی کم باشد بهتر است که به صندوق‌های سرمایه گذاری واگذار شوند که از درگیر شدن سامانه‌های معاملاتی و افزایش حجم نامناسب معاملات جلوگیری می‌شود. اما اگر عرضه‌ها، عرضه‌های بزرگی باشند بهتر است که روش دوگانه لحاظ شود یعنی یک بخشی از این عرضه بخاطر تشویق مردم به سرمایه گذاری غیر مستقیم به صندوق‌ها تخصیص داده شود و باقی را دست مردم با مکانیسم بوک بیلدینگ که بازار کشش سفارش‌های دارک را ندارد بدهیم. در نهایت بهترین روش سفارشات دارک است که منجر به کشف قیمت واقعی می‌شود که صف‌های خرید تکرار نشود.

داریوش روزبهانه، رئیس هیأت مدیره شرکت کارگزاری بانک خاورمیانه
تخصیص‌های دقیقه نود یا پذیرش تقاضا در روزهای پایانی در سمت تقاضا ممنوع / در نظر گرفتن دامنه بالایی قیمت برای عرضه / اولویت متقاضیان نهادی / پذیرش شرکت‌های مادر و هلدینگ‌ها در اولویت / توسعه نداشتن بازار اولیه در شکل رسمی و اکسچنج مثل فرابورس که جای مناسبی برای این کار نیست.

امیر مهدی صبایی، رئیس هیأت عامل صندوق تثبیت بازار سرمایه
به‌هر حال در بازار سرمایه ایران و با لحاظ شدن شرایط منحصر بفرد آن، ترکیبی از روش‌های عرضه اولیه مناسب به نظر می‌رسد. به این ترتیب که ابتدا به روش حراج، بخشی از عرضه اولیه به صندوق‌های سرمایه گذاری اختصاص یابد. سپس باقیمانده عرضه اولیه به روش قیمت ثابت به سرمایه‌گذاران خرد و حقیقی واگذار شود. اهم مزایای این روش، دخالت مدیران حرفه‌ای در فرآیند کشف قیمت، استفاده از منابع صندوق‌ها برای خرید عرضه اولیه و کاهش فشار نقدینگی به بازار، تشویق سرمایه‌گذاران حقیقی به سرمایه گذاری غیرمستقیم از طریق صندوق‌ها و کمک به تسریع در متعادل شدن قیمت سهم پس از عرضه اولیه از طریق تنظیم عرضه توسط صندوق‌هاست.

احمد اتحادپور، مدیر عامل سبدگردان آرمان اقتصاد
بهترین روش براساس سودآوری، ارزشگذاری و درصدی از nav است.

پیمان تاتایی، مدیر صندوق سرمایه‌گذاری تأمین سرمایه امید
عرضه اولیه‌هایی که به روش تخصیص به صندوق‌ها انجام شده اند بعد از مدت زمانی متعادل شده‌اند و قیمت کشف شده بسیار بالاتر شده و این برای عرضه کننده می‌تواند بهتر باشد اما به دلیل اینکه جو روانی عرضه اولیه را در مدت زمان کمی آرام می‌کند مناسب نمی تواند باشد و روش قبلی که به صندوق‌ها به صورت سهمیه ای تعلق می‌گرفت هم سرمایه‌گذاری غیرمستقیم را تشویق می‌کردند و هم سهم با قیمت بهتری عرضه می‌شد، بهتر بود.