استارت‌آپ‌ها به کسب‌وکارهایی گفته می‌شود که از زمان شروع یا همان استارت زدن به انجام آن کار، به سمت اوج و بالا حرکت می‌کند. البته باید میان دانش‌بنیان‌ها، پتنت‌ها و استارت‌آپ‌ها تفاوت قائل بود؛ چرا که استارت‌آپ‌ها شرکت‌های رشد یا همان SMEها هستند که دانش جدیدی ندارند ولی قرار است که در بازار رشد کنند اما دانش‌بنیان‌ها شرکت‌هایی‌اند که نوآوری داشته و نه‌تنها در ایران بلکه در دنیا، پتنت (دارایی فکری) ثبت کرده و برای نخستین‌بار با نوآوری علمی خود توانسته ثروت‌آفرینی کنند.
آنچه از نگاه متخصصان اهمیت دارد، مهم‌ترین عامل موفقیت هر استارت‌آپ است که در قالب عبارت جذب میزان سرمایه مناسب در زمان مناسب و با شرایط مناسب بیان می‌شود. البته در زمان جذب سرمایه، نخستین پرسش این است که ارزش استارت‌آپ‌ها چقدرند؟
ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها
ارزش فعلی هر چیزی را می‌توان در چهار سطح ارزش ذاتی(۲)، ارزش اقتصادی(۳)، ارزش منصفانه(۴) یا ارزش بازار(۵) تعریف کرد.
ارزش‌گذاری(۶) هم به فرآیند تعیین ارزش فعلی(۷) یک دارایی، شرکت یا کسب‌وکار گفته می‌شود. ارزش فعلی دارایی یا شرکت هم می‌تواند براساس روش به کار گرفته‌شده، برابر با ارزش ذاتی یا ارزش اقتصادی آن باشد. در یک کلام، ارزش‌گذاری برای پاسخ به این سؤال است که «دارایی یا شرکت چقدر می‌ارزد؟»
به طور خلاصه می‌توان گفت، ارزش‌گذاری فرآیندی است که مشخصات و شرایط معامله بین سرمایه‌گذار و بنیان‌گذاران استارت‌آپ را تعیین می‌کند.
چالش‌های ارزش‌گذاری
مهم‌ترین دلایل ارزش‌گذاری کسب‌وکارهای استارت‌آپی را می‌توان در یافتن ارزش معامله، جذب سرمایه، ادغام و تملیک و همکاری مشترک دانست. استارت‌آپ‌ها در مراحل اولیه اطلاعات تاریخی کم و غیرقابل‌اتکایی از عملکرد خود دارند، به‌خصوص در مراحل آغازین فعالیت، مدل کسب‌وکار مستحکمی ندارند و ممکن است به درآمدزایی پایدار نرسیده باشند. از این حیث ارزش‌گذاری آن‌ها چالش‌برانگیز است.
البته مهم‌ترین فاکتورهای کیفی و اغلب مهم در استارت‌آپ‌ها که ارزش‌گذاری آن‌ها را با چالش روبه‌رو می‌کند، کشش ایده یا اثبات مفهومی (از منظر تعداد کاربران، اثربخشی بازاریابی و نرخ رشد)، ارزش تیم مؤسسان (تجربه قبلی، تنوع مهارت‌ها و تعهد)، نمونه اولیه کارآمد، عرضه و تقاضا، صنایع نوظهور و روندهای داغ فناورانه و حاشیه سود بالاست.
این در حالی است که چالش‌های موجود برای ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها، عدم دسترسی به اطلاعات شرکت‌ها و نبود اتفاق نظر بر سر انواع روش‌های ارزش‌گذاری است. آنچه اما مشهود و قابل‌تأمل است که کم‌گذاری و بیش‌گذاری در ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها همواره چالش‌برانگیز بوده است. هرچند که بدون شاخص‌های کلیدی عملکرد(۸) همچون شاخص متوسط درآمد به ازای هر کاربر، هزینه جذب مشتری، نرخ نگه‌داشت کاربر، نرخ سوخت سرمایه، زمان حیات و دو شاخص کلیدی رشد و نرخ تبدیل در استارت‌آپ‌ها نمی‌توان به سراغ ارزش‌گذاری آنان رفت.
روش‌های ارزش‌گذاری
روش‌های ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها متنوع‌اند، اما می‌توان آن‌ها را در چهار دسته تقسیم کرد. استفاده از هر یک از روش‌های ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها وابسته به مرحله حیات و توسعه استارت‌آپ (از ایده تا رسیدن به نقطه سربه‌سر، رشد سریع، تثبیت و بلوغ و ورود به بازارهای عمومی) است.
۱. روش‌های مبتنی بر دارایی: روش هزینه بازتأسیس (در مرحله ایده تا رسیدن به نقطه سربه‌سر).
۲. روش‌های مبتنی بر جریان‌های نقدی: روش جریان‌های نقدی تنزیل‌شده (دو مرحله تثبیت و بلوغ و ورود به بازارهای عمومی)، روش سرمایه‌گذاری خطرپذیر (مرحله رشد سریع)، روش شیکاگو (سه مرحله رشد سریع، تثبیت و بلوغ و ورود به بازارهای عمومی) و روش گزینه‌های موجود (سه مرحله رشد سریع، تثبیت و بلوغ و ورود
به بازارهای عمومی).
۳. روش‌های نسبی: روش نمونه‌کاوی تحلیلی (سه مرحله رشد سریع، تثبیت و بلوغ و ورود به بازارهای عمومی)، روش ضرایب (سه مرحله رشد سریع، تثبیت و بلوغ و ورود به بازارهای عمومی)، روش ارزش منصفانه بازار (در هر چهار مرحله) و روش مقایسه‌ای (سه مرحله رشد سریع، تثبیت و بلوغ و ورود به بازارهای عمومی).
۴. روش‌های کیفی و شهودی: روش کارت امتیازدهی، روش دیوبرکس، روش تجمیع عوامل ریسک و روش هم‌نوایی (در مرحله ایده تا رسیدن به نقطه سربه سر).
چالش بورسی استارت‌آپ‌ها در ایران
اگرچه شیوه‌های تأمین مالی استارت‌آپ‌ها در ایران به مثابه جهان متنوع است اما بحث حضور آن‌ها در بازار سرمایه ایران به دلیل ادبیات جدید این نوع کسب‌وکارها همواره مورد پرسش است. استارت‌آپ‌ها به دلیل این‌که از دارایی‌های نامشهود برخوردارند و جزئیات اطلاعات آن‌ها در دسترس نیستند، برای حضور جدی در بازار سهام با مانع روبه‌رو هستند. استارت‌آپ‌ها به دلیل نبود صورت‌های مالی حسابرسی‌شده و عدم اهمیت به مقوله حاکمیت شرکتی از نگاه بازار سرمایه نمی‌توانند در بازار سهام موفق شوند. منتقدان هم تأکید دارند بازار سرمایه هم از روش‌های جدید حسابرسی برای ارزش‌گذاری استارت‌آپ‌ها بهره نمی‌برد و ارزش‌گذاری آن‌ها نه‌تنها استاندارد مشخصی ندارد، بلکه سلیقه‌ای هم است.
استدلال منتقدان این است که استارت‌آپ‌ها اگرچه به چابکی شناخته می‌شوند، به دلیل ایراد در صورت‌های مالی حسابداری و ضعف در مقوله حاکمیت شرکتی با مخاطرات جدی در ورود به بازار سهام روبه‌رو هستند. با این وصف منتقدان از شکاف ارزش ذاتی و ارزش بازار استارت‌آپ‌ها به عنوان مصداق وضعیت مخاطره‌آمیز آن‌ها یاد می‌کنند.
در مقابل موافقان معتقدند که ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سهام به دلیل نقش کلیدی در اقتصادهای دیجیتال و دورنمای اقتصاد کشورمان به دلیل بهره‌گیری از ابزار جدید تأمین سرمایه، تخفیف‌ها و مالیات باید مورد توجه قرار گیرد. البته نکته مثبت دیگر بیشتر استارت‌آپ‌ها این است که ارزش آن‌ها براساس حجم عملیات شرکت صورت می‌گیرد و کمتر تحت‌تأثیر تورم قرار می‌گیرد. هرچند که محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر سابق ارتباطات و فناوری اطلاعات در توئیتی گفته بود که دارایی‌های نامشهود و نگرانی حاکمیت نسبت به بزرگ شدن کسب‌وکارهای بدون وابسته به آن‌ها از موانع جدی استارت‌آپ‌ها در بازار سهام است.
با این وصف ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سهام و ارزش‌گذاری آن‌ها از چالش‌های جدی بازار خواهد بود که قطعاً نیازمند حساسیت و احتیاط بیشتر در این خصوص است.
سازمان بورس و اوراق بهادار در سال جاری اعلام کرد، بعد از سال‌ها بررسی و تحقیق، سرانجام ضوابط ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سهام را به ارکان بورسی ابلاغ کرده است. این ابلاغیه در ۹ ماده تنظیم شد و به موارد مهمی از شرکت‌های استارت‌آپی، ازجمله تعریف شرکت‌های استارت‌آپی، وثیقه سهام این شرکت‌ها و وضعیت دارایی نامشهود نسبت به دارایی کل شرکت اشاره دارد. در ابلاغیه سازمان بورس و اوراق بهادار به دلیل مخاطرات در استارت‌آپ‌ها، تنها صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجوز مشارکت در عرضه اولیه را دارند. نهاد ناظر البته صیانت از داده‌های محرمانه کاربران را نیز در استارت‌آپ‌ها مورد توجه و تأکید قرار داده است. این در حالی است که درصدی از سهام استارت‌آپ‌ها نزد هیأت پذیرش بورس و فرابورس به وثیقه گذاشته می‌شود تا زمانی که ریسک‌های شرکت به حداقل برسد.
در ادامه بخشی از مهم‌ترین ضوابط اعمال‌شده ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سرمایه را با هم مرور می‌کنیم.
ضوابط ورود استارت‌آپ‌ها
به بازار سرمایه ایران
ضوابط اختصاصی پذیرش سهام شرکت‌های نوپا و فعال در حوزه اقتصاد دیجیتالی به عنوان پیوست هفتم دستورالعمل پذیرش اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار، در جلسه مورخ ۲۱ اردیبهشت ۱۴۰۱ هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار تصویب و در تاریخ ۹ خرداد ۱۴۰۱ ابلاغ شد. بر این اساس بورس اوراق بهادار تهران آمادگی خود را برای بررسی درخواست‌های پذیرش سهام این شرکت‌ها اعلام کرد:
در ماده نخست این ابلاغیه آمده است: شرکت‌های نوپا و فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال که از این پس متقاضی نامیده می‌شوند، در صورتی که براساس نظر یا تأیید کارگروه سامان‌دهی مراکز نوآوری و رویدادهای کارآفرینی، دارای حداقل دو شرط از شرایط زیر باشند، برای پذیرش در هر یک از بازارهای بورس‌فرابورس، علاوه بر شرایط مقرر در دستورالعمل و سایر قوانین و مقررات، باید واجد شرایط اختصاصی مقرر در این پیوست نیز باشند.
الف. متقاضیانی که کسب‌وکار داده‌محور بر بستر اینترنت دارند.
ب. متقاضیانی که بیش از ۳۰ درصد از دارایی‌های ایشان از نوع نامشهود باشد.
ج. متقاضیانی که کسب‌وکار ایشان کاربرپایه باشد.
در ماده ۳ این ابلاغیه آمده است: «در صورت وجود ریسک یا بروز شرایطی که به تشخیص هیأت پذیرش، تداوم توثیق سهام ضرورت داشته باشد، هیأت پذیرش می‌تواند نسبت به تداوم توثیق با تأیید سازمان پس از پایان مدت‌زمان اولیه، اقدام کند، همچنین در صورت عدم ورود هیأت پذیرش به موضوع تداوم توثیق سهام، بورس/فرابورس موظف است پس از انقضای مدت تعیین‌شده توسط هیأت پذیرش و پس از اخذ نظر آن هیأت، نسبت به ارسال درخواست رفع توثیق سهام به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه اقدام کند.»
در ماده ۷ این ابلاغیه آمده است:
«بورس/فرابورس موظف است در عرضه اوراق بهادار شرکت‌های نوپا و فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال، شرایطی تبیین کند در صورتی که براساس آخرین صورت‌های مالی حسابرسی‌شده متقاضی پذیرش، نسبت دارایی‌های نامشهود به‌کل دارایی‌ها بیشتر یا مساوی با ۵۰ درصد باشد، سهام شرکت صرفاً به سرمایه‌گذاران واجد شرایط موضوع دستورالعمل پذیره‌نویسی و عرضه اولیه اوراق بهادار در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران عرضه شود. در صورتی که این نسبت کمتر از ۵۰ درصد باشد، به تشخیص هیأت پذیرش، سهام شرکت قابل‌عرضه به عموم است.» در تبصره این ماده آمده است: بورس می‌تواند معاملات ثانویه سهام شرکت‌های عرضه اولیه‌شده به سرمایه‌گذاران واجد شرایط موضوع این بند را محدود به سرمایه‌گذاران حرفه‌ای کند. شرایط سرمایه‌گذاران حرفه‌ای هم قرار است توسط هیأت‌مدیره بورس/ فرابورس تعیین و اعلام شود. به عنوان نمونه این بند از ابلاغیه می‌توان گفت که تپسی که به‌عنوان نخستین شرکت استارت‌آپی عرضه اولیه شد، نسبت دارایی نامشهود به کل دارایی آن بالاتر از ۷۲ درصد بود.
تپسی چگونه وارد فرابورس شد
بعد از حاشیه‌ها و کش‌وقوس‌های فراوان، ۲۴ خرداد سهام نخستین استارت‌آپ در فرابورس عرضه شد. این در حالی است که فرآیند ورود تپسی، به عنوان نخستین استارت‌آپ، فعال صنعت تاکسی آنلاین، به بازار سرمایه نزدیک دو سال طول کشید. نماد تپسی پس از تصویب ضوابط ورود استارت‌آپ‌ها به بازار سرمایه و اعلام بلامانع عرضه این شرکت توسط کارگروه معاونت ملی در فرابورس در آذر ۱۴۰۰ درج نماد شد.
اگرچه تقاضاهای دیگر استارت‌آپی همچون دیجی‌کالا، کافه بازار، فیلیمو و شیپور هم به فرابورس ارسال شده که به گفته مدیران فرابورس در ماه‌های آینده برای عرضه آن‌ها تصمیم‌گیری می‌شود. در جهان تاکنون دو شرکت بزرگ تاکسی آنلاین Uber و Lyft پس از تجربه رشد سریع وارد بازار سهام شده‌اند. دو شرکت مزبور در لیست ۱۰ دکاکورن (استارت‌آپ با ارزش با بیش از ۱۰ میلیارد دلار) ارزشمند دنیا
قرار دارند.
درباره تپسی
شروع به کار تپسی به بهمن ۱۳۹۴ برمی‌گردد؛ زمانی که سه مؤسس تپسی (میلاد منشی‌پورکرمانی، حمید میهنی و هومن دمرچیلو) با هدف راه‌اندازی کسب‌وکار جدید به ایران بازگشتند و به همراه تیم ده‌نفره طراحی محصول تپسی را آغاز کردند. این کار حدود چهار ماه زمان بُرد و نسخه اولیه تپسی(MVP) در خرداد ۹۵ به بازار عرضه شد. تپسی در ۲۲ فروردین ۱۳۹۵ با نام پیشگامان فن‌آوری و دانش آرامیس به ثبت رسید. سرمایه فعلی ثبت‌شده ۱۱۷ میلیارد تومان است. تپسی تنها در عرض ۵ ماه با تزریق ۷ میلیارد تومان سرمایه به ۱۰هزار سفر روزانه رسید. میلاد منشی‌پور، مدیرعامل شرکت و مهدی قنادان، رئیس هیأت‌مدیره است. نشانی اینترنتی شرکت tapsi.ir است. (جدول ۱)
سهامداران تپسی
ترکیب سهامداران تپسی در زمان تأسیس و ایجاد شرکت در سال ۱۳۹۵، میلاد منشی‌پورکرمانی (۲۱ درصد)، حمید میهنی (۱۷ درصد)، هومن دمرچیلو (۱۷ درصد)، عباس جراحی (۱۵ درصد)، و ضحی کیش (۳۰ درصد) بود. براساس گزارش منتشره شرکت روی کدال، در سال ۱۴۰۰ ترکیب سهامداران تغییر کرد. به ترتیب مالکیت سهم، خورشید سان (۶/۲۲ درصد)، میلاد منشی‌پورکرمانی (۶/۱۸ درصد)، سرمایه‌گذاری راستین ارزش سپهر (۵/۱۵ درصد)، کارکنان تپسی (۱/۹ درصد)، هومن دمرچیلو (۶۵/۸ درصد)، توسعه سرمایه‌گذاری سامان (۴/۸ درصد)، پرداخت الکترونیک سامان کیش (۴/۸ درصد)، حمید مهینی (۹۵/۶ درصد)، محمدحسن سیدشاکری (۳/۴ درصد)، امیرعسکری مارانی (۵/۲ درصد)، آرین کارن کیش (۳/۲ درصد)، توسعه ساختمانی سلین (۳/۲ درصد) و علیرضا عسکری مارانی (۱/۲ درصد) به عنوان سهامداران شرکت شناخته می‌شوند.
در مجموع ترکیب سهامداری این شرکت نشان می‌دهد به طور مشخص حدود ۴۴ درصد سهام این شرکت متعلق به مؤسسان و مدیران است. ۲۹ درصد از سهام شرکت هم متعلق به گروه خورشید سان و سهامدار عمده گروه سام‌الکترونیک و حدود ۱۷ درصد نیز متعلق به شرکت دانش‌بنیان برکت است. ۱۰ درصد هم متعلق به سه سهامدار حقیقی است (این آمار تا زمان قبل از عرضه اولیه در فرابورس است).
ریسک‌ها و برنامه‌های تپسی
تپسی در راستای تحقق برنامه توسعه جغرافیایی در شهرهای جدید و افزایش عمق بازار شهرهای موجود، طبق تصویب هیأت مدیره در فاز اول فعالیت خود را در پنج شهر جدید کرمانشاه، قزوین، اراک، گرگان و نیشابور آغاز کرد. در مجموع ریسک‌ها و برنامه‌های تپسی را می‌توان به این موارد شرح داد:
ریسک: مهم‌ترین ریسک‌های تپسی را می‌توان در سه زمینه به ترتیب اهمیت و سهم در سه لایه بخش‌بندی کرد. ریسک عملیاتی و داخلی، شامل وقوع حوادث حاد حین سفر، نیروی انسانی و مدیریت منابع انسانی، امنیت اطلاعات و مدیریت محصول‌های وابسته است. ریسک‌های بازار را هم می‌توان در شرایط اقتصاد کلان، سرمایه‌گذاری رقابت و قیمت بنزین، خودرو و محصول‌های وابسته برشمرد. ریسک‌های رگولاتوری در مواردی همچون قوانین رقابت، بیمه رانندگان و مالیات و مجوز کلی فعالیت قابل‌طرح است.برنامه‌ها: مهم‌ترین برنامه تپسی در سال ۱۴۰۱ هم ورود به کسب‌وکارهای جدید، گسترش بازار هدف جدید با کاهش هزینه سفر و راه‌اندازی مجدد تپسی لاین و ورود به شهرهای جدید و افزایش درآمد در شهرهای فعلی (افزایش حداقل ۱۵ شهر جدید) است.
دارایی، درآمد و سود تپسی
مجمع عادی سالانه تپسی (سال مالی منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۰) روز ۱۶ خرداد امسال برگزار شد. در پایان مجمع مصوب شد مبلغ ۷/۱ تومان سود به ازای هر سهم (جمعاً نزدیک ۲ میلیارد تومان) بین سهامداران تقسیم شود و مابقی سود عملکرد سال ۱۴۰۰ به حساب سود انباشته منظور شود. یکی از نکات مهم درباره سود تپسی براساس اطلاعیه شرکت این است که علت افزایش سود عملیاتی تپسی به میزان ۲۲۰ درصد (سال منتهی به ۲۹ اسفند ۱۴۰۰) نسبت به دوره مشابه سال گذشته عمدتاً ناشی از انجام هزینه‌های زیرساختی و توسعه نیروی انسانی در اواخر سال ۱۳۹۸ و دوره قبل از کرونا بود که در آن سال شروع کرونا و کاهش سفرها باعث رشد درآمد شرکت در حد انتظار نشد اما در سال ۱۴۰۰ با شروع واکسیناسیون و استقبال مجدد از سرویس تاکسی آنلاین شرکت با رشد درآمدی ۵۲ درصدی مواجه شد که با در نظر گرفتن افزایش هزینه‌های عملیاتی به میزان ۳۸ درصد در سال ۱۴۰۰، در نهایت رشد سود عملیاتی از ۷/۱۳ میلیارد تومان به ۹/۴۳ میلیارد تومان رسید.
جمع دارایی‌های تپسی اکنون ۲۷۸۰ میلیارد تومان است. درآمد شرکت در تابستان ۱۴۰۰ معادل ۵۸ میلیارد تومان و در زمستان ۱۴۰۰ معادل ۹۱ میلیارد تومان بود. برآورد شرکت برای درآمد فصل بهار ۱۴۰۱ معادل ۹۸ میلیارد تومان است. برآورد شرکت از درآمد امسال ۲۸۶ میلیارد تومان و برای سال آینده ۶۸۰ میلیارد تومان است. ۷۰ درصد رشد درآمد امسال ناشی از رشد عملیات شرکت بوده و مابقی حاصل رشد قیمت‌ها بوده است. در مورد سود خالص نیز شرکت پیش‌بینی کرده این رقم در سال ۱۴۰۴ به ۴/۵۰۹ میلیارد تومان افزایش پیدا کند. (جدول ۲)
ارزش‌گذاری تپسی
ارزش کل سهام تپسی در گزارش ارزش‌گذاری این شرکت در ۲۰ بهمن ۱۴۰۰ معادل ۱۷۰۲ میلیارد تومان برآورد شد. ارزش کل سهام تپسی براساس نظر کارشناس رسمی ۷/۱۵۵۲ میلیارد تومان ارزش‌گذاری شد. با لحاظ وزن ۳۳درصدی ارزش تعیین‌شده توسط کارشناس رسمی و مطابق محاسبات ارزش کل سهام تپسی به لحاظ گزارش رسمی ۱۶۸۷میلیارد تومان برآورد می‌شود.
ارزش سهام تپسی در گزارش ارزیابی شرکت پرداخت الکترونیک سامان کیش (سهامدار تپسی) برخلاف ارزش‌گذاری شرکت، ۶/۶۶۴ میلیارد تومان ارزیابی شد. البته مدیران شرکت تأکید دارند، براساس روش شبیه‌سازی مونته‌کارلو دامنه ۱۰ هزار نمونه تصادفی را براساس همه متغیرهایی که روی ارزش، اثرگذار بودند محاسبه کرده‌اند و با ۹۰ درصد احتمال، مارکت تپسی از ۱۴۰۵ میلیارد تومان تا ۲۲۱۶ میلیارد تومان تخمین زده شد. (جدول ۳)
عرضه تپسی
نماد تپسی (پیشگامان فن‌آوری و دانش آرامیس) در روز سه‌شنبه ۲۴ خرداد ۱۴۰۱ با قیمت هر سهم ۹۳۹ تومان در بازار دوم فرابورس عرضه شد. حجم معاملات روز نخست نماد تپسی ۶/۵۸ میلیون سهم به ارزش ۵۵۰ میلیارد تومان بود. نکته جالب عرضه اولیه تپسی این بود که در ۵۰ دقیقه کل عرضه اولیه توسط صندوق‌ها خریداری شد. نوع عرضه اولیه تپسی به عنوان شرکت استارت‌آپی تا حدودی متفاوت از عرضه‌های اولیه عادی در بازار سرمایه است. عرضه اولیه به روش گشایش تنها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل‌معامله و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک عرضه شد. در زمینه کشف قیمت تپسی، ۴۷ صندوق سرمایه‌گذاری حضور داشتند. شروع دوره سفارش از ساعت ۹ بود و سفارش‌گیری تنها از طریق نامک تهران امکان‌پذیر بود. همه درخواست‌ها هم مضرابی از ۲۰۰ هزار سهم بود. حداکثر سهام خریداری توسط هر کد معاملاتی هم ۴/۱ سهم بود. دامنه نوسان در دوره سفارش‌گیری هم بدون سقف و کف قیمتی انجام شد. البته با توجه به این‌که قیمت کشف‌شده در فرآیند عرضه اولیه (هر سهم ۹۳۹ تومان)، ملاک افزایش سرمایه از محل صرف سهام و از طریق سلب حق تقدم است، به همین دلیل نماد تپسی تا اتمام تشریفات و مراحل قانونی مربوط به تصمیم‌گیری در خصوص افزایش سرمایه متوقف شد. محل همه افزایش سرمایه‌های تپسی تا به سال ۱۴۰۱ از محل آورده نقدی بود.
پی‌نوشت‌ها:
۱. Startup
۲. Intrinsic value
۳. Economic value
۴. Fair value
۵. Market value
۶. Valuation
۷. Present value
۸. KPI
- ریبوار کُردی -روزنامه‌نگار