صدای بورس- میثم فدایی، مدیرعامل فرابورس ایران در این همایش گفت: در حال حاضر ارکان بازار سرمایه به این نتیجه رسیده‌اند که هیچ راه درمانی به جز مشتقه برای بورس وجود ندارد چه از این جهت که باتوجه به تلاطم‌های اقتصادی موجود می‌توانیم در بازارهای صعودی و نزولی ابزار سودآوری در اختیار سرمایه‌گذاران قرار دهیم و چه از این جهت که پوشش ریسک انجام دهند.
وی ادامه داد: این مسئله دو نمود دارد؛ نمود اول در بحث عملیات و صندوق‌های بازارگردانی است؛ سال ۹۹ در شورای عالی امنیت ملی تصویب شد که برای سهام بازارگردان گذاشته شود و زمانی که گذاشته شد تمام منابع صرف خرید سهام شد و در حال حاضر با یک سری صندوق بازارگردان فول سهم مواجه هستیم که هر زمان بازار با تکانی مواجه شود اولین فروشنده همین صندوق‌ها هستند.
فدایی افزود: نمود دوم هم سیکل‌های شاخصی است که وجود دارد. اینکه در بحث اوراق بهادار هر سه تا چهار سال یکبار منتظر اتفاقاتی مانند سال ۹۳ یا ۹۹ باشیم تا اتفاقی باعث رشد شود و مردم ورود کنند اما اگر ابزارهای مشتقه باشد قطعا منتظر چنین روزهایی نیستیم و هر روز امکان سودآوری وجود دارد همچنین به ابزارهایی در آتی آب و هوا نیاز داریم یعنی دقیقا ابزارهایی که می‌توانند ریسک شرکت‌ها را پوشش دهند چون شرکت‌های تولیدی ما در تابستان برق و در زمستان گاز ندارند.
مدیرعامل فرابورس ایران با بیان اینکه چالش اول در مشتقات در ایران هسته معاملات است، گفت: هسته معاملات فعلی اساسا برای معاملات نقدی طراحی شده و امکان آتی و آپشن بر روی معامله وجود ندارد. بنابراین در شرایط فعلی معاملات آتی و آپشن بر روی سامانه نقدی سوار است و یکی از اثرات آن اینکه سیستم محاسبه Margin نداریم و مجبوریم برای پوشش ریسک مشتریان سهام توثیق کنیم که در این موضوع هم مباحث حقوقی و فرآیندی به‌وجود می‌آید.
او ادامه داد: از منظر حقوقی اینکه فرآیند توثیق سهام به چه شکل باشد، حتما باید حضور باشد یا خیر و فرآیندی هم که فرآیند نرم‌افزاری است و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی فرآیند توثیق الکترونیک را اجباری کرده و تاحدودی می‌تواند این سیتسم را راه‌اندازی کند که افراد با توثیق سهام خود بتوانند در آتی فعالیت کنند.
فدایی تصریح کرد: موضوع بعدی سیستم مدیریت ریسک در سطح بازار و کارگزاری است؛ شرکت بورس کالای ایران از سال ۸۸ که در بازار مشتقات فعال است به واسطه دانش انباشته‌ای که در آن وجود دارد سیستم متمرکز مدیریت ریسک در سطح بورس و کارگزار ایجاد کرده است اما در اوراق بهادار چنین موضوعی وجود ندارد و ضرورت داردکه ایجاد شود بنابراین در حال حاضر نیازمند سیستم مدیریت ریسک مشتقات در بازار اوراق بهادار در بورس و کارگزاری هستیم که استارتاپ‌ها در این زمینه می‌توانند کمک کنند.
بیشتر بخوانید: الزام راه‌اندازی سامانه مدیریت ریسک مبتنی بر مشتریان
به گفته مدیرعامل فرابورس ایران مسئله دیگر قابل تعمیم بودن بعضی از مشقات مبتنی بر شاخص‌ها بود که نمی‌توانستیم انجام دهیم اما باوجود صندوق‌های متنوع در این حوزه کارهای خوبی شروع شده مثلا صندوق طلا جایگزین خوبی برای آتی سکه بود، در بورس و فرابورس هم این روند ادامه دارد و ما آتی بر روی شاخص هم‌وزن را در فرابورس ایران داریم که اختیار خرید و فروش را داراست همچنین بورس اوراق بهادار هم بر روی شاخص کل قصد راه‌اندازی آتی و آپشن داردکه فرآیند خوبی است بنابراین با وجود صندوق‌های سرمایه‌گذاری امکان تعریف آتی وجود دارد.
او افزود: Short selling موضوع قابل بحث دیگر است، در این حوزه هیچ مشکل فقهی وجود ندارد و این مسائل برطرف شده و مصوبه آن ابلاغ شده است اما در این حوزه دو موضوع مطرح است؛ نرم‌افزاری و قانونی که در مسئله نرم‌افزاری سامانه تعمیم نداریم به این مفهوم که سهامدار عمده‌ای سهام خود را در آنجا قرار دهد و افراد آن قرض بگیرند، بفروشند و دوباره خریداری و جایگزین کنند، این سیستم تأمین سهام برای افراد مسئله نرم افزاری در این حوزه است.
فدایی با اشاره به نمادهای بسته و تأثیر آن در این ابزار گفت: قبلا در بورس‌های اوراق بهادار بحث بسته شدن نماد را داشتیم و سازمان بورس و ارکان به این نتیجه رسیدند که بسته شدن نماد هیچ مشکلی را حل نمی‌کند و به شفافیت نمادها کمک نکرده است. بنابراین سعی کردیم بسته شدن نمادها را کاهش دهیم و در فرابورس سعی شده است نمادهای بسته وجود نداشته باشد به همین دلیل در بازار اول و دوم به غیر از مجامع دیگر بسته شدن نماد نداریم، اگر مدتی ادامه‌دار باشد و مطمئن باشیم نماد بسته‌ای وجود ندارد که بازگشایی مشتقات را دچار چالش کند، می‌توان امیدوار بود که باقی نمادهای سهامی ابزارهای مشتقه بدون چالش داشته باشند.
مدیرعامل فرابورس ایران به مسائل فرعی در این حوزه هم اشاره کرد و گفت: یکی از مسائل فرعی آموزش است که در آموزش‌های این حوزه فاصله زیادی بین افرادی که در حوزه مشتقات کار می‌کنند با معامله‌گران دیگر وجود دارد، بنابراین باید به زبان ساده‌تری مباحث را آموزش دهند. همچنین در خصوص hedge fundها زمانی که سازمان بودم برخی نهادهای مالی که می‌خواستند پیگیری کنند، انگیزه‌ای نداشتند چون فرد متخصص با صندوق در سیستم وجود ندارد بنابراین نیاز است افرادی که می‌توانند hedge fundها را راه‌اندازی کنند با نهادهای مالی متصل شوند و این کار را انجام دهند.