صدای بورس- رحمان آراسته، مدیر مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران با بیان اینکه قیمت و حجم معاملات مشتقه مخصوصا در آپشن شرکت بورس امیدوارکننده بوده و نشان‌می دهد به پویایی رسیده است، گفت: بازار مشتقه در بورس کالا از سال ۸۷ راه‌اندازی و شکل گرفت و در اوایل باتوجه به شناخت و تعداد فعالان کمی که وجود داشت، موفق نبود به همین دلیل آتی سکه راه افتاد که آن هم اوایل رونق نداشت و به تدریج با افزایش نوسانات کشور سال ۹۱ رکورد بازار سرمایه را شکستیم اما درنهایت به دلایل غیرمنطقی بازار بسته شد و همه متوجه شدند قیمتی که معامله می‌شد هوشمندانه و واقعی بود.
وی ادامه داد: اگر بخواهیم بازار آتی به بازار کالایی مانند سکه طلا یا دارایی پایه مانند طلا شرطی کنیم از رسالت این بازار عقب می‌مانیم چون قراردادهای مشتقه برای انواع دارایی‌ها راه افتاده است.
آراسته افزود: با فیوچر سکه وارد بازار زعفران شدیم و ۹۶ درصد تولید را در دست داشتیم و توانستیم زنجیره‌ای از ابزارهای مالی را در زعفران راه‌اندازی کنیم ضمن آنکه از لحاظ حجم معاملات هم در زعفران رکورد زدیم.
به گفته مدیر مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران فیوچر، آپشن، سواپ و فوروارد به تنهایی در کشور ما موفق نیست و باید با ابزارهای دیگری شکل بگیرد، یکی از دلایل موفقیت در فیوچر بحث گواهی زعفران است، امروز مرجع قیمت بازار زعفران شدیم و در بخش گواهی سپرده فیوچر و آپشن حدود ۶۰۰ هزار موقعیت باز در آپشن زعفران داریم که رکورد عجیبی است.
او تصریح کرد: حسن بورس کالا این است که محدودیت سامانه و زیرساخت نداریم، برای ریسک بازار مجبور هستیم وجه تصمین‌ها را افزایش و یا کاهش دهیم، نمونه بارز اینکه رعفران ۱۴ هزار تومانی در فیوچر به ۴۲ هزار تومان تبدیل شد اما یک ریال مشتری منفی نداشتیم، برای این موضوع هم تدبیری لحاظ شد چون به هر میزان آموزش دهیم اگر سامانه قوی وجود نداشته باشد مشتری دچار ضرر سنگین می‌شود.
آراسته افزود: طرحی که مطالعات آن انجام و تاحدودی اجرایی شد، تصویب لحظه‌ای بود که در بازار فویچر ۳۰ دقیقه یک‌بار این اتفاق رخ می‌دهد، در بازار این اختیار به کارگزار داده شد که می‌تواند مارجین مشتری را ببندد اما برای از دست ندادن مشتری این کار را انجام نمی‌دهد بنابراین در واحد IT چنین سیستمی طراحی کردیم که مشتری را از بازار خارج کند و با این اقدام دیگری صفی وجود ندارد همچنین اگر این روش اجرایی شود برای کالاها و دارایی‌های جدید اختیار بیشتری داریم، در ابتدا به سراغ فیوچر صندوق طلا رفتیم که کمتر از یکسال از عمر آن می‌گذرد و بازار تقریبا موفقی شده است ضمن انکه برنامه‌هایی برای فیوچر طلا به‌صورت شمش گواهی سپرده و آتی داریم و در آینده نزدیک گواهی سپرده مس کاتد و محصولات دیگر مانند آلومینیوم، قیر و صندوق‌های فلزات اساسی راه‌اندازی می‌شود که می‌تواند بازار آتی را پویا کند.
مدیر مشتقه و صندوق‌های کالایی بورس کالای ایران تأکید کرد: در حال حاضر هفت صندوق طلا و دو صندوق کشاورزی وجود دارد که تقریبا بهترین بازار این چند وقت اخیر بودند و بازدهی خوبی نصیب سرمایه‌گذاران گردد همچنین طرح دیگر راه‌اندازی صندوق‌های چند کالایی است که به غیر از طلا وارد هر نوع کالایی می‌شوند و می‌توانند سرمایه‌گذاری کنند.
او ادامه داد: قراردادهای اختیار معامله و آپشن در سال راه‌اندازی موفق نبود و علت اصلی اینکه معاملات آنلاین نبود اما در سال‌های اخیر به بلوغ خوبی رسیده است ضمن آنکه بحث آپشن بر روی فیوچر را در دستورکار داریم که اگر فیوچر شمش طلا راه‌اندازی و آپشن بر روی فیوچر شمش آورده شود ساده‌تر از دارایی پایه است.
بیشتر بخوانید:
آراسته درمورد بزرگترین چالش بازار مشتقه ایران گفت: ناشناخته بودن این بازار برای عامه مردم و همچنین خواص بازار ازجمله ریسک‌های مهم آن است.
سلمان یزدانی، مدیرعامل استارتاپ مشتقه ریسکاو در پایان به جمع‌بندی مشکلات بازار مشتقه پرداخت و گفت: در این حوزه باید نسبت به قوانین، آموزش، مشوق‌های کارگزاری‌ها، omsها، ابزارهای جدید، صبر و یکپارچه شدن کدها بازنگری شود.
ضرورت تشکیل کارگروهی منسجم
در پایان همایش فعالان بازار مشتقه در مورد این بازار، چالش‌ها و راهکارهای رفع آن به هم‌اندیشی پرداختند.
مقدم، مدیر ابزار مشتقه کانون کارگزاران: در حال حاضر آموزش و آشنایی این بازار به افراد را در دستور کار داریم، نزدیک به هفت میلیارد قرارداد باز روزانه داریم که نزدیک ۴۰۰ میلیون برگه سهم جابه‌جا می‌شود و ارزش اعمال قراردادها بالغ بر ۱۴۰۰ میلیارد تومان است که بر روی ۸۶۰ نماد آپشن در بازار و ۳۷ نماد پایه این معاملات انجام می‌شود ضمن آنکه از چالش‌ها این حوزه هم اینکه هنوز سامانه حسابداری در صندوق‌ها نداریم که کدهای PRX را انجام دهند و همچنین نرم‌افزارهای سامانه معاملاتی بازار مشتقه را حمایت نمی‌کنند بنابراین نیاز به کارگزوهی منسجم از بورس، فرابورس، سپرده‌گذاری، سازمان بورس و فناوری اطلاعات داریم که مشکلات را بررسی کنند و امتیازاتی لحاظ شود مانند اینکه سرخطی‌های صبح را به کارگزارانی اعظا کنند که مشتقات آنها فراهم است چون ایجاد انگیزه می‌کند.
سماواتی، مدیر سرمایه‌گذاری گروه فاینوست: ضرورت دارد نمایندگان مجلس با کارکرد ابزار مشتقه به خصوص در کالا آشنا شوند که چه میزان می‌تواند دغدغه‌های کشور مانند تورم را کنترل کند، در اینصورت احتمالا حمایت‌های قانوین بیشتر شود همچنین باتوجه به اینکه حجم معاملات رسمی صرافی‌های ایرانی در حوزه رمزارز از ارزش معاملات بورس در بعضی روزها بیشتر است شاید بهتر است در مواجه با ریسک‌ها تا زمانی که مطالعات فقهی تطبیق می‌دهد که ابزار مجاز است یا خیر، ابزار مشتقه داشته باشیم.
عبدالهی، کارشناس بازار سرمایه: در دو شرکت OMS تدبیر و صحرا امکانات مربوطه به معاملات ابزار مشتقه سهام وجود دارد اما به دلیل مشکلات عنوان دشه مخصوصا در حوزه سامانه حسابداری نمی‌توان انتظاری زیادی از بازار آپشن داشت ضمن آنکه عمق کم معاملات را در بازارهای آپشن داریم و اگر مارکت میکرها فعالیت داشته باشند می‌تواند کمک‌کننده باشد.
مسگری، گروه مالی شریف: آموزش ابزار مشتقه باید تخصصی و در چند لایه ۱. معامله‌گران، ۲. مدرسین، ۳. کارشناسان فعال و ۴. مدیران فعال در این حوزه صورت بگیرد چون هرکدام متفاوت است و نباید آموزش را در اولویت آخر قرار داد.
اسدی، حقوقدان بازار سرمایه: مهمترین چالش بازار در توسعه ابزارها در مباحث فقهی و اسلامی ابزار مشتقه است چون سال ۹۲ کنفرانس مجمع فقه اسلامی جده قراردادهای اختیار معامله را حرام اعلام کرد به دو دلیل: در غالب عقود دیگر نبود و ۲. در آن زمان ماهیت ابزار مشتقه تعریف نشده بود، باتوجه به اینکه حدود سه سال دستورالعمل ابزار مشتقه در کمیته فقهی است به‌نظر می‌رسد بهتر است برخی اختیارات در حوزه مقررات‌گذاری به بورس‌ها بدهیم که با مدت زمان کمتری انجام و تأثیرگذار باشد.
صدر، فعال بازار مشتقه: در بازارهای ایران شاخص‌های حساسیت تعریف نشده است و چه بهتر که ابزار مشتقه متولی این شاخص در بازار ایران باشد ضمن آنکه اطلاعات بر روی این شاخص از بازار آپشن است.
بیگی، فعال بازار مشتقه: یکی از موضوعاتی که باید مورد توجه قرار گیرد اینکه برای قرارداد آتی در بازارهای جهانی شاخصی به اسم OI وجود دارد که حجم قراردادهای بازار باز و بسته را نشان می‌دهد و بر همین اساس پیش‌بینی پذیری بازارهای جهانی را داریم اما در ایران این شاخص وجود ندارد که در راستای آن شفاف‌سازی بازار را داشته باشیم همچنین لازم است تسهیل در دسترسی به اطلاعات برای فعالان بازارهای مشتقه در دستورکار قرار گیرد.
ملیکا حمزه‌ئی، خبرنگار
مرضیه حیدری، خبرنگار