به گزارش صدای بورس ضرب‌المثل «پنیر مفت فقط در تله‌موش پیدا می‌شود» این روزها با پروژه کردن سهم مصداق پیدا کرده است. "سهم چاق کنی" یا " پروژه کردن سهام" یکی از راهکارهای سودجویان برای رسیدن به سود بیشتر البته در ازای کلاهبرداری از بسیاری سهامدار بی خبر از این روند در بازار سرمایه است. سودجویانی که این بار با پروژه کردن سهم‌ها به نوعی جیب سهامداران خرد را خالی و جیب خود را پر می‌کنند. آن هم با تکیه بر ناآگاهی و البته گاهی طمع سود بیشتر در مدت کمتر، درست نقطه تعارضی که بارها توسط متولیان بر آن تاکید شده است.
اصل بازار سرمایه داشتن دانش، تحلیل و بررسی سهم ها و البته نگاه بلند مدت است که بارها وبارها توسط کارشناسان و متولیان بر آن تاکید شده در حالی که در سهم چاق کنی و با ایجاد روند حرکتی هیجانی بسیاری به این بازی ناجوانمردانه وارد شده و رکبی سخت می‌خورند. در حال حاضر نیز برخی سهم‌ها در بازار سرمایه این وضعیت را دارند و برخی از سهامداران تنها به واسطه سیگنال و توصیه این و آن خرید می کنند و بعید نیست در این بین به دام بیفتند.
داستان سهم چاق‌کنی همان تبلیغ یک سهم خاص است که در نتیجه سهامداران به صورت توده‌وار وارد می‌شوند و درست وقتی قیمت سهم صعودی شد عاملان این بازی کثیف سهم را فروخته تا در نهایت سهامداران زیان دیده بمانند و افسوس که تاثیری ندارد.
در گزارش پیش رو کارشناسان ابعاد این مهم را واکاوی کرده و به ارائه راهکارهای درست برای رفع آن پرداختند هرچند به نظرمی رسد تا زمانی که سودای کسب ثروت یک شبه از سر فعالان بازار نیفتد و نگاه تخصصی به این بازار و نحوه سرمایه گذاری نشود، راهکارهای هزار باره عنوان شده هم دردی از زخم کاری کلاهبرداری‌های این چنینی دوا نمی‌کند.
دامنه نوسان نباشد، سهام پروژه نمی‌شوند
پیام الیاس کردی، کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه موضوع پروژه کردن سهام تعریفی گسترده و معانی مختلفی دارد، گفت: در ایران اینگونه تعریف می‌شود سهم هایی که ارزش بازار بسیار کمی دارند و افرادی که پول زیادی در اختیار دارند همسو با یکدیگر و با برنامه، سهمی که شناوری کمی دارد را آرام آرام جمع می کنند و زمانی که مبلغ و درصدی از سهم را خریداری کردند، می توانند روی روندهای قیمتی تاثیرگذار باشند.
وی افزود: واقعیت این است که اگر در مورد بورسی صحبت می شود که در آن دامنه نوسان وجود دارد و حرکات محدودی دارد امکان پروژه‌کردن سهام بسیار راحت است چرا که با صف فروش کردن یک سهم ارزنده را به سهمی بی ارزش برای سهامداران خرد تبدیل می‌کنند و یا سهمی غیرارزنده را تبدیل به سهمی ارزنده و باارزش می‌کنند. اگر دامنه نوسانی وجود نداشته باشد و آزادانه خرید انجام شود هیچ کس نمی‌تواند اینکار را انجام دهد به‌خاطر اینکه در هر صورت اگر سرمایه گذاران دیگر قیمت را پایین بیاورند برایشان جذاب است و آن را می خرند و اگر بالا برود سهم را می فروشند و به نظر می‌رسد این هم یکی از جوانب دامنه نوسان است که امری فسادزاست.
الیاس‌کردی تصریح کرد: اصل ماجرا که حل نشدن این معضل است همچنان وجود دارد. در سازمان نزدیک به دوسال است که مشاور سرمایه‌گذاری مصوب شده اما حتی یک مجوز هم دیده نمی‌شود و تمام اینها محصول همان انحصار است که اگر وجود نداشته باشد افرادی که قصد دارند در این فضا سالم کار کنند می‌توانند بدون انحصار و استرس کار کنند و مجوز داشته باشند و اطمینان هم وجود دارد که این افراد برای طولانی مدت قصد کار دارند و قطعا اخلاق حرفه‌ای برایشان حائز اهمیت است. اگر این افراد مجوز نگیرند وارد کانال های تلگرامی و اینستاگرامی می شوند پس باید توجه کرد در هرجایی که فساد وجود دارد باید به صورت کلان به آن نگاه کنیم.
الیاس کردی تصریح کرد: اگر می‌خواهیم مشکل سیگنال فروشی را حل کنیم باید اجازه داد که به راحتی بازار مشاور سرمایه‌گذاری شکل بگیرد و مجوزها داده شود و وقتی چنین چیزی صورت بگیرد مشکلات به راحتی حل می شوند و قطعا در سال‌های آینده مردم به جای کانال‌های تلگرامی به سمت شرکت های مشاور سرمایه گذاری می روند.
باتلاقی به نام سهم پروژه‌ای
بهراد موسوی، تحلیلگر بازارسرمایه گفت: سهم‌های پروژه ای سهم های کوچکی هستند که حجم و ارزش بازار آنها نسبت به سایر سهم‌ها کمتر است و اتفاقی که «پروژه» نام دارد برایشان می‌افتد هرچند می بینیم که گاه در سهم‌هایی که مارکت کپ یا همان ارزش بازارشان زیاد است به نوعی پروژه انجام می شود اما چیزی که غیرقابل انکار است اینکه در سهم‌هایی مانند فولاد و فملی که سهم های بزرگی هستند هیچوقت شاهد این موضوع نبوده ایم.
وی افزود: با این اتفاق یکسری پول وارد سهم می‌شود البته آن سهم باید از شناوری قابل توجهی برخوردار باشد حتی قبل از اینکه پول ها بخواهند وارد سهم شود. این می‌تواند شامل دو یا سه شرکت باشد که سهم را پروژه می کنند یا می تواند شامل سه حقیقی بزرگ با پول های زیاد باشد که شناوری سهم را جمع می کنند یعنی اگر سهمی ۴۰ درصد شناوری دارد سه مجموعه دور هم جمع می شوند و به عنوان مثال ده تا بیست درصد شناوری را برای کد خودشان خریداری می‌کنند و به فرض شناوری سهمی که قیمت آن هزارتومان است را جمع می کنند؛ در این مرحله ممکن است قیمت سهم نوسان داشته و منفی و یا صف فروش باشد، این افراد از این فرصت برای خریداری سهم استفاده می‌کنند. موسوی ادامه داد: ناظر عنصر مهمی است که اگر ظن دستکاری را متوجه شود ملزم است سهم را ببندد و نگذارد این اتفاق رخ دهد، به دلیل اینکه از سال ۹۹ به بعد شاهدیم که خیلی از معامله‌گران وکسانی که در بازار سرمایه گذاری و ضرر کردند به دنبال سهم های پروژه شده هستند و حتی بعد از ریزش هجده ماهه بازار هنوز دنبال سهم های پروژه‌ای هستند یعنی سهم کوچکی را عده‌ای خریداری می‌کنند و با اخبار محرمانه ای که از این گروه ها دارند وارد بازار سهم شوند تا رشدی صددرصدی داشته باشند و برخی از ضررهایشان جبران شود و بدیهی است که افرادی که قصد وارد شدن به سهم پروژه ای را دارند وارد باتلاق می شوند و ضرر خواهند کرد.
وی با اشاره به اینکه گاه می بینیم برخی از رسانه‌های کوچک و بزرگی که در بازار سرمایه فعالیت دارند در پمپاژ این اخبار کمک می‌کنند، افزود: جدا ازاین حرکت که به نوعی ساپورت رسانه ای انجام می دهند یکسری گروه های تلگرامی نیز وجود دارد که هنوز هم تاثیر خود را دارند اما نسبت به سال ۹۹ بسیار کمتر شده است.
سطح آگاهی و عمق بازار باید زیاد شود
جواد عشقی نژاد، مدیرعامل تامین سرمایه خلیج فارس در گفت و گو با هفته نامه اطلاعات بورس به واکاوی بحث داغ این روزهای بازارسرمایه یعنی پروژه کردن سهام پرداخت.
***
* ارزیابی شما از پروژه کردن سهام چیست؟
به لحاظ عملی، پروژه کردن سهم به معنای سوءاستفاده ازعمق کم معاملات به منظور قیمت‌سازی سهام است. از نظر تاریخی این عمل عمری برابر با راه اندازی بازارها دارد. در طول عمر بازارها، همواره افرادی تلاش کرده اند تا با ایجاد هیجان و با استفاده از قدرت پول زیاد، قیمت دارایی‌ها را به سمتی که خود مایلند، حرکت دهند. به لحاظ علمی، در بازاری که دارای کارایی عملیاتی (هزینه معاملات اندک، سرعت انجام معاملات بالا و رقابت اتمی)، کارایی اطلاعاتی (نبود تقارن اطلاعاتی) و کارایی تخصیصی (تخصیص بر اساس توازی معقول ریسک و بازده) است، قیمت‌سازی به حداقل می‌رسد.
در مقابل، با کاهش سه شکل کارایی در بازارها، شاهد تشدید این رفتار هستیم. معادل انگلیسی این رفتار فریبکارانه با عنوان pump and dump پیشینه ای بسیار بلند در بازارهای مالی دارد به طوری که در قرن ۱۸ میلادی و در جریان حباب قیمتی دریای جنوب South Sea Bubble تعداد بسیار زیادی از سرمایه گذاران بریتانیایی ثروت خود را از دست دادند. نکته مشترک در تمامی انواع قیمت سازی‌ها استفاده از پول پر قدرت برای حرکت دادن قیمت دارایی است. یکی از روش های پیچیده سازی کشف این دسته کلاهبرداری‌ها استفاده از پول خرد عوام است. در حقیقت ترکیب سرمایه گذاران خرد یا عوام با کلاهبرداران دارای پول پرقدرت سبب می‌شود دنبال کردن این فرآیند پیچیده شود.
* مهمترین علت رواج این اقدام در کشور چیست؟
در بازار سرمایه کشور ما مفهوم پروژه سازی سهام در سال های ۱۳۹۸ و ۱۳۹۹ بسیار رواج یافت. مهمترین علت رواج این موضوع، ورود حجم عظیمی از نقدینگی به بازار سرمایه کم عمق کشور بود. به طوری که برخی از فرصت طلبان با سوءاستفاده از فقدان دانش سرمایه گذاران تازه‌وارد و با بهره گیری از بستر فضای مجازی، حجم عظیمی از تقاضا را بر روی سهام با ارزش بازار و عمق معاملات پایین به وجود آوردند و پس از افزایش شدید قیمت سهام، با عرضه قطره چکانی، رفته رفته پول خود را از این سهام خارج کردند.
* چگونه می شود جلوی این اقدام را گرفت؟
بر خلاف عقیده بسیاری از تصمیم گیرندگان و سیاست گذاران بازار سرمایه، راه مقابله با این رویداد، صرفا مقابله با بستر فضای مجازی نیست بلکه راه حل در افزایش سطح آگاهی سرمایه‌گذاران و همچنین افزایش عمق بازار است.
-
مرضیه حیدری - خبرنگار