«به طور کلی حدود 300 ساعت بحرانی درشبکه برق داریم که عمدتا مربوط به ماه‌های تیر و مرداد است، اما به نظر می‌رسد امسال حدود 700 تا 750 ساعت بحرانی داشته باشیم.» این بخشی از گفته‌های مهدی مسائلی، دبیر سندیکای صنعت برق از حال این روزهای صنعت برق است. او هر چند معتقد است با مدیریت صنایع از جمله بخش تجاری می‌توان از این شرایط عبور کرد اما تاکید دارد در شرایط فعلی ضمن صرفه‌جویی از سوی مشترکان، باید اقتصاد برق اصلاح شود و دولت نسبت به پرداخت بدهی خود به بخش خصوصی اقدام کند. مسائلی همچنین دراین گفت‌وگوی «اطلاعات بورس» ضمن حمایت از ایده فروش برق در بورس انرژی از وضعیت تولید برق، چالش‌ها و محدودیت‌های پیش روی این صنعت می‌گوید.
* ارزیابی شما از وضعیت صنعت برق و مشکلاتی که دامن آن را گرفته چیست؟
صنعت برق سال‌های متمادی است که وضعیت مناسبی ندارد. این روزها نیز به دلیل جذب نشدن سرمایه و جذاب نبودن سرمایه‌گذاری چندان عجیب نیست و نباید دراین باره شوکه شد.این صنعت هم‌اکنون حدود 40 میلیون مشترک دارد که بیش از حدود 34 درصد آن به بخش خانگی، 36 درصد صنعتی، 14 درصد کشاورزی ، 8 درصد عمومی و یک درصد به روشنایی معابر اختصاص دارد. همچنین وضعیت نیروگاه‌ها گویای این است که تا پایان سال 1400 بیش از حدود 88 هزار مگاوات ظرفیت نصب داشتیم اما به دلیل رسیدن پیک برق به حدود 70 هزار مگاوات در سال جاری با وضعیت بحرانی روبه‌رو خواهیم بود.
* علت این موضوع از نگاه شما چیست؟
این موضوع به دو دلیل مهم اتفاق افتاده است؛ اول اینکه نیروگاه‌ها به موقع اورهال نشده ونیروگاه‌های جدید هم به موقع وارد مدار نشده‌اند؛ دوم اینکه ظرفیت‌های نصبی احتمالا به بهره‌برداری نرسیده‌اند. نکته دیگر اینکه به هر حال، وقتی ظرفیت نصب نیروگاه‌ها به شرایط جغرافیایی بستگی دارد لزوما بهره‌وری به آن میزان نیست. فرض کنید بسیاری از نیروگاه‌ها بدون مشکل باشند اما در مقابل خطوط و پست‌های انتقال و بخش توزیع کابل و ترانس نداشته باشد دراین صورت یا پروژه عملیاتی نشده و یا امکان انتقال آن وجود ندارد.
* در دوره‌هایی بحث انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت برق مطرح بود اما امروز کمی کمرنگ شده است.
همینطور است. در دوره‌هایی بحث انرژی‌های تجدیدپذیر در صنعت برق پررنگ بود اما هم‌اکنون با توجه به مدل‌های تجدیدپذیری چون خورشید، زباله و باد یک درصد هم تجدید پذیر نیستند. در واقع عمده انرژی‌های تجدیدپذیر خورشیدی است یعنی تا زمانی که خورشید باشد، جواب می‌دهد بعد از آن تولیدی صورت نخواهد گرفت، بنابراین شبکه برق، باید سوخت فسیلی مصرف کند درحالی که حدود 14 درصد نیروگاه‌ها برق آبی ، یک درصد اتمی و یک درصد تجدید پذیر است بنابراین نیروگاه‌ها نیاز به سوخت گازوئیل و گاز دارند. در نیروگاه برق آبی با مشکلات زیادی روبه‌رو هستیم به طوری‌که بیش از نیمی از این نیروگاه‌ها به دلیل کمبود آب بدون استفاده مانده‌اند.
* چه عواملی باعث بروز چنین مشکلاتی شده است؟
اعمال تحریم‌ها، کمبود منابع ، بازنگشتن منابع صادراتی ، پرداخت نشدن مابه‌التفاوت پول برق توسط دولت وغیر واقعی بودن قیمت برق از جمله این دلایل است.
* پس به نوعی می‌توان گفت وضعیت اقتصادی امروز صنعت برق را به این حال و روز کشانده است.
صنعت برق هم به لحاظ اقتصادی مریض است و هم به لحاظ سیاستگذاری مشکل دارد.نکته دیگر اینکه مردم وجود برق را به عنوان پیش فرض می‌دانند. همچنین درجه اهمیت برق در کلان کشور احصاء نشده است به طوری‌که نه مجلس به موقع همراهی می‌کند و نه دولت تلاشی برای بازپرداخت بدهی خود به این صنعت دارد. بنابراین،صنعتی که حدود 50 تا 60 هزار میلیارد تومان به تولیدکننده، بانک وپیمانکار بدهکار است و از دولت هم طلب دارد، نیاز به صرفه‌جویی بیشتری از سوی مشترکان دارد.هم‌اکنون میزان استفاده برق به ازای هر ماه 200 کیلو وات ساعت است بنابراین اگر از این حد بیشتر مصرف شود، باید به ازای هر کیلو وات ساعت 1040 تومان پرداخت کرد. موضوعی که بهمن ماه سال گذشته مصوب شد. به عنوان مثال؛ بسیاری از مردم به این موضوع آگاه نیستند که استفاده روزانه 8 ساعت کولر گازی در ماه، دو میلیون تومان هزینه برایشان دارد. تمامی این مشکلات دست به دست داد تا وزارت نیرو مجبور شود قیمت‌ها را چراغ خاموش آزاد کند اما بازهم نرخ‌های فعلی واقعی نیست.
* درچنین شرایطی چه باید کرد؟
قیمت‌ها باید پیش از این واقعی می‌شد. اکنون نیز راهی جز اصلاح اقتصاد برق وجود ندارد. در واقع در شرایط فعلی که صنعت برق با مشکلات زیادی دست به گریبان است، باید بیش از پیش مدیریت کرد ضمن‌اینکه نباید پروژه ، قرارداد و مناقصه جدیدی برگزار شود همچنین دولت باید نسبت به پرداخت بدهی خود به بخش خصوصی اقدام کند و بیش از گذشته به این بخش توجه کند.
* با این توضیحات، می‌توان گفت بی‌توجهی به بخش خصوصی نیز یکی از عوامل بروز مشکلات دراین صنعت بوده است.
اشتباه بزرگ دولت در طول سال‌های گذشته این بود که فکر می‌کرد ماهی‌های بخش خصوصی در خاک هم شنا می‌کنند در حالی که ماهی خارج از آب می‌میرد. اگر امروز نسبت به بازپرداخت بدهی بخش خصوصی بی‌توجهی شود، فردا چه کسی پاسخگو خواهد بود. اگر این بخش از بین برود، کسانی که سر سفره آن نشسته‌اند از کجا باید نان خود را تامین کنند. وقتی زیر دیگ حمام را خاموش می‌کنند در حالی که آب گرمی وجود ندارد، بخش خصوصی از بین می‌رود.
* درحال حاضر کسری تولید برق چقدر است ؟
حدود 14 تا 15 هزار مگاوات کمبود برق داریم.
* در شرایطی که با این میزان کسری برق روبه‌رو هستیم، نقش دولت ومردم چیست؟
مصارف باید کنترل شود. مصرف‌کنندگان در ساعات غیر پیک از وسایل پرمصرف مثل لباسشویی و ظرفشویی استفاده کنند. کیفیت لامپ‌ها LED شود. حاکمیت نیز باید بخش تولید تا مصرف برق را با هم در نظر بگیرد. هر کدام از زنجیره ناقص بماند برق به منزل نمی‌رسد.
* معمولا بیشترین محدودیت برقی مربوط به فصل گرم سال است؟
به طور کلی حدود 300 ساعت بحران داریم که عمدتا مربوط به ماه‌های تیر و مرداد است اما به دلیل وضعیت جوی پیک برق از اردیبهشت حاصل می‌شود. امسال اما به نظر می‌رسد حدود 700 تا 50 ساعت بحرانی داشته باشیم که با مدیریت صنایع از جمله بخش تجاری می‌توان از این شرایط عبور کرد.
* میزان تلفات برق در شبکه توزیع چقدر است ؟
تلفات در سال 93 تا 96 با استفاده از کابل‌های خودنگه دار و کنترل برق‌های غیرمجاز کاهش یافت اما اکنون تلفات برق باید کنترل شود.
* تاکید دارید که تلفات برق در شبکه توزیع افزایش یافته و باید کنترل شود. علت از نگاه شما چیست و چه باید کرد؟
بازمهندسی در شبکه توزیع نادیده گرفته شده است لزوما به دلیل افزایش قیمت‌ها نباید تجهیزات شبکه را تغییر دهیم. به بیانی دیگر بازمهندسی یک روش هوشمند در شرایط کمبود نقدینگی است که کمتر به آن توجه شده است بنابراین لازم است درشبکه برق به ویژه توزیع بازمهندسی رخ دهد تا با استفاده از امکانات موجود با تلفات کمتر کسری تولید را جبران کنیم البته راه‌های دیگری هم وجود دارد.
* مثلا چه راه‌هایی؟
تبدیل لامپ‌های پرمصرف به ال ای دی با کیفیت، تغییر مدل موتورهای کولرهای آبی، تبدیل کولرهای گازی به موتورهای اینورتری، قطور کردن سایز سیم‌ها در شبکه برای کاهش تلفات انرژی می‌تواند بخشی از کسری تولید را جبران می‌کند.
* مذاکره وزارت نیرو با صنایع بزرگ و تقویم خاموشی‌ها می‌تواند تاثیری در رفع بحران‌ها داشته باشد؟
مذاکره وزارت نیرو با صنایع بزرگی چون فولاد و سیمانی و شهرک‌های صنعتی و دراختیار گذاشتن تقویم خاموشی برای آنها کار ارزشمندی برای عبور از دوران بحران است اما نکته‌ای که مطرح می‌شود اینکه فقدان برق ضمن اینکه به اقتصاد خانواده صدمه می‌زند برای صنایع بزرگ آبستن تورم‌های بزرگ درآینده است.
* فروش برق در بورس انرژی و استفاده از اوراق گواهی صرفه‌جویی چقدر می‌تواند در محدودیت‌های فعلی موثر باشد؟
فروش برق در بورس انرژی و بورس از جمله راهبردهای وزارت نیرو و مورد حمایت ماست. در واقع می‌توان گفت این ایده که سازوکار تعریف شده‌ای هم دارد، قطعا کمک‌کننده است، اما مساله‌ای که مطرح می‌شود اینکه چشم‌انداز آینده بدون رفع مشکلات گذشته سرعت رسیدن را کند می‌کند ضمن‌اینکه نمی‌توان گذشته را فراموش کرد چون به وقوع پیوسته است.همانطور که گفته شد بورس انرژی ایده بسیار خوبی است اما کارخانه‌های فعلی باید فعالیت داشته باشند. باید اجازه داده شود چشم‌انداز شرکت‌ها با سرعت تغییرات ایجاد شده هماهنگ شود، در غیراین‌صورت بسیاری از شرکت‌ها آسیب می‌بینند. نبود ثبات اقتصادی و بلاتکلیفی بین‌المللی باید در نگاه کلان حاکمیت به بخش خصوصی لحاظ شود در غیر این‌صورت درادامه مسیر بسیاری از شرکت‌های کوچک و متوسط از جمله صنعت برق نابود می‌شود و دود آن به چشم دولت نیز خواهد رفت.
- ساره صابری - خبرنــگار