تاریخ انتشار: ۲۸ مرداد ۱۴۰۱ - ۱۶:۵۵

رزای خون ریز که بود؟ نظرات او در حوزه کاپیتالیزم، توسعه اقتصادی و رفاه را در این یادداشت بخوانید...

سده‌های نوزده و بیست میلادی، دوران ظهور و رونق ایده‌ها و تفکرات فلسفی، سیاسی و اجتماعی از نوع انقلابی بود. در این دوران، نبرد دو اردوگاه کاپیتالیسم و کمونیسم در همه حوزه‌ها (اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و...) به اوج خود رسید. در این میان، نظریه‌پردازان هر گروه با ارائه طرح‌ها و برنامه‌های مختلف سعی در نشان دادن برتری دیدگاه خود داشتند.

رزا لوگزامبورگ (Luxemburg) از جمله مخالفان پرشور اردوگاه کاپیتالیسم بود که به دلیل دیدگاه‌های تندروانه حتی گاه با مخالفت‌هایی در اردوگاه خودی نیز مواجه می‌شد. او دیدگاه‌های اقتصادی خود را در قالب کتابی منتشر کرد.
رزا (رزالیا) لوگزامبورگ روز پنجم مارس ۱۸۷۱ در شهر تاریخی زاموش در جنوب شرقی لهستان به دنیا آمد. خانواده او از یهودیان لهستانی بودند که در بخش روسی لهستان زندگی می‌کردند. رزا تحت تاثیر پدرش به تفکرات لیبرال علاقه‌مند شد و از مادرش کتابخوانی را فراگرفت. خانواده او در سال ۱۸۷۳ به ورشو (پایتخت لهستان) کوچ کردند. او به زبان‌های لهستانی، آلمانی، روسی و (بعدها فرانسوی) مسلط بود.
در ۱۸۸۴ رزا لوگزامبورگ وارد دبیرستان شد. در این دبیرستان دخترانه ورود لهستانی‌های یهودی بسیار به ندرت صورت می‌گرفت و شاگردان تنها مجاز بودند به زبان روسی صحبت کنند. او که از مخالفان سرسخت تزاریسم و روسی‌سازی لهستان بود، وارد حلقه‌ای شد که به مطالعه اشعار و نوشته‌های لهستانی می‌پرداخت. رزا فعالیت سیاسی خود را با سازماندهی یک اعتصاب عمومی آغاز کرد که پایانی خونین داشت.
لوگزامبورگ که از سوی پلیس تزاری تحت تعقیب بود، در ۱۸۸۹ به سوئیس گریخت. در سوئیس او وارد دانشگاه زوریخ شد و به مطالعه فلسفه، تاریخ، سیاست، اقتصاد و ریاضیات پرداخت. در سال ۱۸۹۸ با پایان‌نامه‌ای با عنوان «توسعه صنعتی لهستان» مدرک دکترای خود را دریافت کرد. او در همین سال به آلمان مهاجرت کرد و با ازدواج با یک کارگر آلمانی به نام گوستاو لوبک، ملیت این کشور را به دست آورد و به برلین رفت و به حزب سوسیال دموکرات آلمان پیوست. هنگامی که انقلاب ۱۹۰۵ روسیه در جریان بود، لوگزامبورگ برای کمک به انقلابیون به ورشو رفت و همان‌جا دستگیر و زندانی شد. کمی بعد از وقوع انقلاب ۱۹۰۵ در روسیه، به سال ۱۹۰۶، رزا نظریه «اعتصاب عمومی» را پی‌ریزی کرد و از آن به عنوان «مهم‌ترین سلاح انقلابی پرولتاریا» نام برد. این نظریه دعواهای جدی را در حزب سوسیال دموکرات آلمان ایجاد کرد و بسیاری را به مخالفت با او واداشت. در این دوره، به خاطر شور و هیجان و روحیه ناآرام، به او لقب «رزای خون‌ریز» داده شد.
پس از آزادی از زندان دوباره به آلمان بازگشت و مشغول به تدریس در مدرسه حزب سوسیال دموکرات آلمان در برلین شد و تنها اثر معروف اقتصادی خود را با نام «انباشت سرمایه» نوشت و در سال ۱۹۱۳ منتشر کرد. این کتاب توصیفی است از حرکت کاپیتالیسم به سمت امپریالیسم. در این کتاب، لوگزامبورگ استدلال می‌کند که کاپیتالیسم نیازمند توسعه و گسترش مداوم به سرزمین‌های غیرسرمایه‌داری است تا به منابع جدید، بازارها و نیروی کار ارزان دست پیدا کند. او همچنین در این کتاب به برخی دیدگاه‌های کارل مارکس در کتاب «سرمایه» ایراد و انتقاد وارد می‌کند.
لوگزامبورگ در این کتاب نتیجه گرفت که محدودیت‌های نظام سرمایه‌داری، آن را به سوی امپریالیسم و جنگ می‌کشاند. نکته جالب توجه اینکه کتاب انباشت سرمایه با انتقادهای شدید اقتصاددانان مارکسیست و غیرمارکسیست روبه‌رو شده است. با این حال نمی‌توان از تاثیر او بر اقتصاد غافل شد.
رزا لوگزامبورگ عمر کوتاه و مرگ دردناکی داشت. او در روز ۱۵ ژانویه ۱۹۱۹ به دست شبه‌نظامیان آلمانی معروف به «فرای کورپس» دستگیر و بدون محاکمه، با شلیک گلوله به سرش به قتل رسید.

  • علی دانیال - روزنامه‌نگار