برای توسعه بازار مشتقه در ایران باید چند اقدام انجام شود؛ مورد اول توسعه زیرساخت‌های نرم‌افزاری بازار سرمایه است، مخصوصا در بخش تسویه که ضرورت دارد شرکت سپرده‌گذاری مرکزی در این زمینه نرم‌افزارهای خود را ارتقا دهد تا هم در بازار سهام و هم در بورس‌های کالایی بازار مشتقه بهتر و کامل‌تر عمل کند.
در حال حاضر دنیا در بحث محاسبه وجه تضامین و سامانه‌های موجود پیشرفت کرده اما زیرساخت‌های نرم‌افزاری کشور ما در این زمینه به‌روز نیست، بنابراین نیاز به توسعه دارد.
نکته دوم مسئله آموزش و فرهنگ‌سازی این موضوع است؛ به‌نظر می‌رسد در بخش‌های مختلف از نهادهای تصمیم‌گیر و سیاست‌گذار گرفته تا بخش‌های مختلف اقتصاد و همچنین در حوزه سرمایه‌گذاران آشنایی کافی با ابزار مشتقه و ظرفیت‌هایی که می‌تواند برای آنها داشته باشد، وجود ندارد، بنابراین در این حوزه هم باید اقدامات لازم انجام و شرکت‌ها آشنا شوند که چگونه می‌توانند از ظرفیت‌های بازار مشتقه استفاده کنند. این موضوع در حوزه بورس انرژی بسیار مهم است و کالاهای موجود در آن می‌توانند به عنوان دارایی پایه قراردادهای آتی و اختیار معامله به عنوان ابزارهای مشتقه مورد استفاده قرار گیرند. همچنین شرکت‌ها می‌توانند از ظرفیت قراردادهای مشتقه برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت خرید و فروش کالاها استفاده کنند اما هنوز نسبت به این موضوع آگاهی چندانی ندارند.
بیشتر بخوانید: مزایا و معایب ناشناخته‌ترین ابزار نوین بازار سرمایه / تمرین...
مورد سوم الزام اصلاحات در برخی مقررات و آئین‌نامه‌های معاملاتی در شرکت‌ها و نهادهای بزرگ است یعنی به شرکت‌های دولتی و متعلق به بخش عمومی این اجازه داد شود در بازار اخذ موقعیت کنند و متناسب با آن اگر منجر به تحویل کالا شد، قیمت تسویه نهایی قراردادهای آتی را برای تحویل مبنا قرار دهند و زیانی که بخشی از ماهیت پوشش ریسک در بازار آتی است، به عنوان هزینه قابل قبول شناسایی کنند و از منافع کاهش زیان بدست آمده از پوشش ریسک بهره مند شوند که در بحث معاملاتی نهادهای عمومی و شرکت‌های دولتی نسبت به این موارد آگاه نیستند و نیاز است مقررات آن اصلاح و با موضوع پوشش ریسک خرید و فروش آشنا شوند.
قاعدتا یکی از پیامدهای بازار مشتقه پیش‌بینی پذیری اقتصاد و همچنین پوشش ریسک برای طرفین معامله در این بازار است. ضمن آنکه توسعه ابزارهای مالی موجب می‌شود که ابزارهای جدیدی در اختیار سرمایه‌گذاران قرار گیرد و آنها بتوانند در کنار ابزارهای موجود از آن بهره‌مند شوند، این امر دیگر پیامد این بازار است. در بعضی کالاها مانند نفت خام و فرآورده‌های نفتی چون عوامل مؤثر بر قیمت کالا و قراردادهای آتی متغیرهای خارجی است جذابیت و ریسک‌های آن هم نسبت به سهامی که عوامل تأثیرگذار بر آن متغیرهای داخلی است، متفاوت است،
بنابراین از این جهت این فرصت را در اختیار سرمایه‌گذاران قرار می‌دهد تا با خرید و فروش قراردادهای آتی بر روی کالاهایی سرمایه‌گذاری کنند که از تغییرات قیمت در حوزه بین‌المللی متأثر هستند ضمن آنکه برای بازار سرمایه و سهامداران هم مفید است چون می‌توانند با خرید آتی کالای شرکت تولیدکننده کالا از مزایای آن بهره مند شوند. در این میان از نظر اقتصاد مقاومتی هم قرارداد آتی می‌تواند شاخص‌های قیمت‌گذاری برای فروش نفت خام، فرآورده‌های نفتی و سایر کالاها باشد و می‌توان از این ظرفیت در حوزه بین‌الملل به خوبی استفاده کرد.
- علی نقوی - مدیرعامل بورس انرژی
- منبع: شماره ۴۵۹ هفته نامه اطلاعات بورس