به گزارش صدای بورس بورس بین‌الملل از جمله موضوعاتی است که در طی سال‌های گذشته بارها بر سر زبان‌ها افتاده و از راه‌اندازی آن صحبت شده است. در مورد این بورس ادعا می‌شود که ریسک بازار را کاهش داده و منجر به ورود نقدینگی و ارز به بازار می‌شود. با این وجود اما این موضوع هربار که مطرح شده به گفته مسئولان مربوطه زیرساخت‌های آن فراهم و آماده شده و تا یک قدمی راه‌اندازی هم رفته است اما هیچ اتفاقی نیفتاده و به محاق رفته است.
راه‌اندازی بورس بین‌الملل در دولت سیزدهم توسط سعید محمد، دبیر شورای عالی مناطق آزاد دوباره مطرح شده و تا پای راه‌اندازی هم رفت اما با برکناری سعید محمد همان سناریوی راه‌اندازی نشدن این بار هم اتفاق افتاد. حال اما این سوال مطرح می‌شود که با برکناری سعید محمد و روی کار آمدن دبیر شورای عالی مناطق آزاد جدید، موضوع بورس بین‌الملل به کجا خواهد رسید؟ البته که باید منتظر ماند و دید این موضوع به چه نتیجه‌ای رسیده و آیا بالاخره راه‌اندازی می‌شود یا خیر؟ با وجود همه اینها اما هنوز پرسش‌هایی درمورد بورس بین‌الملل وجود دارد که باید پاسخ داده شود؛ پرسش هایی نظیر " تفاوت آن با بورس داخلی چیست"، "هدف از راه‌اندازی آن چه خواهد بود"، "چه اقلام و سهامی در آن معامله می‌شود"، "فرصت‌ها و چالش‌های آن چیست" و اساسا "بازار سرمایه ظرفیت راه‌اندازی بورس جدیدی با عنوان "بین‌الملل" را در شرایط فعلی دارد یا خیر"؛ بنابراین کارشناسان ابعاد این مهم را واکاوی می‌کنند.
از نشانه‌های توسعه‌یافتگی مالی و اقتصادی
مدیرعامل سبدگردان نیکان در رابطه با بورس بین‌الملل گفت: فضایی از بازار سرمایه که منحصر به یک محدوده جغرافیایی نباشد، امکان تبادل منابع ارزی، کالا، مشتقات و سایر ابزارهای مالی در حد بین‌الملل داشته باشد را بورس بین‌الملل می‌گوییم. چنانچه بازار سرمایه محدود به یک نقطه جغرافیایی به کشورهای متعدد بسط پیدا کند، می‌تواند امکاناتی را فراهم کند از جمله: دسترسی آنلاین بیست و چهار ساعته در تمام مناطق جغرافیایی و چنانچه در یک منطقه مشکلات اقتصادی وجود داشته باشد با گسیل سرمایه به سایر کشورها و سایر بورس‌ها این امکان فراهم می‌شود که ریسک سرمایه‌گذاری تا حدودی کاهش پیدا کند.
فردین آقابزرگی افزود: استانداردی که در قسمت بین‌الملل وجود دارد و اصلاحاتی که در این عرصه صورت می‌گیرد با هم به سوی توسعه و تعالی پیشرفت می‌کند. همین‌طور چنانچه جذابیت خاصی در یک نقطه جغرافیایی یا بورسی برای سرمایه در دنیا وجود داشته باشد امکان تبادل و حرکت وجود دارد.وی تاکید کرد: منحصر کردن و محدودیت ایجاد کردن برای سرمایه طبیعتا کارایی لازم را به‌وجود نمی آورد. ضمن اینکه برتری بورس‌ها در دنیا اتکا داشتن یا وجود بورس در سطح بین‌الملل و امکان تبادل در این سطح است که پیش‌نیازهایی ازجمله پوشش ریسک نوسان قیمت ارزها و انواع و اقسام ابزارهای مالی دارد که با این چارچوب می‌توانیم برداشت مناسب‌تری داشته باشیم.
آقابزرگی درمورد مزیت‌های بورس بین‌الملل گفت: از مزیت‌های سازوکارها در بورس بین‌الملل این است که چنانچه همین بازار را گسترش و توسعه دهیم، به دلیل کثرت عرضه و تقاضا، کشف قیمت و شفافیت؛ کاهش ریسک سرمایه‌گذاری رقم می‌خورد. بنابراین در حال حاضر به‌دلیل اینکه نرخ ارز تا حدودی تحت کنترل بوده و مدیریت می‌شود، به نوعی ریسک‌های مترتب بر این موضوع وجود دارد و امکان استفاده برای ما به‌وجود نیامده است.
او در پایان اضافه کرد: باید دقت شود که یکی از نشانه‌های توسعه‌یافتگی مالی و اقتصادی، بورس بین‌الملل است که اوراق بهادار، کالا، مشتقات، ارز حتی رمزارز و سایر ابزارهای مالی می‌تواند در بورس بین‌الملل معامله شود.
راهی برای جذب نقدینگی بیشتر
مدیر تحلیل گروه صنعتی و معدنی امیر در مورد بازارهایی که در بورس بین‌الملل وجود دارد، گفت: بورس بین‌الملل شامل چند نوع بازار می‌شود؛ یک بازار شامل بازار سرمایه کشورهای خارجی که معروف‌ترین شاخص های آن S & P ۵۰۰، شاخص بورس شانگهای یا شاخص نیکی ژاپن است؛ مورد بعدی بازار جفت‌ارزها موسوم به فارکس است. در بازار فارکس علاوه بر جفت‌ارزها کامودیتی‌ها شامل فلزات گرانبها مثل طلا و نقره و فلزات اساسی مثل فولاد، مس، روی و... هم معامله می‌شوند.
ابراهیم سماوی در این باره افزود: علاوه بر این نفت و محصولات مبتنی بر آن مثل نفت، بنزین و ... هم معامله می‌شود که مهمترین قسمت نفت هم به صورت پتروشیمی شامل اوره، پلیمری‌ها و متانول می‌شود. همچنین بازار دیگری که تقریبا ۸ سالی است به این بازارها اضافه شده، بازار رمزارزهاست.
او با اشاره به این موضوع که بازار سرمایه در شرایط فعلی کشش راه‌اندازی بازاری جدید را ندارد، تاکید کرد: بازار کشش راه‌اندازی بازاری جدید را ندارد چه بسا که بخواهیم سهام شرکت‌های خارجی و رمزارزها را وارد کنیم. اما اگر بتوانیم تسهیلاتی منطقی و جذاب فراهم کنیم که برای سرمایه گذاران خارجی انگیزه ایجاد کند می‌تواند برای بورس مناسب باشد که فعلا با توجه به چشم انداز سیاسی و ریسک‌های بین المللی ایران بعید است.
سماوی تصریح کرد: هدف راه‌اندازی بورس‌های بین‌الملل تخصیص آسان‌تر جریانات نقدینگی بین کشورها و سرمایه گذاران(خانوارها) و صندوق‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری است. برای مثال اگر بتوانیم برای سرمایه‌گذاری سرمایه‌گذاران خارجی جذابیت ایجاد کنیم، این موضوع موجب رونق خود بازار سرمایه می‌شود ضمن آنکه اگر بتوانیم بورس را به حدی برسانیم که سهام شرکت‌های خارجی در آن معامله شود، می‌تواند مورد توجه خیلی از فعالانی قرا بگیرد که سرمایه‌هایشان در بازارهای موازی وجود دارد تا آنها به بازار سرمایه آمده و سهام شرکت ها را خریداری کنند.
مدیر تحلیل گروه صنعتی و معدنی امیر ادامه داد: هدف اصلی راه‌اندازی بورس بین‌الملل این است که بتوان جذب نقدینگی بیشتری در این بازار ایجاد کرد و بازار از عمق بیشتری برخوردار شود، همچنین ابزارهای بیشتری قابلیت معامله را داشته باشند. همچنین اگر موفق شویم سرمایه‌گذاران خارجی را در قسمت بورس بین‌الملل جذب و استاندارد های لازم را فراهم کنیم، می تواند درآمد ارزی برای کشور داشته باشد.
وی در پایان افزود: از جمله چالش‌های راه اندازی بورس بین‌الملل می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در حال حاضر توجیه اقتصادی داخلی و خارجی برای آن وجود ندارد چون بازار سرمایه ارزش معاملاتی خیلی کمی دارد و نمی‌تواند مورد توجه قرار بگیرد. همچنین زیرساخت‌های ساختاری و سخت افزاری آن وجود ندارد و اگر سرمایه‌گذاران بین‌المللی بخواهند ورود کنند باتوجه به ریسک‌های بین المللی موجود این مهم اساسا توجیهی ندارد.
استفاده از نرم‌افزارهای بین‌المللی
کارشناس بازار سرمایه در مورد بورس بین‌الملل گفت: بورس بین‌الملل طبق دستورالعمل تأسیس بورس‌های بین‌المللی در ایران ترکیبی از سهامداری نهادهای مالی خارجی و داخلی است که تشخیص نسبت سرمایه‌گذاری آن بر عهده شورای عالی بورس خواهد بود. ضمن آنکه در ارکان این بورس علاوه بر سپرده گذاری مرکزی، بانک‌های ایرانی خارج از کشور یا بانک‌های خارجی هم در عملیات تسویه حضور خواهند داشت. همچنین حسابرس این بورس باید حسابرسی بین‌المللی و بر اساس استانداردهای بین‌المللی مثل ISRS باشد.
محمد آرام بنیار افزود: نکته آخر اینکه ابزارهای مالی در این بورس، ابزارهایی باشند که زیربنا و اساس آنها اولا ارزی مانند یورو و یوآن باشد و قابلیت تطبیق با مقررات بین‌المللی در حوزه ابزارهای مالی مثل اوراق صکوک اجاره را داشته باشد. وی ادامه داد: بورس بین‌الملل باید به زبانی بین‌المللی بوده و افشای اطلاعات آن به صورت انگلیسی و بر اساس استانداردهای بین‌المللی باشد. با این ویژگی‌ها بورس می‌تواند مفهوم بورس بین‌المللی را طبق تصویب‌نامه هیات وزیران و دستورالعمل آیین‌نامه اجرایی شورای عالی بورس پیدا کند.
آرام بنیار درمورد هدف اصلی راه‌اندازی بورس بین‌الملل تصریح کرد: بورس بین‌المللی که قرار است در مناطق آزاد کیش ایجاد شود؛ ابزار و ساختارسازی برای تامین مالی خارجی کشور در قالب ابزار مالی بازار اولیه مثل اوراق صکوک اجاره است. بورس های بین‌المللی دو حالت دارند؛ اول بورس‌هایی هستند که در سرزمین اصلی هستند و به قدری ارتقا پیدا کرده‌اند که ارتباطاتی با بورس های دیگر برقرار کرده و توانسته‌اند به آن بورس ها وصل شوند یا سهامدار از بورس‌های دیگر پیدا کردند. بورس استانبول نمونه این نوع اول است.
او اضافه کرد: روش دوم می‌تواند بورس‌هایی باشد که در مناطق آزاد ثبت می‌شوند، آنها هم تعداد قابل توجهی از بورس ها هستند که به‌جای سرزمین اصلی در مناطق آزاد ثبت و جریان و روند ورود و خروج سرمایه‌گذاری در آنها راحت می‌شود. به عبارتی بورس بین‌الملل عملا مکمل بورس داخلی خواهد بود به این مفهوم که شرکت‌هایی که درآمد ارزی دارند ابزارهای مالی منتشر می‌کنند و ابزاری برای تامین مالی شرکت‌های بزرگی که در بورس هستند خواهند بود، نتیجه هم اینکه آثار مثبتی را در درآمد و تامین مالی و سرمایه‌گذاری شرکت‌هایی که در بورس محلی هستند خواهد داشت.
این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به مزیت‌های راه‌اندازی این بورس تاکید کرد: اول اینکه هر سرمایه‌گذار یا معامله‌گر خارجی می‌تواند از ابزارهای مالی استاندارد، شفاف و قابل اتکا استفاده کند و در معاملات هم با ساز و کاری مطمئن‌تر و با استاندارد بین‌المللی، حضور پیدا کنند. اگر بورس بین‌الملل بتواند هم از نرم‌افزارهای بین‌المللی استفاده کند، هم سرمایه‌گذاران خارجی حضور بیشتر داشته باشند یا به تعبیری کارگزاران خارجی و بورس‌های خارجی حضور داشته باشند، اعتماد سرمایه‌گذاران بین‌المللی افزایش می‌یابد ولی به دلیل اینکه در حال حاضر با تحریم‌های آمریکا مواجه هستیم محدودیتی وجود داشته و می‌تواند جزو نقاط ضعف این بورس محسوب شود. همچنین نبود کارگزارهای خارجی و بین‌المللی و سیستم معاملات بین‌المللی که بیشتر هم به دلیل بحث تحریم‌هاست و می‌تواند جزو نقاط ضعف آن مجموعه باشد که اگر رفع شود به مزیت بورس بین‌الملل تبدیل خواهد شد و در آینده شاهد توسعه آن هم خواهیم بود.
اصل اول؛ حضور شرکت‌های بین‌المللی
با توجه به صحبت‌هایی که درباره بورس بین‌الملل در چند سال اخیر و توسط مسئولان وقت صورت گرفته است، همچنان این بورس راه‌اندازی نشده است. بر این اساس ارزیابی سعید اسلامی، دبیر کل کانون نهادهای سرمایه‌گذاری را درمورد مفهوم، اهداف و دیگر مسائل حول این موضوع جویا شدیم.
***
*مفهوم کلی بورس بین‌الملل چیست؟
مفهوم بورس بین‌الملل را باید افرادی که به تهیه و راه‌اندازی این طرح فکر می‌کنند، توضیح دهند اما در کل منظور از بورس بین‌الملل، بورسی است که شرکت‌های بین‌المللی در آن حضور داشته باشند، اوراق ناشران بین‌المللی درآن منتشر شود و سرمایه‌گذاران، نهادها و گروه‌های خدمات‌دهنده مالی خارجی بتوانند در این بورس فعالیت کنند. در موضوع بورس بین‌الملل قطعا بحث انتقال پول و مالکیت و بحث‌های حاکمیت شرکتی و... باید مورد توجه قرار بگیرد.
*باتوجه به این موارد راه‌اندازی بورس بین‌الملل در ایران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
بر این اساس انتظار می‌رود بورسی که در مناطق آزاد کشور راه‌اندازی می‌شود، فضایی باشد تا سرمایه‌گذاران ایرانی خارج از کشور و بعضی از سرمایه‌گذاران محدود خارجی بتوانند در آن سرمایه‌گذاری و از اوراق و ابزارهای آن استفاده کنند که البته با این مفهوم بسیار محدود خواهد بود. راه اندازی بورس بین الملل هرچند ممکن است پاسخگوی بسیاری از مشکلات باشد و همچنین برخی از ابهامات را رفع کند اما به تفکر بیشتری نیاز دارد؛ تفکر علمی درباره اینکه حضور نهادهای مختلف بین‌المللی در سمت ناشران، خدمات دهندگان و در سمت سرمایه‌گذاران در آن به‌صورت جدی باشد. همچنین مسائلی چون انتقال پول در آن باید قبل از راه اندازی به‌صورت جدی حل شده باشد.
* با این اوصاف در شرایط موجود کشور فکر کردن به چنین وضعیت ایده‌آلی دور از ذهن است.
دقیقا؛ ضمن آنکه باید به طور مشخص تبیین شود که چه کالاها و اوراق مالی در آن مورد معامله قرار خواهد گرفت و چه بازیگرانی در عرصه‌های مختلف آن فعالیت خواهند کرد. علاوه بر اینها مفهوم بورس بین‌الملل درکشورهای دیگر اساسا چهار رکن ناشران، سرمایه‌گذاران، نهادهای خدمات دهنده و رگولاتوری‌ها را شامل می‌شود. حتی مفهوم خیلی از بورس‌ها این نیست که تنها گفته شود بین‌المللی است؛ بلکه این بورس متعلق به یک کشور بوده اما با ارکان بین‌المللی فعالیت می‌کند بنابراین بورس بین‌المللی محسوب می‌شود.
- نگین عظیمی - خبرنگار
- منبع: هفته نامه اطلاعات بورس شماره ۴۶۶