به گزارش صدای بورس تحلیلگران مورگان استنلی اعلام کردند که در سال ۲۰۲۳ شش عامل اثرگذار بر بازار جهانی نفت وجود دارد که باعث می‌شود در سه ماهه اول سال آینده این بازار با مازاد عرضه روبه‌رو شود؛ هرچند در سه‌ماهه دوم و سوم به تعادل بازمی‌گردد. افزایش سفرهای هوایی، بازگشت چین به بازار نفت، تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا بر روسیه، چالش‌های پیش‌روی بازار گازوییل، چشم‌انداز آتی نفت شیل و رشد هزینه‌های سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ابهامات موجود در آینده بازار طلای سیاه هستند که می‌توانند جهت این بازار را به صورت جدی تغییر دهند.
تحلیلگران معتقدند حتی با افزایش میزان سفرهای هوایی، مصرف جهانی سوخت هواپیما هنوز حدود ۲ میلیون بشکه در روز کمتر از سطح سال ۲۰۱۹ است و این موضوع فشار چندانی بر سمت تقاضا وارد نمی‌کند، بااین‌حال کاهش مصرف در سه سال گذشته به ایجاد ظرفیت‌های خالی منجر شده است.
تصمیمات جدید اوپک
قیمت نفت خام در اوایل سال جاری به دلیل تقاضای ناشی از سیاست‌های پولی آسان در دوران همه‌گیری کرونا در حال افزایش بود. بااین‌حال، پس از حمله روسیه به اوکراین و تحریم نفت روسیه، این روند تشدید شد و در نتیجه، نفت خام غرب تگزاس از اواسط ۶۰ دلار در دسامبر ۲۰۲۱ به نزدیک ۱۲۴ دلار در ژوئن افزایش یافت. به این ترتیب شرکت‌های نفتی با شرایط سودآوری بالایی روبه‌رو شدند. به عنوان مثال اکسان موبیل، دومین شرکت بزرگ انرژی پس از آرامکو عربستان، گزارش داد که درآمد سه‌ماهه سوم این شرکت ۵۲ درصد بیشتر از یک سال قبل بوده و سود هر سهم شرکت حتی ۱۸۲ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که این روند برای سایر شرکت‌های نفتی نیز کم‌وبیش مشهود است و با آنکه شاخص اس‌اندپی ۵۰۰ در سال جاری با ۱۶ درصد افت روبه‌رو شده اما شاخص صنایع نفتی ۲۹ درصد افزایشی بوده است.
در این میان اگر تقاضای جهانی نفت کاهش یابد و باعث شود قیمت نفت به زیر سطح سال ۲۰۲۲ سقوط کند، تولیدکنندگان باید به جای افزایش قیمت، به تولید خود برای افزایش رشد درآمد تکیه کنند. بااین‌حال، ممکن است با افزایش عرضه بیشتر و در نتیجه کاهش تقاضا به دلیل رکود اقتصادی، قیمت‌ها بیشتر تحت فشار قرار بگیرند که این امر برای شرکت‌های اکتشاف و تولید در سال جدید چالش‌برانگیزتر خواهد شد.
سقف قیمت برای نفت روسیه
موضوع حائز اهمیت دیگر انتظار بازارها برای اعلام محدودیت قیمت توسط هفت کشور صنعتی است که می‌تواند جریان نفت را از روسیه مختل کند. براساس گزارش وال‌استریت ژورنال، اتحادیه اروپا و کشورهای گروه ۷ قرار است به‌زودی سقف قیمتی را که مدت‌ها موردانتظار برای صادرات نفت روسیه بود اعلام کنند. سطح دقیق سقف قیمت هنوز توسط رهبران G۷ تعیین نشده است، اما به احتمال زیاد قیمت ثابتی بین ۶۰ تا ۶۵ دلار در هر بشکه خواهد بود. قیمت اورال، معیار نفت خام روسیه، در حال حاضر تقریباً در همان محدوده قیمتی است ولی مسکو به‌شدت با این اقدام مخالف بوده و الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه، موضع رسمی مسکو مبنی بر کاهش صادرات نفت به هر کشوری را که در مکانیسم سقف قیمت مشارکت داشته باشد گوشزد کرده است. براساس این محدودیت، ارائه خدمات کشتیرانی و سایر خدمات دریایی مانند بیمه، دلالی و کمک‌های مالی موردنیاز برای حمل‌ونقل نفت روسیه در هر نقطه از جهان تنها به این شرط مجاز است که قیمت نفت کمتر از سطح قیمت توافق‌شده باشد.
بازگشت کرونا
مسئله سوم اما شیوع مجدد بیماری کرونا در چین است. معاون مرکز پیشگیری و کنترل بیماری پکن در یک نشست خبری به رسانه‌ها گفت: تعداد موارد کشف‌شده در خارج از قرنطینه در حال حاضر به‌سرعت در حال افزایش است و خطرات انتقال پنهان از مکان‌های مختلف وجود دارد.
کاهش میزان ذخایر نفت در ایالات متحده به میزان ۸۰۰ هزار بشکه و برآوردها از کاهش ۵/۳ میلیون بشکه‌ای وجود دارد. در هفته دوم نوامبر، ذخایر نفت تجاری به میزان قابل توجه ۴/۵ میلیون بشکه کاهش یافت و به این ترتیب با ۴/۴۳۵ میلیون بشکه، ذخایر نفت خام ایالات متحده در حال حاضر حدود ۴ درصد کمتر از میانگین پنج‌ساله است. کارشناسان البته در این مورد نظرات مختلفی دارند. برخی معتقدند این تصمیم تأثیر چندانی روی صادرات نفت روسیه ندارد. به عقیده آن‌ها نفت اورال به طور معمول بر اساس cif قیمت‌گذاری می‌شود، اما روسیه احتمالاً آن را براساس فوب اعمال خواهد کرد. بنابراین هر محصول پالایش‌شده حاصل از نفت خام روسیه مشمول محدودیت قیمتی نمی‌شود. سقف قیمتی برای انتقال کشتی به کشتی و هرگونه کالای فروخته‌شده از انبارهای میانی اعمال می‌شود و هیچ تحریمی برای خریدارانی که می‌توانند بیمه یا خدمات مالی را ترتیب دهند (به‌جز کشورهای عضو گروه G۷) اعمال نخواهد شد.
به علاوه بررسی‌ها نشان می‌دهند که به طور بالقوه ممکن است سقف قیمتی تا محدوده ۶۰ دلار در هر بشکه باشد که مطابق با قیمت‌های تاریخی صادرات اورال روسیه است. قیمت نفت اورال در پنج سال منتهی به اول نوامبر به طور متوسط ۶۴ دلار در هر بشکه بوده است و قیمت جدید اگر در این سطح تعیین شود، به نظر می‌رسد صادرات نفت خام روسیه به طور معمول به جریان خود ادامه دهد و هرچند از یک جهت به اهداف سیاستگذاران گروه ۷ منجر می‌شود، اما به‌سختی می‌تواند به کاهش جدی درآمدهای صادراتی مسکو منجر شود.
تغییرات تولید نفت آمریکا
کارشناسان اقتصادی معتقدند هرچند تولید نفت آمریکا در حال افزایش است، اما این رشد در مقایسه با قبل از سقوط ۲۰۲۰ و حتی چند ماه پیش با نرخ کمتری اتفاق افتاده است. امسال هم اداره اطلاعات انرژی ایالات متحده (EIA) و تحلیلگران مختلف پیش‌بینی‌های خود را از تولید نفت خام برای سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ کاهش داده‌اند که شاید مهم‌ترین دلایل این امر سیاست‌های دولت آمریکا و لفاظی‌های ضدنفتی، تورم، تأخیرهای زمانی پیمانکاران و عدم قطعیت نظارتی است.
EIA انتظار دارد تولید نفت خام آمریکا در سال ۲۰۲۳ حداکثر به ۴/۱۲ میلیون بشکه در روز برسد که در مقایسه با رقم ۷/۱۱میلیونی سال جاری رشد چندانی را نشان نمی‌دهد. البته این اعداد در یک سال گذشته چندبار تغییر کرده و کاهش یافته‌اند و این موضوع به‌خصوص از سه ماهه دوم به بعد بدتر شده است. بااین‌حال برخی مدیران ارشد صنعت نفت می‌گویند آن عاملی که مسیر بازار نفت را تعیین می‌کند، اوپک و تصمیمات نفتی این کارتل بزرگ است.
وود مکنزی ماه گذشته اعلام کرد: تولید میعانات ایالات متحده از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ به میزان ۱۰ میلیون بشکه در روز افزایش یافته و ۱۰ درصد از عرضه جهانی را از آن خود کرده که بخش قابل‌توجهی از این رقم از طریق نفت ناشی از شیل حاصل شده، اما حالا به دلیل رشد هزینه‌های تولید و تأخیر در زنجیره تأمین، این تولید محدود شده؛ به‌خصوص آنکه کمبود نیروی کار و تجهیزات و همچنین سیاست‌های متناقض دولت بایدن در این حوزه را باید به عنوان موانع کلیدی برای گسترش فعالیت‌های حفاری در این حوزه یادآوری کرد.
بازی چین با تقاضای نفت
مسئله آخر اما پیش‌بینی کاهش تقاضای نفت توسط چین است. تحلیلگران در حال کاهش پیش‌بینی‌ها برای تقاضای نفت چین در پایان سال و پس از افزایش موارد ابتلا به کووید ۱۹ به سطوحی نزدیک به رکوردهای قبلی هستند؛ موضوعی که مقامات این کشور را مجبور به بازگرداندن محدودیت‌هایی کرده و این امر باعث به تأخیر افتادن تقاضا در بزرگ‌ترین کشور واردکننده نفت خام جهان شده است. با وجود اقدامات اخیر پکن برای لغو برخی محدودیت‌های کووید، تحلیلگران روند بازگشایی چین را یک گام به جلو و دو گام به عقب می‌دانند و معتقدند بعید به نظر می‌رسد که تقاضای سوخت در دومین مصرف‌کننده بزرگ نفت جهان تا پس از مارس ۲۰۲۳ بهبود یابد و این امر روند رشد قیمت جهانی نفت را محدود می‌کند.
تحلیلگران گلدمن ساکس در این ارتباط با احتیاط انتظارات خود را برای تقاضای چین ۲/۱میلیون بشکه در روز در سه ماهه چهارم سال جاری کاهش داده‌اند اما معتقدند اعتماد به بازگشایی چین در سه‌ماهه دوم سال آینده همچنان بالاست. با نزدیک شدن به رکوردهای روزانه بیش از ۲۸۰۰۰ مورد ابتلا به بیماری کرونا، دولت چین دوباره محدودیت‌های جدید را برای میلیون‌ها نفر از ساکنان این کشور ایجاد کرده است.
تحلیلگران می‌گویند مناطقی که تقریباً ۲۰ درصد از کل تولید ناخالص داخلی چین را تشکیل می‌دهند تحت نوعی قرنطینه یا محدودیت قرار دارند که این امر برای اقتصاد چین یک خطر جدی محسوب می‌شود و نشان می‌دهد در صورتی که دولت چین نتواند در کوتاه‌مدت از شیوع بیشتر این بیماری جلوگیری کند یا محدودیت‌ها در این مناطق برای دوره‌ای طولانی ادامه یابد، رکود اقتصادی در چین تشدید خواهد شد و نتیجه این امر نیز کاهش معنادار تقاضای نفت و افت قیمت‌هاست.
هرچند به گفته تحلیلگران اقتصاد انرژی، صادرات محصول چینی زیربنای فعالیت‌های شرکت‌های بزرگ خواهد بود، اما به دلیل رشد ضعیف تقاضای داخلی و ضعف طولانی‌مدت برخی شرکت‌های بزرگ مانند پتروشیمی‌ها، ممکن است توان عملیاتی در شرکت‌ها به زیر ۸۰ درصد رسیده باشد که این موضوع برای سال آینده اثری منفی به همراه دارد.
حمزه بهادیوند چگینی -روزنامه‌نگار
منبع: ماهنامه بازار و سرمایه شماره ۱۳۲