با نگاهی به آمارهای جهانی، قیمت اونس طلا در ۲۱ مارس ۲۰۲۲ که مقارن با ابتدای سال شمسی است، هزار و ۹۴۶ دلار بوده و این رقم در لحظه تنظیم این گزارش به هزار و ۹۲۹ دلار رسیده است که از کاهش ۰.۸۷ درصدی قیمت جهانی طلا از ابتدای امسال حکایت دارد.
در طرف مقابل اما قیمت دلار از ۲۶ هزار و ۲۳۰ تومان در اوایل فروردین ۱۴۰۱ به ۴۴ هزار و ۴۵۰ تومان در اولین روز بهمن رسیده که حکایت از رشد ۶۹ درصدی اسکناس آمریکایی دارد. برآیند این دو اثر در قیمت سکه داخلی، رشد قیمت هر سکه امامی از ۱۲ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان به ۲۴ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان بوده است (رشد ۹۸ درصدی). قیمت هر سکه بهار آزادی نیز در همین مدت ۹۲.۵ درصد رشد را تجربه کرده است. به همین ترتیب رشد قیمت نیم سکه و ربع سکه در اول بهمن در مقایسه با ابتدای سال به ترتیب ۹۵ و ۱۴۰ درصد بوده است.
نکته قابل ذکر دیگر در این گزارش که برای بررسی این بازار به آن استناد می‌کنیم، حباب انواع سکه است. با محاسبه قیمت طلای جهانی و نرخ ارز در حال حاضر هر سکه امامی با ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار تومان حباب روبه‌رو است و حباب سکه بهار آزادی ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان محاسبه می‌شود. همچنین نیم سکه و ربع سکه نیز به ترتیب ۳ و ۴.۹ میلیون تومان حباب دارند.
پیشران‌های بازار سکه
آمارهای فوق به روشنی نشان می‌دهند دو عامل باعث رشد قیمت سکه در بازارهای داخلی شده‌اند که عبارتند از رشد قیمت ارز و شتاب تقاضای سرمایه‌گذاری در سکه که سهم دومی را می‌توان با بررسی حباب قیمتی موجود تفکیک کرد. به عبارتی میزان حباب نهفته در قیمت‌ها نشان می‌دهد، فاکتور تقاضا تا چه میزان روی قیمت اثرگذار بوده است.
طبیعتا با افت ارزش پول ملی، صاحبان سرمایه به دنبال سرمایه‌گذاری‌های امن خواهند رفت که در خلال سال‌های اخیر به دلیل رشد شدید قیمت زمین و مسکن و حتی خودرو، بازارهای ارز و سکه به بازارهای امنی برای سرمایه‌گذاران خرد تبدیل شده‌اند. همچنین حباب نیم سکه و ربع سکه نشان می‌دهد تقاضا برای صاحبان سرمایه‌های خیلی خردتر، بیشتر بوده است؛ افرادی که توان خرید سکه تمام را ندارند. به نظر می‌رسد همین موضوعات ملاک تصمیم‌گیری بانک مرکزی بوده و بر همین مبنا عرضه ربع سکه در بورس کالا به منظور شفاف‌تر شدن معاملات این محصول استارت خورد تا به این ترتیب اولا تقاضای سرمایه‌ای برای این کالا از مسیر بورس هدایت شود و دوم تصمیمات آتی برای کنترل این بازار توسط بانک مرکزی اتخاذ شود.
شاهد بودیم طولی نکشید که پس از آغاز به کار معاملات اوراق گواهی سکه، بانک مرکزی در نامه‌ای به بورس کالا میزان ثبت سفارش برای سکه را به ۱۰۰ عدد رساند تا به این ترتیب بتواند روی خرید در بورس کالا محدودیت ایجاد کند و مانع از رشد قیمت‌ها شود و این در حالی است که در همین بازار نیز رشد ماهانه قابل توجهی را شاهد بودیم.
چرا از سکه استقبال نشد؟
با این حال عرضه ربع سکه در بورس کالا با استقبال زیادی روبه‌رو نشد، به طوری که از ۵۰۰ هزار قطعه سکه ربع بهار آزادی که بانک مرکزی در بورس کالا عرضه کرد تنها ۵۰ هزار قطعه آن به فروش رفت و این در حالی است که روز زن و مادر می‌توانست بهانه خوبی باشد تا این سکه‌ها با استقبال خوبی روبه‌رو شوند و در نتیجه حباب ربع سکه در بازار آزاد نیز تخلیه شود اما همانطور که در ابتدای این نوشتار ذکر شد، در حال حاضر ربع سکه با ۴.۴ میلیون تومان حباب روبه‌رو است که تقریبا نیمی از ارزش سکه را تشکیل می‌دهد!
در این ارتباط نادر بذرافشان، رئیس اتحادیه فروشندگان طلا و جواهر می‌گوید: چند دلیل عمده وجود دارد که مانع از موفقیت این طرح شد؛ اولا اختلاف قیمت کافی بین سکه بورسی و بازار آزاد وجود نداشت و با اختلاف قیمت چهارصد هزار تومانی کمتر کسی داوطلب می‌شود تا به خرید از بورس اقدام کند به خصوص آن که حباب قیمتی فعلی سکه ۱۰ برابر این رقم است و به علاوه سرعت رشد قیمت نیز بالاست، بنابراین باید قیمت‌های پایه پایین‌تر از رقم فعلی تعیین می‌شد تا خریداران تشویق می‌شدند. به گفته او، عامل دوم این بود که مردم از بابت کارمزد و مالیات خرید سکه‌ها از بورس اطلاع چندانی نداشتند.
به‌گفته نادر بذرافشان، بانک مرکزی در زمینه معاف بودن یا نبودن این سکه‌ها از مالیات اطلاع‌رسانی نکرده بود و مردم نگران مشکلات مالیاتی بودند که با خرید این سکه‌ها ممکن بود برای آنها ایجاد شود. او همچنین مدیریت ضعیف عرضه را یکی دیگر از دلایل استقبال کم خریداران دانست و افزود: سکه‌ها در ساعت اعلام‌شده از قبل عرضه نشدند و بین روزهای عرضه نیز وقفه افتاد؛ به این صورت که نخستین عرضه شنبه و دومین عرضه دوشنبه انجام شد که این عامل در سردرگمی متقاضیان نقش مهمی داشت اما مهمترین عامل به اعتقاد من فاصله نامناسب بین قیمت پایه ربع سکه عرضه‌شده در بورس با نرخ بازار بود که برای متقاضیان چندان جذاب نبود و نتوانست باعث کاهش قیمت ربع سکه در بازار شود.
دلار مقصر اصلی است
یکی از نکات مهم در زمینه رشد قیمت سکه در شرایط کنونی که بانک مرکزی به آن سمت موضوع توجهی ندارد، تاثیر مستقیم قیمت ارز بر قیمت سکه است که این بخش دقیقا سمت دولتی ماجراست. به نظر می‌رسد بانک مرکزی با تمرکز بر سمت مردمی قیمت سکه در تلاش است تا قیمت سکه را مهار کند و چندان برایش اهمیتی ندارد که قیمت ارز به صورت روزانه در حال ثبت افزایش‌های غیرطبیعی است؛ شاید به این دلیل که بانک مرکزی و دولت با افزایش قیمت ارز در حال جبران بخشی از کسری بودجه خود هستند؛ کما این که اراده‌ای در سمت دولت برای کاهش قیمت ارز دیده نمی‌شود و تغییر رئیس کل بانک مرکزی و سیاست تثبیت اقتصادی نیز نتوانسته به تنظیم بازار ارز منجر شود.
این در حالی است که کاهش نرخ ارز با دو اثر مستقیم و غیرمستقیم بازار سکه را نیز با تعادل روبه‌رو خواهد کرد به طوری که هم قیمت ذاتی سکه و هم شتاب تقاضا کاهش خواهد یافت، اما به نظر می‌رسد فعلا برای کاهش قیمت ارز شاهد سیاستی عقلایی نیستیم. کارشناسان حوزه ارز معتقدند قیمت واقعی دلار ۴۰ هزار تومان است، اما ریسک‌های سیاسی و منطقه‌ای در حال افزایش است و این موضوع روی قیمت ارز اثرگذار است.
- حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامه‌نـگار
- شماره 480 هفته نامه اطلاعات بورس