در این خصوص چندی پیش و در مراسمی مدیرعامل بورس اوراق بهادار تهران بیان کرد رسالت اصلی بورس‌ها به عنوان بستر تامین مالی این است که بتوانند تمهیدات لازم را فراهم کنند تا جریان درآمدی وارد شرکت‌ها شود. به همین منظور و برای تقویت بازار اولیه پیشنهادی با موضوع ایجاد بازار «سرمایه‌گذاران حرفه‌ای» به سازمان بورس ارائه شده است.
اگر بازار سهام روند خوبی را طی کند، باید نسبت به سال‌های گذشته تفاوتی داشته باشد و بتوانیم از این فرصت استفاده کرده و بازار اولیه را تقویت کنیم. در بازار «سرمایه‌گذاران حرفه‌ای» قرار نیست شرکت‌ها پذیرش شوند؛ بلکه به عنوان مثال در این بازار جدید به تامین مالی شرکت‌های سهامی عام پروژه کمک خواهد شد و شرکت‌هایی که شرایط جذابی دارند و مجوزهای لازم را از سازمان اخذ کرده باشند، تامین مالی می‌شوند. البته ناگفته نماند تاکنون مولفه‌های این طرح به طورکامل مشخص نشده و باید دید این پیشنهاد شامل چه شاخصه‌هایی است اما به نظر می‌رسد با توجه به مثبت بودن نظرات کارشناسان در این مورد و ضرورت وجود حرفه‌ای‌ها در بازار، تشکیل این بازار اتفاق مثبتی تلقی شود.
ویژگی‌های سرمایه‌گذار حرفه‌ای
*اشخاص حقیقی: فردی که مانده حساب یا ارزش ریالی پرتفوی وی در ۶ ماه اخیر در انتهای هر ماه مساوی یا بیشتر از ۵۰ میلیارد ریال باشد. فردی که در ۶ ماه اخیر، ماهانه به میزان حداقل ۲۰ میلیارد ریال مجموع ارزش معاملات انجام شده در سمت خرید و فروش وی در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران باشد. فردی که دارای یکی از مدارک علمی شامل تحلیلگر مالی خبره (CFA)، حسابرسان داخلی (CIA)، حسابداری رسمی مدیریت (CMA)، مدیریت ریسک مالی (FRM)، اصول بازار سرمایه، تحلیلگری، مدیریت سبد اوراق بهادار و ارزشیابی اوراق بهادار باشد. سابقه عضویت در هیات مدیره نهادهای مالی داشته باشد. در یک سال گذشته جمع ارزش اعمال قراردادهای معامله شده، غیر از اوراق اختیار فروش تبعی وی در بازار مشتقه بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران حداقل معادل ۱۰ میلیارد ریال باشد. سبدها با دارایی تحت مدیریت(AUM) بیش از ۱۰میلیارد ریال. کارکنان ارکان بازارسرمایه با حداقل یک سال سابقه بیمه (سازمان بورس و اوراق بهادار، بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس، شرکت مدیریت فناوری بورس تهران و شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه)
*اشخاص حقوقی: بانک، بیمه و تمامی نهادهای مالی تحت نظارت سازمان شامل شرکت‌های سبدگردان، کارگزاری، تامین سرمایه، پردازش اطلاعات مالی، مشاور سرمایه‌گذاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک یا قابل معامله، صندوق‌های بازنشستگی، صندوق‌های جسورانه(VC)، صندوق‌های خصوصی (PE)، شرکت‌های سرمایه‌گذاری، شرکت‌های لیزینگ، شرکت‌های واسطه‌گری مالی و شرکت‌های پذیرفته شده در یکی از بازارهای شرکت بورس اوراق بهادار تهران یا فرابورس ایران. اشخاصی که حداقل حقوق صاحبان سهام سه سال آخر آنها بیشتر از ۱۰۰میلیارد ریال باشد. اشخاصی که میانگین ارزش پرتفوی سه سال آخر آنها (براساس ارزش پرتفوی انتهای هر ماه) بیش از ۱۰۰میلیارد ریال باشد. اشخاصی که گردش حساب بانکی آنها در ۶ ماه اخیر به ازای هر ماه بیش از ۱۰۰میلیارد ریال باشد. سبدها با دارایی تحت مدیریت (AUM) بیش از ۱۰میلیارد ریال.
عملی سنجیده و مثبت
احمد اشتیاقی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری کاوشگران بازار سرمایه گفت: در ابتدا به نظر می‌رسد رویکردی که مدیرعامل شرکت بورس در این خصوص داشته مشخص نیست اما در هر حال این رویکرد برای خرید نماد «تپسی» و در عرضه اولیه آن اجرایی شد که در آنجا با اعمال یکسری شاخصه‌ها افرادی را به عنوان سرمایه‌گذار حرفه‌ای مشخص کردند و آنها این اجازه را داشتند که در پذیره‌نویسی نماد «تپسی» حتی پس از گذشت سه ماه آن نماد را خریداری کنند و بعد از آن نیز آزاد شد. اگر این مورد نیز همان باشد، باید گفت که مقدمات آن توسط کارگزاران با دستورالعمل مربوطه وجود دارد و اینکه افراد سرمایه‌گذار باید چه شاخصه‌هایی داشته باشند در آنجا قید شده است و عملا این اتفاق رخ داده است اما اینکه منظور از بازار سرمایه‌گذار حرفه‌ای به صورت دقیق چیست و اینکه باید چه شاخصه‌هایی داشته باشد، مشخص نیست.
وی در ادامه افزود: به این دلیل که قصد دارند در اینجا از سرمایه‌گذار حرفه‌ای استفاده کنند و اینکه چه شرکت‌هایی و با چه شاخصه‌هایی وارد بازار می‌شوند، به ویژه شرکت‌هایی که از پیچیدگی مالیاتی خاصی برخوردارند و یا به صنایع جدیدی از جمله شرکت‌های IT محور به مباحث مرتبط با سودآوری اینها برمی‌گردد و اینکه اینها دارایی‌محور نیستند، باعث می‌شود که ارزشگذاری‌شان مقداری سخت شود. بنابراین افرادی که قصد حضور دارند باید از درجه ریسک بالاتر و پرتفوی بزرگتر و به نوعی تخصص بالاتر برخوردار باشند که اگر این شرکت‌ها با شکست مواجه شدند آسیبی آنچنانی به اینها وارد نشود.
اشتیاقی عنوان کرد: اصولا از زوایای مختلفی سرمایه‌گذار حرفه‌ای را آنالیز و انتخاب می‌کنند و همچنین به منظور خاصی و شاید به این دلیل که احتمالا قصد وارد کردن شرکت‌هایی را در بازار اولیه دارند که مقداری پیچیدگی فعالیت دارند و ممکن است نتیجه نهایی حاصل نشود و زمان‌هایی نیز ممکن است که حتی با خطر ورشکستگی مواجه شوند، به طور مثال صندوق‌های مخاطره پذیری که ایجاد می‌شدند نیز از همین جنس بودند که هر شخصی با توجه به مخاطرات موجود نباید وارد این صندوق‌ها شود، بنابراین افرادی را باید بنا بر مختصاتی که می‌تواند هم حجم پرتفوی آنها باشد و هم تخصص و سابقه و هم مدت زمان حضورشان در بازار سرمایه را دستچین کرد تا بتوان این نوع شرکت‌ها را با وارد کردن به فضای بازار سرمایه تامین مالی کرد و منظور از تامین مالی، پذیره‌نویسی است که توسط سرمایه‌گذار حرفه‌ای سهام خریداری شود و این راهی است که قبلا توسط کارگزاران طی شده و این تفکیک را برای خرید نقدینگی نماد «تپسی» آزمایش کرده‌اند و نتایج آن نیز مثبت بوده است.
تصمیمات عجولانه بی‌نتیجه می‌مانند
علی تیموری شندی، مدیرعامل گروه مالی کاریزما در گفت‌وگو با هفته‌نامه اطلاعات بورس در خصوص تشکیل بازار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای که پیشنهاد تاسیس آن چندی پیش توسط محمود گودرزی مدیرعامل شرکت بورس تهران مطرح شد، توضیحاتی ارائه کرد و گفت: اگر این بازار به خوبی تعریف شود و همانند تمامی بازارهای بین‌المللی باشد، بازاری است که وجود آن هم لازم و هم مثبت است.
* به نظر شما بازار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای چه مشخصاتی دارد و چگونه عمل می‌کند؟
در مورد این موضوع در ابتدا باید دید منطق به چه صورت است، قاعدتا برخی از ابزارها و برخی از معاملات و سرویس‌های خاص نیازمند این است که در راستای مدیریت ریسک سرمایه‌گذاری به افراد متفاوت‌تری فروخته شود، همچنین این موضوع در فرابورس با یک منطقی تعریف شده چرا که در مورد یکسری ابزارهای جدید که اخیرا در سازمان مطرح شده بود بحثی مبنی بر این وجود داشت که نمی‌توان آن را باز گذاشت به گونه‌ای که هر کسی بتواند خرید انجام دهد. به نظر می‌رسد شرکت بورس با این منطق جلو رفته است تا یک تعریف جدیدی از کلاس خاص سرمایه‌گذاران ارائه کند. البته در حال حاضر که همچنان تارگت‌های این طرح مشخص نیست و نمی‌توان نظر خاصی ارائه داد اما در کلیات می‌توان گفت با توجه به اینکه در برخی موارد و برای یک ابزار خاص و یا عرضه‌های خاص نیازمند این هستیم که در فضایی حرفه‌ای‌تر و با حضور سهامداران با دانش بیشتر کشف قیمت صورت بگیرد، در اینجا نیاز است که تعریفی از این افراد و طبقه سرمایه‌گذاران صورت بگیرد که درواقع بتوان ریسک‌های بازار سرمایه را بهتر مدیریت کرد تا رفتارهای هیجانی و روانی سرمایه‌گذاران کم تجربه و با دانش کمتر نه به خود آنها و نه به بازار آسیبی وارد کند. این منطقی قابل قبول است کمااینکه در همه جای دنیا نیز تعاریف این‌چنینی وجود دارد اما اینکه این تعریف چگونه اتفاق می‌افتد و حیطه و دامنه آن چه کسانی را شامل می‌شود و چه ابزارهایی در این بازار معامله می‌شود، بحثی است که تا ابعاد ابن طرح به صورت کامل مشخص نشده است، نمی‌توان نظر دقیقی ارائه داد.
* برای تشکیل بازار سرمایه‌گذاران حرفه‌ای نیازمند چه پیش‌نیازهایی هستیم؟
برای تشکیل این بازار قاعدتا باید اطلاعات درستی از فعالانی که در بازار سرمایه وجود دارد به صورت کامل مشخص شود و پیش‌نیاز بعدی این است که بتوان اینها را در سامانه‌های معاملاتی محدود کرد، همچنین معاملات باید تفکیک و مشخص شود، قطعا oms ها و کارگزاری‌ها باید آمادگی لازم را داشته باشند تا این اقدام را انجام دهند.
* در وضعیت کنونی بازار سرمایه، تشکیل این نوع بازار می‌تواند کمک‌کننده باشد؟
در سال ۱۳۹۹ شاهد بودیم که یک شرکت ۵۰ میلیارد تومانی، سه میلیون سهامدار داشت و مشخص است که یک جای کار غلط بود و منطق درستی نداشت و از طرفی کشف قیمت درست نبود و به نوعی تبدیل به کوپن سهام شده بود. این بازار اگر به خوبی تعریف شود، بازاری است که وجود آن هم لازم و هم مثبت است همانند تمامی بازارهای بین‌المللی اما همانگونه که ذکر شد باید به خوبی تعریف شود و نباید حیطه‌ای که شامل این سرمایه‌گذاران می‌شود و همچنین معیارهای افراد مشمول را خیلی وسیع و مقید دید، باید با دیدی متناسب و با وضعیت فعلی هم راستای بازار سرمایه باشد و اینکه شامل کدام ابزارها می‌شود و کدام سرویس‌ها و سرمایه‌گذاران منع می‌شوند نیز بحثی دیگر است. به طور مثال می‌توان گفت اخیرا بحثی پیش آمده است که یکسری صندوق‌های پوشش ریسک محدود شوند به یکسری سرمایه‌گذاران حرفه‌ای و خاص. در حالی که بازار آپشن آتی برای همگان باز است، این نقض غرض است یعنی به نوعی تعریف و محدودسازی مناسبی نیست و همچنین اینکه این دامنه‌ها را خوب و افراد خوبی را نیز تعریف کنیم، موضوعی است که نیازمند مطالعات زیادی است و با تصمیمات سریع شاید نتوان نتیجه‌ای قطعی گرفت.
- مرضیه حیدری - خبرنگار
- شماره ۴۸۱ هفته نامه اطلاعات بورس