مشکلاتی که تقریبا جان بازار را گرفته و دیگر رمقی برای آن نگذاشته است. مشکلاتی که به نظر نمی‌رسد به آسانی حل شود چون اینطور که به نظر می‌رسد، این خانه از پای بست ویران است و بهبود وضعیت نیازمند عزمی راسخ است که وجود ندارد.
نوری در تاریکی
از فروردین ماه تا بهمن ماه سال جاری تنها در دی ماه بازار با ورود نقدینگی همراه بوده است. بیشترین میزان خروج نقدینگی مربوط به بهمن ماه ۱۴۰۱ بوده است که بازار میزان ۱۱، ۲۴۵ میلیارد تومان فرار نقدینگی را به خود دیده است. از جمله اتفاقات مهمی که در این ماه رخ داد و باعث قرمزترشدن بازار شد، انتشار نامه شورای رقابت مبنی بر پایان عرضه خودرو در بورس کالا و به طور کل اختلافاتی که بر سر این موضوع وجود داشت، بود.
قیمت‌های جهانی پرنوسان
پس از این ماه، خرداد ماه با ثبت ۸، ۲۸۱ میلیارد تومان خروج، بیشترین میزان کوچ نقدینگی را شاهد بود. در آن زمان دلار آزاد و سکه رکوردشکنی کردند. دلار نیما صعودی شد و همچنین بانک مرکزی مداخله در بازار ارز را افزایش داد. قیمت‌های جهانی نیز پرنوسان بودند.
در تیر ماه سال جاری نیز بازار عدد قابل توجهی از خروج نقدینگی را به خود دید و ۷، ۲۸۲ میلیارد تومان نقدینگی از بازار خارج شد ضمن آنکه در روزهای گرم تیر ماه، بورس در تب و تاب نااطمینانی نزولی معامله می‌شد و طرح‌های دولت در قیمت‌گذاری‌ها و حذف بورس کالا لطمه جبران ناپذیری به اقتصاد و شرکت‌های بورسی وارد کرده بود. همچنین بازار در آستانه پایان فصل مجامع و آغاز انتشار گزارش‌های ماهانه بود و گمانه‌زنی‌ها از چند و چون سودهای بهار شرکت‌ها، نقل محافل بورسی بود.
در آبان ماه نیز میزان قابل توجهی پول از بازار سرمایه خارج شده بود و این ماه نیز با اتفاقاتی همراه بود که مزید برعلت شدند تا ۵، ۷۱۹ میلیارد تومان سرمایه از بازار خارج شود. اتفاقاتی همچون تغییر اساسنامه دارا و پالایش، افزایش قیمت دارو در کنار بحران کمبود دارو، تحریم‌های جدید اتحادیه اروپا و به دنبال آن رشد قیمت ارز در بازار آزاد، انتشار اوراق ارزی و نبود بازار ثانویه برای این معاملات از جمله دلایل این خروج بودند.
برجام و حصول مذاکرات
بررسی‌ها نشان می‌دهند، در دو ماه مرداد و مهر تقریبا میزان یکسانی از نقدینگی از بازار خارج شده است که تنها ۲۸۰ میلیارد تومان تفاوت داشتند. در این دو ماه نیز اتفاقاتی رخ داد که بر روی بازار سرمایه تاثیرگذار بود.
در مهرماه بازار روندی صعودی داشته و مثبت بوده است. انتشار اوراق تبعی، ورود محصولات جدید به بورس کالا، انتظار افزایش نرخ دلار نیمایی و کاهش اختلاف بین نرخ دلار آزاد و نیمایی که می‌تواند باعث افزایش سودآوری صنایع صادرات محور شود، از عوامل اثرگذار بودند. در مرداد ماه نیز اخباری از جمله موضوع برجام و حصول مذاکرات، قیمت دلار در کانال ۲۹ تومان، واردات خودرو توسط وزارت صمت و غیره تاثیرگذار بودند.
خروج کمتر در فروردین‌ماه
پس از اینها بیشترین میزان خروج حقیقی مربوط به شهریورماه بوده است که ۳، ۵۲۹ میلیارد تومان نقدینگی از بازار خارج شد و پس از آن اردیبهشت، آذر و فروردین ماه هر کدام به ترتیب میزان ۱، ۹۲۸- ۱، ۱۸۸- ۱، ۰۶۱ میلیارد تومان نقدینگی از دست دادند.
ریسک‌های موجود عامل بدبینی
مهدی رضایتی، مدیرعامل سبدگردان ثروت پویا با اشاره به اینکه خروج حقیقی در واقع شاخص هیجانات بازار سرمایه را اندازه‌گیری می‌کند، گفت: زمانی که خروج نقدینگی وجود دارد هم یک جو ناامیدی در بازار سرمایه حاکم است و هم یک نوع بدبینی که این موضوع در بازار سرمایه طی دو سه سال اخیر وجود داشته است.
وی افزود: از جمله دلایل این موضوع می‌تواند اتفاقات سال ۱۳۹۹ باشد که ذهنیتی منفی برای تازه واردهای بازار ایجاد کرده بود و پس از آن نیز ریسک‌ها و بدبینی‌هایی که نسبت به بودجه و سیاست‌هایی که دولت در قبال شرکت‌ها اعمال کرده است همچون بحث نرخ انرژی و مالیات که اینها از جمله مواردی بوده‌اند که به صورت مداوم موجب پمپاژ بدبینی به بازار شده است و در واقع خروج نقدینگی حقیقی‌ها را در طی این مدت رقم زده است.
رضایتی با بیان اینکه زمانی این روند برعکس می‌شود که خیال بازار مقداری بابت ریسک‌ها راحت شود و این اعتماد به وجود بیاید و به بازار بازگردد، گفت: ریشه تمامی اینها همان اتفاقات سال ۱۳۹۹ است که به بسیاری از حقیقی‌های تازه وارد زیان‌های سنگینی وارد شد و در واقع خروج پول را نیز شاهد بودیم. در چندین ماه اخیر نیز بازدهی بسیار خوب بازارهای رقیب عاملی بود که بسیاری از حقیقی‌ها را مجاب کرد که بعد از ناامیدی از بازار سهام وارد این بازارها شوند و این روند منفی را در بازار سهام داشتیم.
مدیرعامل سبدگردان ثروت پویا اظهار کرد: طی سال در مقاطعی ورود پول حقیقی به بازار را داشته‌ایم اما در روزهای اخیر اخبار فاندامنتالی همچون افزایش نرخ دلار و اخبار مربوط به نرخ دلار نیمایی و اینکه شرکت‌ها الزام نداشته باشند که وارد سامانه دلار نیمایی شوند، وجود داشت که مهمترین اخبار بودند و طبعا از معاملات بورس کالا نیز تاثیر پذیرفته‌اند و خوش‌بینی حقیقی‌ها نیز نسبت به بازار و پول‌های پارک شده بود که مجاب شدند اقدام به خرید کنند.
وی در آخر عنوان کرد: به نظر می‌رسد روند مثبت بازار نه با این شتاب، بلکه با شتابی کمتر ادامه‌دار باشد و با توجه به اتفاقی که در بحث دلار رخ داده است، به نظر می‌رسد روند مثبتی را تا پایان سال داشته باشیم.
توجه حقیقی‌ها به سمت بازارهای موازی
حمید میرمعینی، کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه بزرگترین دلیل خروج حقیقی‌ها، نبود امنیت سرمایه‌گذاری است، گفت: با توجه به سیاست‌گذاری‌هایی که دولت در قالب بودجه، بسته‌های سیاستی، سیاست‌های کلان و یا حتی سیاست‌های پولی و تعرفه‌ای و مالیاتی اتخاذ کرده است، تمام اینها باعث شده‌اند تا افراد فعال بازار و حقیقی‌ها نسبت به وضعیت سرمایه‌گذاری عمدتا احساس نبود امنیت داشته باشند و به این نتیجه برسند که فضای سرمایه‌گذاری در کشور خیلی فضای امنی نیست و از همه مهمتر توجهی به مبانی سرمایه‌گذاری از سمت سیاست‌گذاران و مسئولان اقتصادی و دولتی وجود ندارد.
وی افزود: بنابراین با توجه به ریسک‌هایی که وجود داشت و عدم امنیتی که در گذر زمان تزریق شده بود، از بحث سیاست‌های پولی تا بحث انتشار اوراقی که از ابتدای سال اتفاق افتاد و بحث قطع برق و گاز و افزایش نرخ خوراک و بحث‌های قیمت‌گذاری دستوری که مهمترین آن بود، تمامی اینها بازمی‌گردد به بازار فعالان اقتصادی که به این نتیجه رسیدند که دولت تاکنون هیچ توجه و اهمیتی برای بازار سرمایه قائل نیست و این باعث شده است که جریان نقدینگی حقیقی‌ها به سمت بازارهای موازی از جمله بازار ارز، طلا و خودرو و مسکن برود که در حال حاضر این التهاب در بازارهای متفاوت دیده می‌شود و از سمت دیگر بازار سرمایه همچنان با توجه به ریسک‌هایی که وجود دارد، نتوانسته متناسب با بازدهی که برای بازارهای دیگر اتفاق افتاده بازده کسب کند و شاید هم این ریسک‌ها همچنان بزرگترین مانع برای ورود نقدینگی و یا بزرگترین ترغیب‌کننده برای خروج سرمایه باشد.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: بنابراین در حال حاضر نبود نقدینگی مصادف است با خروج نقدینگی و شاید بتوان گفت که این بزرگترین عاملی است که توانسته بازار را در حالت درجا زدن قرار دهد. این در حالی است که تمام عواملی که به ارزش جایگزینی شرکت‌ها و رویکرد مبتنی بر ارزش دارایی‌ها و ارزشگذاری مبتنی بر دارایی‌ها و یا درآمدها مربوط می‌شود، تمامی اینها حاکی از این است که بازار، بازار ارزنده‌ای است و تنها عاملی که باعث شده خروج نقدینگی و یا عدم ورود نقدینگی وجود داشته باشد، ریسک‌هایی است که مخصوصا از طریق سیاست‌گذاری‌های مختلف از جمله سیاست‌گذاری بودجه‌ای تا سیاست‌گذاری پولی و مالیاتی و یا حتی قیمت‌گذاری‌های دستوری تحمیل شده است. علاوه بر این عوامل شاید بتوان گفت که وضعیت سیاست بین‌الملل و سیاست داخل هم مزید بر علت شده و باعث شده است تا جریان نقدینگی به سمت بازار سرمایه نرود.
میرمعینی افزود: با اینکه این ریسک‌ها وجود دارد و در این بازه یک ساله بازار سرمایه نسبت به باقی بازارها جامانده است، نشانه‌های ارزندگی در بسیاری از مواقع جلب توجه می‌کند و احتمال اینکه با یک بازار رشدی چه رشد قیمت سهام و چه رشد میزان گردش معاملات طی روزهای آینده مواجه شویم، وجود دارد اما این باید به سمتی برود که به لحاظ سیاست‌گذاری بتواند این روند رو به رشد را حمایت کند و در شرایطی که خبرهای خوب سیاسی و تصمیم‌گیری‌های درستی اتخاذ شود، این روند رو به رشد پایدارتر خواهد بود.
- مرضیه حیدری - خبرنگار
- شماره ۴۸۴ هفته نامه اطلاعات بورس