در سال ۱۴۰۱ در مجموع بازارهای موازی در مقایسه با بازار سرمایه رشد بهتری داشته‌اند و به بیانی بورس از سایر بازارها عقب مانده است.
رشد و بازدهی بهتر بازارهای موازی مانند دلار، مسکن، طلا، سکه و... نسبت به بورس باعث می‌شود منابع و سرمایه افراد از بورس خارج و وارد این بازارها شود. در سال جاری بسیاری از سرمایه‌گذاران برای سودبری یا دست‌کم حفظ ارزش سرمایه خود وارد بازارهای دیگر شدند.
نرخ دلار سر به فلک کشید
بازار ارز که خود یکی از عوامل تاثیرگذار بر دیگر بازارها به حساب می‌آید، در سال ۱۴۰۱ فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشت و این روند همچنان نیز ادامه دارد. به این ترتیب دلار آمریکا در ششم فروردین ماه ۲۶ هزار تومان و با روندی صعودی در حال حرکت بود. به همین دلیل یعنی افزایش نرخ بی‌رویه قیمت ارز، در جلسه ۸ دی ۱۴۰۱ هیات دولت، محمدرضا فرزین به عنوان رئیس کل جدید بانک مرکزی معرفی شد. پس از آن، دلار ۴ هزار و ۲۰۰ تومانی معروف به دلار جهانگیری حذف شد و از دلار ۲۸ هزار و ۵۰۰ تومانی که به سرعت به دلار فرزینی شهرت یافت، رونمایی شد. اما حتی تغییر ریاست بانک مرکزی و سیاست‌های اتخاذ شده دیگر هم قادر به کنترل روند افزایشی نرخ ارز نشدند و در اواخر سال دلار به ۶۰ هزار تومان در بازار آزاد رسید. البته در اسفند ماه دلار روند نزولی در پیش گرفت و در ۱۶ اسفند ماه ۱۴۰۱ قیمت پایانی دلار به ۴۹ هزار تومان رسید و در زمان تنظیم این گزارش، تا ۴۴ هزار تومان هم معامله شد. بر این اساس دلار از ابتدا تا انتهای سال تغییری بیش از ۸۸ درصد را تجربه کرده است. همچنین باید توجه داشت که نرخ تسعیر ارز نیز بر قیمت دلار بازار آزاد تاثیر گذاشته است.
طلا و سکه در اوج
از دیگر بازارهای موازی که با رشد نرخ دلار روند صعودی به خود گرفت، بازار طلا و سکه بود. در ابتدای سال و فروردین ۱۴۰۱ طلای ۱۸ عیار گرمی یک میلیون و ۲۴۵ هزار تومان بود و با تغییری نزدیک به ۸۹ درصد در اواخر اسفند ماه به دو میلیون و ۳۴۷ هزار تومان رسید. به تبع آن قیمت سکه تمام بهار آزادی و ربع سکه نیز رشدهای قابل توجهی داشتند.
در فروردین امسال سکه تمام بهار در حدود ۱۲ میلیون تومان معامله می‌شد و در اسفند به ۲۷ میلیون تومان رسید که با رشدی ۱۲۵ درصدی روبه‌رو بوده است. همچنین ربع سکه که از قیمت آن به عنوان تب سنج اقتصاد یاد می‌شود، سال ۱۴۰۱ را با میانگین ۴ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان در فروردین شروع و در اواخر سال به ۱۱ میلیون و ۳۰۰ هزار تومان هم رسید که معادل تغییری حدود ۱۶۲ درصد است. البته نوسانات همچنان ادامه دارد.
رشد ۵۸ درصدی نرخ مسکن
بازار مسکن در بیشتر نقاط دنیا بازار سرمایه‌ای محسوب نمی‌شود اما در کشور ما که با تورم شدید درگیر است، به عنوان نوعی سرمایه‌گذاری پرسود مطرح است. در اوایل سال متوسط قیمت خرید و فروش یک متر مربع زیربنای واحد مسکونی معامله شده از طریق بنگاه‌های معاملات ملکی شهر تهران ۳۴ میلیون و ۲۷۰ هزار تومان بود که در خرداد ماه که اوج معاملات و رشد قیمت آن به دلیل جابجایی مستاجران است متوسط قیمت فروش یک متر مربع زیربنای واحدهای مسکونی معامله شده در شهر تهران معادل ۳۹ میلیون و ۴۱۰ هزار تومان شد. همچنین در اواخر سال و اسفند ماه به متری ۵۴ میلیون تومان در شهر تهران نیز رسید که رشدی حدود ۵۸ درصدی داشته است. بر این اساس سرمایه‌گذارانی که در بازار مسکن سرمایه‌گذاری کردند به طور متوسط ۵۴ درصد سود کرده‌اند که البته در تورم موجود نمی‌توان آن را سود به حساب آورد و تنها رشد سرمایه آنها همگام با کاهش ارزش پول کشور است، یعنی به نوعی ارزش سرمایه آنها حفظ شده است.
سال پرآشوب خودرو
بازار خودرو از جمله بازارهایی است که سال پر آشوبی را پشت سر گذاشته است. عرضه خودرو در بورس کالا و سپس نامه شورای رقابت در رابطه با عرضه خودرو در بورس کالا از دلایل فراز و فرودهای این بازار در سال ۱۴۰۱ بوده است. همچنین از مهمترین اخبار پایان سال این بازار، تغییرات لایحه بودجه ۱۴۰۲ بود. یک عضو کمیسیون تلفیق لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ گفت که «بر اساس تصمیم کمیسیون تلفیق موضوع عرضه خودرو در بورس کالا از لایحه بودجه سال آتی، حذف شد.»
در سال ۱۴۰۱ از بین ۱۶ محصول ایران خودرو بین ۲۷ تا ۸۰ درصد تغییر قیمت داشته است. به این صورت که خودروی ۲۰۷ اتومات ۵۱۵ میلیون تومان بوده که در پایان سال ۷۷۰ میلیون تومان معامله شده است و یا خودروی پژو ۲۰۶ صندوق‌دار که در اوایل سال ۲۷۸ میلیون تومان بود و در اواخر سال ۴۸۵ میلیون تومان معامله شده است. همچنین در بین خودروهای عرضه شده از شرکت خودروسازی سایپا، پراید که مشهورترین و اقتصادی‌ترین خودروی این شرکت است نوع پراید ۱۳۱ در ابتدای سال حدود ۱۶۹ میلیون تومان و نوع پراید ۱۱۱ نیز ۱۸۴ میلیون تومان بود که در اسفند ماه پراید ۱۳۱ با قیمت ۳۳۵ میلیون تومان و پراید ۱۱۱ حدود ۳۴۵ میلیون تومان معامله شده است که به ترتیب حدود ۹۸ و ۸۷ درصد رشد داشته‌اند.
صندوق‌های سودده
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در همه جای دنیا وجود دارند و باعث رونق بازار می‌شوند. در حال حاضر در بازار ما این نوع سرمایه‌گذاری بسیار پیشنهاد شده و همچنین بازده‌های خوبی هم نصیب سهامداران خود کرده است.
برای مثال از بین صندوق‌های درآمد ثابت که برای سرمایه‌گذاران کم ریسک طراحی شده است، صندوق‌های «گنجینه الماس بیمه دی» و «ارزش کاوان ایرانیان» بیشترین بازدهی سالانه یعنی ۲۷ درصد را داشته‌اند. صندوق‌های «سپر سرمایه بیدار» و «ارمغان فیروزه آسیا» هم بازده‌هایی بیشتر از ۲۵ و ۲۴ درصد را کسب کردند. صندوق سهامی «پالایش یکم» نیز در بین صندوق‌های سهامی با بازدهی سالانه ۷۲ درصد، بیشترین بازدهی را داشته است. همچنین صندوق «جسورانه فناوری بازنشستگی» که از نوع جسورانه است، با بازدهی بالای ۵۰ درصد در صدر بازدهی‌های این گروه است. البته صندوق‌های دیگری نیز از نوع مرتبط، اختصاصی بازارگردانی، پروژه‌ای، صندوق در صندوق، املاک و مستغلات و... از بازده‌های خوبی در سال ۱۴۰۱ برخوردار بودند که به اختصار صندوق‌های با بازدهی سالانه بالا در جدول ذکر شده است. البته باید ذکر کرد برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری تک صندوق هستند و نمی‌توان آنها را برتر حساب کرد.
در نتیجه با توجه به آمارها و بازدهی بازارهای موازی در سال گذشته می‌توان نتیجه گرفت که بازارهای موازی در مقایسه با بازار سرمایه از رشد بهتری برخوردار بودند. یعنی سرمایه‌گذاران اعتماد بیشتری به بازارهای موازی مانند ارز، طلا، مسکن و... داشتند تا بازار سرمایه. بنابراین یکی از چالش‌های اساسی بازار سرمایه در سال آتی، برنامه‌ریزی و تلاش برای جلب دوباره اعتماد سرمایه‌گذاران خواهد بود هرچند که بعد از اتفاقات و ریزش‌های سال ۱۳۹۹ اعتماد از بازار رخت بسته و همچنان تلاش‌ها و ارائه بسته‌های حمایتی از بازار چاره‌ساز رفع این بحران نبوده است. در حال حاضر اقدامی که بورس باید در این دوران مد نظر داشته باشد، جلب اعتماد دوباره سرمایه‌گذاران و عمق بخشیدن به این بازار است.
(قیمت‌های فوق مربوط به روز تهیه گزارش است)
- نگین عظیمی - خبرنگار
- شماره ۴۸۶ هفته نامه اطلاعات بورس