گرچه از نظر فنی در مجموعه جوایز نوبل قرار نمی‌گیرد، اما دریافت‌کنندگان این جایزه را «برنده جایزه نوبل اقتصاد» می‌نامند. امروزه این جایزه از سوی آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم به برندگان اهدا می‌شود.
تاکنون ۵۴ جایزه نوبل اقتصاد به ۹۱ اقتصاددان از سراسر جهان تعلق گرفته است که اقتصاددانان آمریکایی با بیش از ۶۰ جایزه، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. در شماره‌های قبل، با تعدادی از برندگان جایزه نوبل اقتصاد آشنا شدید. در این شماره نیز به معرفی جیمز بیوکنن، اقتصاددان آمریکایی برنده نوبل اقتصاد در سال ۱۹۸۶ میلادی می‌پردازیم. او به دلیل تلاش برای توسعه مبانی قراردادی و حقوقی (بر مبنای قانون اساسی) تئوری تصمیم‌گیری اقتصادی و سیاسی موفق به دریافت این جایزه شد.
جیمز مک‌گیل بیوکنن جونیور، اقتصاددان آمریکایی در اکتبر ۱۹۱۹ در ایالت تنسی به دنیا آمد. پدربزرگ او، جان پی. بیوکنن، از سال ۱۸۹۱ تا ۱۸۹۳ فرماندار ایالت تنسی بود. جیمز دوران کودکی و نوجوانی را در مزرعه پدر و با کار سخت سپری کرد. مادرش به ادامه تحصیل او در هر شرایطی اصرار داشت به همین دلیل، جیمز بیوکنن به مطالعه کتاب‌های پدربزرگش که در کتابخانه منزل‌شان بود، پرداخت. او در سال ۱۹۴۰ مدرک کارشناسی را از کالج ایالتی تنسی دریافت کرد و یک سال بعد از دانشگاه تنسی با مدرک کارشناسی ارشد فارغ‌التحصیل شد.
بیوکنن در سال ۱۹۴۱ به مدرسه دریانوردی آمریکا (گروه ذخیره نیروی دریایی) در نیویورک پیوست. در ۱۹۴۲ به هاوایی رفت و زیر نظر آدمیرال چستر نیمیتز مشغول خدمت در نیروی دریایی آمریکا شد. در آن دوران، بیوکنن، بیزاری خود را از آنچه «نخبگان شرقی» می‌نامید، به دوره شش ماهه آموزش افسری در نیویورک نسبت می‌داد. او معتقد بود، تبعیض آشکاری علیه جوانان اهل جنوب یا غرب به نفع فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های شمال شرق (مثل نیویورک یا واشنگتن) وجود دارد. او در نوامبر ۱۹۴۵ از خدمت در نیروی دریایی مرخص شد.
جیمز بیوکنن با حمایت همسرش (آن بیک) و با استفاده از حمایت تحصیلی برنامه جی.آی. بیل (مخصوص نیروهای نظامی) وارد دوره تحصیلات تکمیلی شد. او در اتوبیوگرافی که سال ۱۹۹۲ منتشر شد، گفته است، وقتی در ۱۹۴۵ وارد دانشگاه شیکاگو شد، نمی‌دانست که مکتب اقتصادی شیکاگو یک مکتب بازارمحور است. او در واقع یک سوسیالیست بود تا اینکه در کلاس فرانک نایت (از بنیانگذاران مکتب اقتصادی شیکاگو) حضور یافت. نایت که شاگردانی همچون میلتون فریدمن و جرج استیگلر را در دانشگاه شیکاگو تربیت کرد، همچنین از بنیانگذاران انجمن «مونت پلرین» (سازمانی بین‌المللی متشکل از اقتصاددانان، فلاسفه، تاریخ‌دانان، متفکران و رهبران تجاری) بود. بیوکنن اعتراف کرد که طی شش ماه از آغاز تحصیل به یک مدافع غیور و سرسخت نظم بازار تبدیل شد. نایت استاد مشاور او در دوره دکترا بود. تز دکترای بیوکنن با عنوان «ارزش ویژه مالی در ایالت فدرال» به شدت از دیدگاه‌های نایت تاثیر پذیرفته بود. بیوکنن خود را متعلق به مکاتب اقتصادی اتریش یا شیکاگو نمی‌دانست با این حال به عنوان عضو انجمن مونت پلرین از ۱۹۸۴ تا ۱۹۸۶ ریاست این انجمن را به عهده داشت. او پس از دریافت مدرک دکترا در سال ۱۹۴۸ به تدریس در دانشگاه تنسی مشغول شد. بیوکنن از ۱۹۵۱ تا ۱۹۵۶ به عنوان استاد اقتصاد در دانشگاه دولتی فلوریدا به تدریس پرداخت. او همچنین از ۱۹۵۶ تا ۱۹۶۸ در دانشگاه ویرجینیا، از ۱۹۶۸ تا ۱۹۶۹ در دانشگاه کالیفرنیا لس‌آنجلس و از ۱۹۶۹ تا ۱۹۸۳ در موسسه پلی‌تکنیک ویرجینیا حضور داشت و در همین دانشگاه آخری عنوان استاد ممتاز را کسب کرد. در سال ۱۹۸۳ نیز به دانشگاه جرج میسون رفت و تا زمان بازنشستگی در آنجا ماند.
بیوکنن با ارائه تئوری «انتخاب عمومی» به شهرت رسید. این تئوری به زبان ساده عبارت است از به‌کارگیری ابزارهای اقتصادی برای حل مشکلات سنتی علوم سیاسی. توسعه این تئوری به کسب جایزه نوبل اقتصاد در سال ۱۹۸۶ منجر شد. جیمز بیوکنن در ژانویه ۲۰۱۳ درگذشت.
- علی دانیال - روزنامه‌نگار
- شماره ۴۸۸ هفته نامه اطلاعات بورس