اما از طرفی دیگر نیز افرادی نیز هستند که به صورت خودسرانه و بدون داشتن مجوز اقدام به انجام این کار می‌کنند که به نوعی کار آنها مصداق بارز سیگنال دادن است، این دسته از افراد مشخصا به باندهای ثروتی وصل هستند که با گرفتن پول، سهمی را بالا می‌برند و یا پایین می‌آورند.
سیگنال‌دهی با قوانین بازار و اصول بنیادی شرکت‌ها ناسازگار است، اما از سویی، بسیاری از سرمایه‌گذاران عادی قدرت تحلیل بنیادی ندارند و قادر نیستند تا ارزشمندی شرکت‌ها را تحلیل کنند بنابراین در دام سیگنال‌فروشان می‌افتند. سابقه سیگنال‌فروشی را در گذشته هم دیده‌ایم و پیامدهای آن را در سقوط سال ۱۳۹۹ نیز شاهد بودیم. جدای از آن، فلسفه اصلی تنوع‌بخشی به صندوق‌های سرمایه‌گذاری به نوعی جلوگیری از تکرار اتفاقات تلخ آن سال بوده است.
اما در حال حاضر که بازار چند ماهی است در یک روند صعودی مداوم قرار گرفته و شاخص پی در پی در حال رکودشکنی است، سیگنال‌فروشان باز هم دست به کار شده‌اند تا از این شرایط بازار به نفع خود سوءاستفاده کنند. همانطور که تا میانه سال ۱۳۹۹ بازار صعودی بود و بسیاری بدون داشتن مجوز و به صورت مداوم مشغول مشاوره دادن بودند اما پس از سقوط بازار به نوعی این افراد غیب شدند و دوباره با رونق بازار سهام، همان اقدام را انجام می‌دهند و با سیگنال‌دهی‌های غیرقانونی و وعده‌های نجومی، سهامداران را به دام می‌اندازند و نتیجه چیزی جز دود شدن سرمایه این دست از افراد و پروژه کردن یک سهام نیست. به نظر می‌رسد سازمان بورس در اینجا باید ورود جدی‌تر کند و نظارت‌های بیشتری انجام دهد.
مروری بر گذشته
همانگونه که گفته شد، چه در گذشته و چه در حال حاضر با گسترش شبکه‌های اجتماعی و افزایش توجه به بازار سرمایه از طرف عامه مردم شاهد شیوع شغل‌های کاذب در این بازار هستیم که از آن جمله انجام سبدگردانی و فروش سیگنال توسط افراد و شرکت‌های بدون مجوز است که با کمی گردش در سایت‌های داخلی به خصوص سایت دیوار می‌توان به سادگی آگهی انجام سبدگردانی یا ارائه سیگنال در بورس را مشاهده کرد.
مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار در سال ۹۹ در این خصوص گفته بود: در این مورد به سایت دیوار تذکر داده شده است و آنها قول همکاری داده‌اند. گویا تذکر کافی نبوده است و سازمان باید پیگیری بیشتری انجام دهد، چرا که بر اساس ماده ۲۸ قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب اول آذر سال ۸۴ در مجلس شورای اسلامی تأسیس بورس‌ها، بازارهای خارج از بورس و نهادهای مالی موضوع این قانون منوط به ثبت نزد سازمان بورس است و فعالیت آنها تحت نظارت سازمان انجام می‌شود.
در نتیجه هرگونه فعالیت بدون مجوز در زمینه مشاوره مالی، سرمایه‌گذاری و سبدگردانی غیرقانونی است. سال ۸۹ نیز مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس در مصاحبه‌ای اعلام کرده بود از این پس، فعالیت شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری بدون اخذ مجوز از سازمان بورس، غیرقانونی است.
بازار داغ دیوار
اما در حال حاضر و با گذشت تقریبا ۳ سال از آن فضا شاهدیم که باز هم رشد تعداد آگهی‌هایی با عنوان سیگنال‌فروشی در سایت دیوار مشاهده می‌شود و در گفت‌وگو با یکی از این افراد قول سیگنال‌های مثبت و پرسود و بدون ضرر با شرط تست به ما داده شد.
سامانه رصد هوشمند فضای مجازی
مدیر نظارت بر بورس‌ها در این خصوص اعلام کرد: با توجه به ماهیت فضای مجازی که عمدتا افراد بدون اعلام هویت واقعی خود یا به صورت ناشناس فعالیت می‌کنند و با عنایت به گستردگی فضای مجازی، امکان کشف همه ناهنجاری‌ها از طریق روش‌های سنتی رصد فضای مجازی وجود ندارد. در این زمینه استفاده از راهکارهای هوش مصنوعی ضروری خواهد بود. در این باره نیز این سازمان پروژه سامانه رصد هوشمند فضای مجازی را پس از برگزاری جلسات کارشناسی متعدد و شناسایی نیازهای نظارتی در این حوزه در دستور کار قرار داده است که این پروژه در ۳فاز اصلی تعریف شده در حال طراحی و توسعه است و بخشی از قابلیت‌های نظارتی مورد انتظار توسط پیمانکار پروژه آماده‌سازی شده و در حال بهره‌برداری است. پیش‌بینی می‌شود کامل‌تر شدن تدریجی قابلیت‌های سامانه مذکور با استفاده از هوش مصنوعی و با لحاظ پیچیدگی‌های فنی توسعه سامانه، منجر به عملکرد موثرتر نهادهای نظارتی بازار سرمایه شود. حال باید دید آیا اینگونه برنامه‌ها می‌تواند به جمع شدن باندهای سیگنال‌فروشی منجر شود یا خیر؟
حل معضل سیگنال‌فروشی با وضع جرایم سنگین
محمد یوسف امین داور، مدیر سرمایه‌گذاری پردازش اطلاعات مالی پارت با بیان اینکه سیگنال‌فروشان واقعیتی هستند که در حال حاضر وجود دارند، گفت: به نظر می‌رسد در فاصله‌ای که بازار سرمایه به نوعی خوابیده بود، زمان و وقت آن بود که متولیان ورود کنند و مشاوره نوع ۲ را راه بیندازند که مشاهده کردیم این کار انجام نشد و احتمالا دوباره قابل پیگیری نیست.
وی افزود: در بازار موردی وجود دارد که باید بر روی آن نظارت‌هایی جدی صورت بگیرد و در این راستا فرضا بازار سرمایه می‌تواند بگوید هر شخصی که خواستار مجوز است، می‌تواند مجوز کسب کند و بدین ترتیب برای افراد و اشخاصی که بدون داشتن این مجوز اقدام به اینگونه فعالیت‌ها می‌کنند، جرایم سنگین جنایی وضع کنند و فرضا ۵ الی ۱۰ سال زندان تعیین کنند.
امین داور در ادامه افزود: در این صورت افرادی که دارای مجوز هستند به نوعی تحت نظارت اقدام به فعالیت‌های خود می‌کنند. مدیر سرمایه‌گذاری پردازش اطلاعات مالی پارت عنوان کرد: اگر در این فاصله زمانی که بورس به نوعی خوابیده بود، این اقدام را انجام می‌دادند بسیار بهتر بود، در حال حاضر که دوباره به نوعی بازار روند صعودی در پیش گرفته است، متوجه شده‌اند که سیگنال‌فروشی نیز وجود دارد، بنابراین به نظر نمی‌رسد بتوان اقدامی انجام داد. چرا که بورس ما بسترسازی مناسبی ندارد و اقدامی را تنها زمانی که نیازمند آن است، انجام می‌دهد.
بازار سرمایه نیازمند ساماندهی
نیما میرزایی، کارشناس بازار سرمایه در گفت‌وگو با هفته‌نامه اطلاعات بورس به بررسی عملکرد سیگنال‌فروشان در شرایط صعود بازار سرمایه پرداخت و در خصوص راهکار مقابله با آنها عنوان کرد: به نظر می‌رسد جای خالی ساماندهی و ایجاد یک مسیر قانونی و جذاب را در بازار سرمایه کم داریم.
***
* ارزیابی شما از فعال شدن دوباره سیگنال‌فروشان چیست؟ آیا اتفاقات سال ۱۳۹۹ باز هم تکرار می‌شود؟
یکی از عوارض مسیرصعودی بازار سرمایه ظهور افرادی است که اقدام به سیگنال‌فروشی می‌کنند و با توجه به اینکه عمدتا هم دانش و اطلاعات کافی ندارند و هم روش آنها روشی اصولی نیست، در نهایت موجب زیان سهامداران می‌شود.
این اتفاق مشابه سال ۱۳۹۹ است که به نوعی آخرین بار بود اما در دوران فعلی هم این اتفاق دوباره تکرار شده است، هرچند همچنان بازار سرمایه در ابتدای مسیر صعودی خود و همچنین ظهور این پدیده نامیمون است، اما همچنان به هر حال وجود دارند.
* به نظر شما راهکار مقابله با این دست از افراد چیست؟
به نظر می‌رسد در کنار برخوردهای سلبی که سازمان در حد بضاعت خود می‌تواند انجام دهد، نیازمند این هستیم که خود جامعه سهامداری با داشتن آگاهی کافی و پذیرفتن مسئولیت رفتارهای خود از اینگونه روش‌های غیراصولی و مخرب دوری کند، چرا که بیشتر افرادی که اقدام به انجام این کار می‌کنند حساب بورسی فعالی ندارند و یا به اصطلاح اعتباری برای ازدست‌دادن ندارند. بنابراین روش سلبی که سازمان بخواهد برخورد کند طبیعتا روشی جامع و بازدارنده و قوی نیست اما در کنار مسیری مورد اشاره باید باشد تا جلوی برخی از تخلفات را بگیرد. به نظر می‌رسد جای خالی ساماندهی و ایجاد یک مسیر قانونی و جذاب را در بازار سرمایه کم داریم. بنابراین طبیعتا شاید پاسخ داده شود که شرکت‌های مشاورسرمایه‌گذاری وجود دارند اما به نظر می‌رسد این شرکت‌ها اساسا آن کارکردی را که لازم است، ندارند.
همچنین به دلیل آن که جذابیت و مهارت ارتباط برقرار کردن با سهامداران خرد نیز به اندازه کافی وجود ندارد، همین موضوع باعث می‌شود که مردم به سمت افراد سیگنال‌فروش بروند و در نهایت به نظر می‌رسد حلقه‌ای گمشده این وسط وجود دارد که می‌توان تحلیلگران بازار سرمایه را شناسایی کرد تا با استفاده از آنها به سمت ساماندهی فضای مجازی برویم و این حلقه گمشده را بتوانیم ایجاد کنیم. منظور از این حلقه‌ها، شرکت‌هایی هستند که افرادی که به دنبال سیگنال هستند، از دانش و تجربه آنها استفاده کنند. اما این شرکت‌ها عملا نشان دادند که کافی نیستند. با توجه به اینکه استقبال سهامداران از این روش صفر است، باید از طریق ساماندهی فضای مجازی این کار را انجام داد تا با شناسنامه‌دار کردن فعالان این حوزه و اینکه امکان نظارت بر روی رفتارشان وجود داشته باشد، در واقع بتوانیم از امکاناتی که برای این دسته از افراد وجود دارد و ارتباطی که آنها با جامعه سهامداری دارند، استفاده کنیم و سپس نیازی که در جامعه برای استفاده از اینها وجود دارد را مرتفع کنیم.
- مرضیه حیدری - خبرنگار
- شماره ۴۹۰ هفته نامه اطلاعات بورس