بازار سرمایه می‌تواند سود خوبی برای سرمایه‌گذاران به ارمغان آورد و همچنین موجب رشد و ارتقای شرکت‌های تولیدی و صنایع کشور شود.
حضور پررنگ مردم در بازار سرمایه نشانه خوبی برای کشور است، اما باید توجه داشت که این بازار هم مانند سایر بازارها نیاز به علم، تجربه و تخصص کافی دارد؛ همانطور که در سال ۹۹ شاهد سودهای عجیب بودیم اما در نهایت دیدیم که به دلیل نداشتن تخصص و تجربه اکثر سرمایه‌گذاران، با سقوط بازار سهام زیان‌های شدیدی را تجربه کردند که خاطره آن هنوز از یادها نرفته است. صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان با توجه به ساختاری که دارند و با توجه به برخورداری از ابزارها و افراد متخصص و مجرب، جایگاهی مطمئن برای سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار به شمار می‌روند تا سهامداران با توجه به کم‌تجربگی و یا نبود فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار به آنها مراجعه کنند. برای آشنایی بیشتر با جایگاه سبدگردان‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری، با علی روحی، مدیرعامل شرکت سبدگردان ویستا گفت‌وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
* آیا اعتماد به بازار سرمایه برمی‌گردد؟
یکی از کارکردهای مهم بازارهای سرمایه و شاید مهمترین آنها، ایفای نقش در تخصیص بهینه منابع است، در یک اقتصاد سالم و پویا بازار سرمایه نقش مهم و بسزایی را ایفا می‌کند. نقش بازارهای مالی در تجمیع منابع کوچک و بزرگ و هدایت آنها به سمت بخش‌های مولد در اقتصاد بسیار حائز اهمیت است و هر قدر ساختار اقتصاد یک کشور صحیح چیده شود و تصمیمات عقلایی توسط دولتمردان اتخاذ شود شاهد پر رنگ شدن نقش بورس در تامین سرمایه و تخصیص بهینه آنها به سمت بنگاه‌های تولیدی خواهیم بود. اما متاسفانه در حال حاضر به علت مشکلات جدی حاکم بر اقتصاد که عمدتاً ناشی از تصمیمات دولتمردان می‌باشد، بورس اوراق بهادار نه تنها از جایگاه مناسبی برخوردار نیست بلکه پایه‌های آن بسیار سست و متزلزل است. مثالی از این گونه تصمیمات: تلاش دولت بر جبران کسری بودجه از محل اخذ عوارض نامتعارف از بنگاه‌های تولیدی همچون شرکت‌های معدنی یا اخذ مالیات‌های سنگین، یا افزایش نرخ سوخت و برق در صنعت سیمان و فولاد و ...، تصمیمات متخذه در بازار پول بالاخص افزایش نرخ بهره بانکی که فی نفسه حاکی از نابسامانی اقتصادی می‌باشد نیز عامل مهمی در بی ثباتی بازار سرمایه است. نمی‌توان انتظار داشت که ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سال ۹۹ و انتقال سهام شرکت‌ها با قیمت‌هایی به مراتب بالاتر از ارزش‌های ذاتی و تهییج مردم به حضور در صندوق‌ها که قشر زیادی از سرمایه‌گذاران را به شدت متضرر کرد از یاد ایشان رفته باشد. تاسف انگیز تر اینکه بسیاری از تازه واردهای بورس که دارایی خود مثل ملک یا ماشین را تبدیل به سهم کرده بودند، از طرفی شاهد افزایش قیمت دارایی از دست داده خود و از طرف دیگر شاهد کاهش مستمر قیمت سهام یا یونیت‌های صندوق سرمایه‌گذاری بودند. به‌هرحال زمانی اعتماد کامل به بورس برمی‌گردد که دولت‌ها به جای استفاده از بورس برای تامین کسری بودجه به حمایت از شرکت‌ها جهت تخصیص بهینه منابع روی آورند.
* حدود دوسال از شروع فعالیت سبدگردان ویستا می‌گذرد. در این مدت چه مسیری را طی کرده‌اید؟
شرکت سبدگردان ویستا بنا به وظیفه محول در حوزه مدیریت دارایی، اقدام به تشکیل سبدهای اختصاصی و سپس راه‌اندازی چهار صندوق سرمایه‌گذاری کرده است. در حوزه سبدهای اختصاصی منابعی بالغ بر ۴۰ هزار میلیارد ریال و در صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیز بالغ بر ۴۲ هزار میلیارد ریال جذب و تحت مدیریت قرار گرفته است.
۱- صندوق درآمد ثابت با نماد بورسی " ثبات" که هم‌اکنون بازده موثر ۲/۲۷ درصد را محقق می‌کند و به واسطه حضور قریب بر ۱۱۰۰۰ کد حقیقی، ۱۲۰۰ کد PRX و بیش از ۳۰۰ شرکت بزرگ بورسی و غیربورسی از نقد شوندگی عالی برخوردار است.
۲- صندوق سرمایه‌گذاری سهامی که با نماد "ویستا" در بورس معامله می‌شود و ضمن برخورداری از ویژگی نقدشوندگی از بازده مناسبی طی ماه‌های اخیر برخوردار بوده است.
۳- صندوق اختصاصی بازارگردانی "تراز ویستا" که عهده‌دار بازارگردانی چند نماد بورسی می‌باشد.
۴- صندوق درآمدثابت با نماد بورسی "آکام" که امیدواریم طی یک یا دو هفته آتی پذیره نویسی شود و تفاوت آن با صندوق ثبات در توزیع سود ماهانه می‌باشد.
سبدگردان ویستا به تشکیل و مدیریت سبدهای اختصاصی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری اکتفا نکرده و با اخذ مجوز عرضه و پذیرش در این حوزه فعالیت کرده همچنین در زمینه انتشار اوراق تبعی و تامین مالی شرکت‌ها نیز عملکرد خوبی داشته است.
از دیگر فعالیت‌های شرکت می‌توان به تهیه مستمر گزارش‌های تحلیلی توسط تیم کارشناسی اشاره کرد که امکان استفاده و بهره‌برداری از گزارش‌های مزبور با مراجعه به آدرس تلگرامی شرکت (t.me/vistaamc) برای عموم امکان پذیر است.
* چه برنامه‌های میان مدت یا بلند مدتی برای توسعه فعالیت‌های ویستا دارید؟
وظایف تدوین شده‌ای برای شرکت‌های سبدگردان وجود دارد، وظایفی که به واسطه آنها مجوز فعالیت صادر می‌شود من جمله راه‌اندازی صندوق‌های سرمایه‌گذاری وسبدهای اختصاصی بی‌تردید برنامه‌های ما در وهله اول تکمیل ابزارها جهت پاسخگویی به نیازهای گوناگون سرمایه‌گذاران و در وهله دوم معرفی آنها به عموم، چه اشخاص حقیقی و چه اشخاص حقوقی است. به عبارتی افزایش تعداد سرمایه‌گذاران و معرفی ابزارها در سطح گسترده‌ای از جامعه بسیار مورد تاکید است. با این حال با بهره‌مندی از کارشناسان حرفه‌ای که به صورت تمام وقت با شرکت همکاری می‌کنند در حال مطالعه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلف در سایر بورس‌های دنیا هستیم تا شاید بتوانیم در حوزه نوآوری صندوق‌ها قدمی برداریم. در حال حاضر به صورت ویژه در حال تدوین نرم‌افزار الگوریتمی برای معامله آپشن‌ها هستیم.
* حضور صندوق‌های سرمایه‌گذاری چگونه به رونق بازار کمک می‌کند؟
بدیهی است صندوق‌های سرمایه‌گذاری برای هرچه پر رنگ‌تر شدن حضور مردم در بازار سرمایه ایجاد شده‌اند. نمی‌توان انتظار داشت تمام کسانی که مایل به سرمایه‌گذاری در سهام هستند از دانش کافی برای تحلیل برخوردار باشند، چه بسا کسانی که تا حد قابل قبولی دانش سرمایه‌گذاری دارند لزوما فرصت کافی جهت رصد بازار را نداشته باشند. پر واضح است که استفاده از مدیران مجرب در مدیریت صندوق‌ها، همچنین راه‌اندازی صندوق‌های متنوع با مقاصد گوناگون می‌توانند در دستیابی صندوق به جایگاه مناسب کمک شایانی کنند. البته لازم به ذکر است علاوه بر ایجاد تنوع در صندوق‌های سرمایه گذاری که پاسخگوی انواع نیازهای سرمایه‌گذاری عموم مردم با شد، می‌بایست تلاش لازم برای فرهنگ سازی در خصوص سرمایه گذاری که از طریق این ابزارها در سطح جامعه توسط تمام نهادهای مالی ذی‌ربط صورت گیرد، چرا که با سرمایه‌گذاری غیر مستقیم مردم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری نقش بازار سرمایه در تخصیص بهینه منابع کارایی آن (با کاهش هیجانات و التهابات گاه گاه) در اقتصاد کشور ارتقاء می‌یابد.
* وضعیت صنعت سبدگردانی در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ درباره جایگاه شرکت سبدگردانی در بازار سرمایه ایران توضیح دهید؟
متاسفانه صنعت مدیریت دارایی از جایگاه مناسبی برخوردار نیست، و آشنایی لازم با این صنعت و کارکرد آن در جامعه ایران وجود ندارد. برای مثال بسیاری از دانشجویان و حتی اساتید رشته‌های حسابداری و مالی از مقطع کارشناسی تا دکترا با مفاهیم اولیه بازار سرمایه آشنا نبوده و با مباحث مدیریت دارایی کاملاً بیگانه‌اند. باید در مقاطع اولیه تحصیل مباحث ساده مربوط به سرمایه‌گذاری تدریس و به تدریج در مقاطع متوسط و بعد هم دانشگاه و تحصیلات تکمیلی مباحث تخصصی‌تر گنجانده شود. درواقع موضوع پس‌انداز و سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی می‌بایستی به عنوان یک ضرورت در محتوای آموزشی وفرهنگی مطرح شود. البته بهبود و تحکیم جایگاه شرکت‌های سبدگردانی از منظر دیگر هم قابل تعمق می‌باشد، برای مثال تعیین معیارهایی همچون میزان سرمایه ثبت شده یا حجم منابع در اختیار سبدگردان توسط سازمان بورس جهت صدور مجوزهایی همچون : در اختیار داشتن سیستم معاملات یا سبدگردانی مشترک که خلاء آن بسیار محسوس می‌باشد یا صدور مجوز قبول سمت متعهد پذیره‌نویسی توسط سبدگردان‌ها. مسلما برخورداری شرکت‌های سبدگردان از سه مجوز مزبور به شرط تامین سرمایه کافی و مدیریت حجم مناسبی از منابع و استفاده از کارشناسان مجرب به تعداد مکفی می‌تواند در دستیابی شرکت‌های سبدگردان به جایگاه مناسب بسیار کمک کند.
* بهترین استراتژی سبدگردانی درشرایط فعلی بازار چیست؟
اگرچه شرایط بازار و به طبع آن انتخاب استراتژی موضوع مهم می‌باشد، اما از آن مهمتر درگام اولیه تناسب میزان ریسک‌پذیری سرمایه‌گذار و استراتژی سبدگردانی یا به عبارتی سرمایه‌گذاری شده است. رابطه‌ای که هم‌اکنون توسط شرکت‌های سبدگردانی مورد توجه قرار می‌گیرد و با تعیین سطح ریسک‌پذیری هر سرمایه‌گذار نسبت به تخصیص منابع اقدام می‌نمایند. توصیه‌ام به عزیزانی که قصد سرمایه‌گذاری در بورس به شکل اختصاصی را دارند تشکیل سبد سرمایه‌گذاری تحت نظر شرکت‌های دارای مجوز است تا از سودجویی بعضی اشخاص حقیقی که خود را در فضاهای مجازی به عنوان سرمایه‌گذاران حرفه‌ای معرفی می‌کنند، مصون بمانند. در این خصوص ما شاهد تجربه‌های تلخ بعضی مردم در سال گذشته بوده‌ایم که به دلیل عدم مراجعه به نهادهای مالی دارای مجوز و به صرف اعتماد به بعضی از کانال‌های تلگرامی تحت مدیریت اشخاص حقیقی دچار ضرر و زیان‌های قابل توجهی شدند.
* آیا این تعداد شرکت سبدگردان برای بازار سهام کشور کافی و مناسب است؟
نمی‌توان از نظر تعداد سقف یا کفی برای صدور مجوز تعیین کرد، بلکه باید معیارهای دقیق و قابل دفاع تدوین و در صورت انطباق شرایط متقاضیان بامعیارهای تدوین شده، مجوز مربوطه صادر شود. قطعاً ارجح بر تحصیلات و مدارک علمی، برخورداری از سوابق حرفه‌ای قابل قبول در بازار سرمایه و بازار پول می‌بایست مورد توجه قرار گیرد. این موضوع که مالکین وهیات مدیره شرکت سبدگردان حداکثر وقت و انرژی خود را در شرکت صرف نمایند بسیار حائز اهمیت می‌باشد، به‌هرحال جلب اعتماد کسانی که مدیریت دارایی خود را به ما می‌سپارند هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت موضوع ساده و پیش پا افتاده‌ای نیست.
* در شرایط کنونی، راه‌های توسعه پایدار را چه می‌دانید؟
توسعه پایدار بازار سرمایه، عبارت قابل تعمق وبسیار قابل اعتنایی است. فکر می‌کنم توسعه پایدار بازار سرمایه بدون توجه به شرایط اقتصادی و تصمیماتی که توسط مسئولان اخذ و بر اقتصاد اثر می‌گذارد محقق نمی‌گردد. با این حال صرف نظر از تاثیر پذیری بازار سرمایه از اقتصاد، مقوله دیگری به نام "حمایت از بازار سرمایه" را مورد بحث قرار می‌دهیم.
حمایت از بازار سرمایه به دو مفهوم کلی قابل تقسیم است:
۱- حمایت از قیمت سهام در تابلوی بورس و تلاش جهت جلوگیری از ریزش قیمت‌ها که متاسفانه در سال‌های قبل همواره مورد استفاده قرار گرفته و نه تنها باعث توسعه بازار سرمایه نشده، بلکه به شدت به آن آسیب رسانده است.
۲- مفهوم دوم حمایت از بازار سرمایه که می‌تواند موجبات توسعه پایدار بازار سرمایه را فراهم آورد، همانا حمایت از شرکت‌ها در راستای تسهیل فرآیندهای عملیاتی در تمام ابعاد من جمله بهبود قوانین مالیاتی، کاهش عوارض بهره‌برداری، برخورداری از تسهیلات ارزان قیمت، کمک به صادرات، حذف قوانین قیمت‌گذاری دستوری، عدم تامین مالی نهادهای دولتی از محل افزایش قیمت برق، گاز و سایر موارد اینچنینی، حتی ایجاد امکان رقابت کامل در خرید محصولات شرکت‌ها در بورس کالا و دقت در اتخاذ تصمیمات، برای مثال پذیرش عرضه خودرو در بورس کالا و برگشت تصمیم و موارد مشابهی از این دست جز از بین بردن اعتماد و جلوگیری از توسعه پایدار بورس نقش دیگری ندارد.
مورد دیگری که می‌تواند بر توسعه پایدار بازار سرمایه اثر بگذارد، کمک به تامین مالی شرکت‌ها از طریق بازار سرمایه و کاهش نقش بازار پول در این زمینه می‌باشد. متاسفانه سیستم بانکی در چند دهه اخیر در تخصیص بهینه منابع ناکارا بوده است و کسری ترازهای بانک‌های تجاری تبدیل به یکی از چالش‌های مهم اقتصادی کشور است، افزایش پایه پولی و نقدینگی در سال های اخیر و به تبع آن افزایش تورم شده است.
* اثرات چند نرخی بودن ارز بر بازار سرمایه چیست؟
به طور کلی وقتی برای یک کالا چند بازار به وجود می‌آید، استفاده از فرصت‌های رانتی مورد توجه قرار می‌گیرد و این موضوع برای هیچ بازاری مناسب نبوده و ارز هم جدای از این موضوع نیست. چند نرخی بودن ارز مانع جدی در تخصیص صحیح منابع در اقتصاد می‌باشد و شالوده و چارچوب اقتصاد را به هم میریزد، بی تردید هیچ دلیلی منطقی در زمینه چند نرخی بودن ارز وجود ندارد. حتی این توجیه که تخصیص ارز به بعضی شرکت‌ها و صنایع باعث دستیابی مصرف کنندگان به کالا با قیمت ارزانتر می‌شود درعمل محقق نشده و مصرف کنندگان نهایی کالای این شرکت‌ها را با قیمت‌های بازار آزاد تهیه کرده‌اند و صرفاً معدودی از سهامداران از سود ارز ارزان منتفع شده‌اند. تجارب چند دهه گذشته هم حاکی از این بوده است که نظام چند نرخی ارز جز از بین بردن فضای رقابت سالم وبی‌ثباتی تاثیر دیگری بربازارها نداشته است. در این راستا در بازار سرمایه بسیاری از سهامداران شرکت‌های بورسی از جمله شرکت‌های پتروشیمی، فولاد، معدنی و ... به واسطه چند نرخی بودن افزایش نرخ ارز را از دست داده‌اند و این سود در اختیار دلالان و واسطه‌گران محدود قرار گرفته است.
* و نکته پایانی
احتمالا افزایش شاخص به اتکای تورم‌های قبلی و تورم در پیش رو، دور از ذهن نمی‌باشد امیدواریم مدیران فعال در صنعت سبدگردانی با تخصیص حداکثر زمان و توجه مستمر به کسب بازده مناسب برای سبدها و صندوق‌های تحت مدیریت، از تلاش برای معرفی هرچه بیشتر ابزارهای مالی دست برندارند و از سازمان بورس و اوراق بهادار انتظار دارم در راستای تقویت جایگاه شرکت‌های سبدگردان با وضع معیارهای معقول امکان:۱- توسعه ابزار مالی سرمایه‌گذاری تحت شرکت سبدگردان ۲- برخورداری سبدگردان‌ها از استیشن‌های معاملاتی تحت مدیریت خود ۳- انعقاد قراردادهای سبدگردانی بلند مدت ۴- سبدگردانی مشترک را فراهم آورد. به امید روزی که خانواده‌های ایرانی به جای تهیه کارت هدیه از بانک‌ها، از ورقه‌های سرمایه‌گذاری در صندوق‌های مشترک برای اعیاد، تولد فرزند، ازدواج، قبولی در دانشگاه و... و. با خیالی راحت و اطمینانی بلند مدت استفاده کنند.
- محمدرضا شاهوردیلو - خبرنگار
- شماره ۴۹۱ هفته نامه اطلاعات بورس