کارگزاری بانک سامان به عنوان یکی از قدیمی‌ترین کارگزاری‌های بازار سرمایه نه تنها سابقه درخشانی در کارنامه چندین و چندساله‌اش دارد بلکه بنا به گفته‌های مدیرعامل ۱۳ ساله‌اش، جزو کارگزاری‌های برتر است و بیشترمجوزهای مربوط به فعالیت در بورس اوراق بهادار را دراختیار دارد.
حمیدرضا مهرآور که دکترای حسابداری دارد، از برخی چالش‌ها و تبعیض‌ها گلایه‌مند است؛ تبعیض‌هایی که بنا به گفته‌های او، روزهای سختی را برای او وهمکارانش رقم زده است. مهرآور که سعی کرده با برنامه‌های کوچک و بزرگ در مقابل محدودیت‌ها مقاومت کند، حیات کارگزاری را در گرو کارمزدها می‌داند و تاکید می‌کند: به تمامی شرکت‌های کارگزاری باید بدون استثناء اجازه فعالیت در تمامی حوزه‌ها داده شود و فضا برایشان کاملا رقابتی شود تا بتوانند با تاسیس شرکت‌های بازارگردان و مشاور سرمایه‌گذاری از محل آن کسب درآمد کنند. او در گفت‌وگو با هفته‌نامه اطلاعات بورس حرکت به سمت کارگزاری دیجیتال یا به اصطلاح دیجیتالی شدن را از برنامه‌های مهم این کارگزاری می‌داند ومی‌گوید: اکنون زمان آن فرا رسیده است که بازارسرمایه ایران به سمت دو طرفه شدن برود و بحث فروش استقراضی یا (Short sell) نیزبه محصولات بازار سرمایه اضافه شود.
* شرکت کارگزاری بانک سامان یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های کارگزاری است. با توجه به این پیشینه ارزیابی شما از جایگاه کنونی این کارگزاری چیست؟
همانطور که اشاره کردید شرکت کارگزاری بانک سامان یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های کارگزاری ایران است. شرکتی که قدمت آن به قبل از انقلاب و سال ۱۳۴۶ باز می‌گردد. در آن زمان آقای«محمود کریشچی» به عنوان شخص حقیقی با انجام معاملات بر روی اوراق بهادار و سهام وارد بورس می‌شود و فعالیت ایشان تا انقلاب ادامه می‌یابد. پس از آن اما با رونق بورس به همت آقای «رجایی سلماسی»به عنوان اولین دبیرکل بعد از انقلاب و سایر کارگزاران، فعالیت آقای «کریشچی» ادامه می‌یابد به طوری‌که ایشان سال‌ها به عنوان یکی از برترین کارگزاران ایران در آن زمان به فعالیت خود ادامه داد. در سال ۱۳۷۲ با اعلام دبیر کل وقت یعنی آقای رجایی سلماسی مبنی براینکه کارگزاری‌ها باید در قالب شخصیت حقوقی به فعالیت خود ادامه دهند ، شرکت کارگزاری کریشچی ایجاد شد.از آنجا که آقای کریشچی یکی از موسسان بانک سامان بود و با توجه به اینکه کارگزاری یکی از ابزارهای مهم برای سیستم بانکی محسوب می‌شود ، کارگزاری کریشچی به تدریج به بانک سامان انتقال یافت و با این واگذاری، کارگزاری بانک سامان شکل گرفت. بنابراین به واسطه این اعتبار می‌توان کارگزاری بانک سامان را در زمره قدیمی‌ترین کارگزاری‌های ایران دانست.
* با سقوط بازار سرمایه در سال ۹۹، بسیاری ازشرکت‌های کارگزاری با مشکلات زیادی روبه رو شدند. کارگزاری بانک سامان در آن زمان چه حال و روزی داشت؟
سقوط آزاد بورس و متعاقب آن کاهش شدید ارزش معاملات در سال ۱۳۹۹ سبب کاهش درآمد همه کارگزاری‌ها شد. در این دوران سخت، کارگزاری بانک سامان تلاش کرد که با جذب مشتریان جدید و ارائه خدمات ویژه به آنها کمترین آسیب را نسبت به سایر کارگزاری‌ها متحمل شود.
* کارگزاری بانک سامان مجوزهای لازم برای فعالیت در بورس‌های اوراق و کالا را دارد. کمی بیشتر دراین باره توضیح دهید.
کارگزاری بانک سامان جزو کارگزاری‌های رتبه الف است و مجوزهای مربوط به فعالیت در بورس به جز مواردی که براساس قانون و مقررات اخیر سازمان بورس نیازمند ثبت شرکت مستقل بوده را داراست. یکی ازچالش‌های موجود در صنعت کارگزاری مربوط به تبعیض‌هایی است که بین شرکت‌های گروه بانکی و غیر بانکی ایجاد شده است. به عنوان نمونه؛ از آنجا که سهامدار عمده شرکت‌های کارگزاری بانکی ، سیستم بانکی است امکاناتی که دراختیار این شرکت قرارداده می‌شود با شرکت‌های گروه‌های غیربانکی قابل مقایسه نیست. گروه‌های غیربانکی به راحتی می‌توانند اقدام به تاسیس شرکت‌های زیرمجموعه و صندوق کنند در حالی‌که شرکت‌های کارگزاری گروه بانکی به ویژه کارگزاری‌های بانکی که بانکشان دارای شرکت تامین سرمایه هستند، برای انجام چنین اقداماتی محدودیت دارند. این شرکت‌ها براساس قوانین مقام ناظرموظف‌اند مدیریت صندوق را به شرکت‌های تامین سرمایه واگذار کنند در حالی که بر اساس تلاش و با توجه به اعتبار و جایگاه این کارگزاری ها مبالغ قابل توجهی بر اساس اعتماد سرمایه‌گذاران دراختیاراین شرکت‌های کارگزاری قرارگرفته است. بنابراین تنوع درآمد شرکت‌هایی مثل کارگزاری بانک سامان با شرکت‌های کارگزاری غیربانکی از یک سو و با شرکت‌های کارگزاری بانکی که در گروه مالیشان تامین سرمایه ندارند، متفاوت است. به عنوان مثال؛ عملکرد ۴ ماهه کارگزاری بانک سامان با یکی دیگر از کارگزاری‌های بانکی که مدیریت صندوقی را برعهده دارد ( شرکت تامین سرمایه درگروه مالی آن بانک وجود ندارد) مورد بررسی قرار گرفت. براین اساس، معاملات روزانه و درآمد معاملات کارگزاری سامان دو برابر شرکت کارگزاری فوق بود اما سود پس از کسر مالیات برابر وحتی برخی مواقع برای گروه ما کمتر بود.
* علت چه بود؟
یکی از اصلی‌ترین دلایل این است که به کارگزاری‌های غیربانکی و همچنین به کارگزاران گروه بانکی که شرکت تامین سرمایه در ترکیب گروه مالی بانک متبوع آنها وجود ندارد ، اجازه تاسیس و یا فعالیت صندوق حالا در هر قالبی اعم از تاسیس شرکت‌های مختلف داده می‌شود. از آنجا که شرکت‌های کارگزاری به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل از سایر شرکت‌های گروه هر بانک مورد ارزیابی قرار گرفته و این موضوع در ارزیابی مدیران وپرنسل شرکت کارگزاری موثر است ، به نظر می‌رسد سازمان بورس برای رفع این مساله باید فکر چاره کند و با مذاکره بانک مرکزی و یا هر مقام مسئول دیگری زمینه بازگرداندن مجوز فعالیت صندوق‌ها به شرکت‌های کارگزاری بانکی را فراهم کند و بطور کلی شرایط یکسانی در زمینه تنوع محصولات قابل ارائه برای تمامی شرکت‌های کارگزاری فراهم شود.
* برنامه‌ای برای گسترش فعالیت کارگزاری بانک سامان دارید؟
در سال‌هایی که افتخار همکاری با شرکت کارگزاری بانک سامان را داشتم؛ تلاش کردم که هر سال بهتر از قبل باشیم. همچنین یکی از برنامه‌های مهم این شرکت این است که به سمت به اصطلاح دیجیتالی شدن حرکت کنیم. از این رو تلاش ما این است که همانطور که بانک سامان به بانک دیجیتال معروف است و هر فرد درایران به تمامی سرویس‌ها به صورت آنلاین دسترسی دارد، کارگزاری ما نیز روزی بتواند تمامی اقداماتی که در بازار سرمایه انجام می‌شود را آنلاین در اختیار علاقه‌مندان قرار دهد.
* ظاهرا تنها منبع درآمد شرکت‌های کارگزاری، کارمزدمعاملات است. آیا می‌توان منابع دیگری برای درآمدزایی تعریف کرد؟
همانطور که در بالا هم اشاره شد یکی از مشکلات اصلی ما این است که درآمد کارگزاری‌ها به درآمد کارمزد متکی است. به بیان دیگر، تنها درآمد قابل اتکا برای شرکت‌های کارگزاری، کارمزد است. آن هم کارمزدی که بخش قابل توجهی از آن به صندوق تثبیت اختصاص یافته است که این موضوع موجب کاهش قابل توجه درآمد کارگزاری‌ها و در نتیجه عدم توسعه فعالیت‌های آنها شده است.
* در این راستا چه باید کرد؟
مهمترین اقدام این است که به تمامی شرکت‌های کارگزاری بدون استثناء اجازه فعالیت در تمامی حوزه‌ها داده شود و فضا را کاملا رقابتی کنند تا ما نیز بتوانیم شرکت‌های بازارگردان و مشاور سرمایه‌گذاری تاسیس و از محل آن کسب درآمد کنیم. از سوی دیگربه نظر می‌رسد اکنون زمان آن فرا رسیده است که بازارسرمایه ایران نیز به سمت دو طرفه شدن برود و بحث فروش استقراضی یا (Short sell) نیزبه محصولات بازار سرمایه اضافه شود. این موضوع باعث می‌شود سرمایه‌گذاران حرفه‌ای با اشتیاق بیشتری در بازار سرمایه فعالیت کنند.
* برخی کارگزاران در بازارهای جهانی خدمات و معاملات رایگان ارائه می‌کنند و منابع درآمدی متفاوتی دارند. در کشور ما چنین امکاناتی وجود ندارد. علت چیست؟
از آنجا که تنها درآمد شرکت‌های کارگزاری از طریق کارمزد تامین می‌شود اگر این منبع به سمت صفر هدایت شود، در پرداخت هزینه‌ها حتی حقوق پرنسل با چالش روبه رو می‌شویم. اما در دنیا تنوع درآمدی شرکت‌های کارگزاری با ایران فرق می‌کند. به عنوان مثال؛ کارگزاری رابین هود در آمریکا از طریق ارائه و فروش سایرخدمات به متقاضیان هزینه‌ها معاملاتی خود را به نزدیک صفر کاهش داده است ، اما در ایران این روش تاکنون مرسوم نبوده است . چرا که تمایل بیشترسرمایه‌گذاران به دریافت سرویس رایگان در مقابل سایر خدمات است. از این رو کارگزاری‌ها مجبورند از طریق کارمزد هزینه‌ها را پوشش دهند.
* به جز مواردی که مطرح کردید چه تفاوتی میان شرکت‌های کارگزاری در ایران و دنیا وجود دارد؟
در ایران، سرمایه‌گذار ایرانی برای فعالیت در بورس علاوه بر بررسی‌ها و مطالعات حسابداری و اقتصادی بر روی مسایل کشور، صنایع و شرکت‌ها، دغدغه دیگری هم دارد که آن همانا مباحث و مسایل سیاسی است که وزن قابل توجهی در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران به زمان حضور و یا خروج در بورس دارد این در حالی است که در دنیا و در بورس‌های پیشرفته دنیا مباحث و تصمیمات اقتصادی حرف اول را می‌زند و وزن بیشتری در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران دارد.
* ارزش معاملات در یک سال گذشته سیر صعودی داشته است ارزیابی شما دراین باره چیست ؟ فکر می‌کنید این سیر ادامه‌دار باشد؟
با توجه به شرایط نسبتا مناسب بازار از نظر بنیادی و افزایش حجم نقدینگی در کشور، به نظر می‌رسد این سیر صعودی همچنان ادامه داشته باشد.این در حالی است که اگر اخبار امیدوارکننده تری از مذاکرات منتشر شود ، این سرعت شتاب بیشتری به خود خواهد گرفت.
* خوش‌بینی شما از آینده بازار برچه مبنا و اساسی است؟
همانطور که اشاره شد نقدینگی در سال‌های اخیر روند رو به رشدی داشته است اما آنچه از اهمیت بسزایی برخوردار است اینکه سیاستگذاران و دولتمردان از پتانسیل‌های بازار سرمایه آنطور که شایسته است ، استفاده نکرده‌اند و از سوی دیگر بورس به مردم به عنوان محلی برای سرمایه‌گذاری بلند مدت با هدف پوشش تورم و حفظ سرمایه‌های آنها معرفی نشده است . سرمایه‌گذاری از طریق بورس موجب می‌شود منابع زیادی که می‌تواند آثار تورمی وحشتناکی داشته باشد بجای سرمایه‌گذاری در بازارهای موازی در بازارسرمایه و با هدف کمک به تولید وافزایش راندمان تولید سرمایه‌گذاری شود و به نوعی سپر تورمی برای سرمایه‌گذار ایجاد کند.
یکی از محسنات خوب بازار سرمایه این است که با سرمایه‌های اندک ومحدود و همچنین کلان می‌توان دراین بازار فعالیت کرد. دانشجو، کارمند، معلم، استاد دانشگاه، بازنشسته و همچنین افراد بسیار ثروتمند و سرمایه‌دار می‌توانند دراین بازار فعالیت کنند و متناسب با مبالغی که سرمایه‌گذاری می‌کنند، از سود خوبی بهره‌مند شوند. اما در بازارهای دیگری چون ملک و اتومبیل باید مبلغ قابل توجهی داشت ضمن اینکه تجربه نشان داده است که از سال ۱۳۷۲ تا کنون بازار سرمایه رشد بسیار بیشتری را نسبت به بازارهای رقیب تجربه کرده است.
اما اشکال بازار سرمایه این است که سرمایه‌گذار براساس نوسانات روزانه بازار سریعا تصمیم گیری و اقدام به فروش سهام خود می‌کند اما در بازارهایی چون ملک به دلیل اینکه ابزاری برای سنجش روزانه نوسان قیمت آن وجود ندارد، نمی‌توان به سرعت اقدام به فروش کرد برای همین سرمایه‌گذار به این بخش نگاه بلندمدت دارد در حالی‌که اگر این نگاه در بازار سرمایه نیز حاکم شود، بازدهی بسیارخوبی عاید سرمایه‌گذاران می‌شود.
* ارزیابی‌تان از عرضه خودرو در بورس چیست؟
افزایش شفافیت در بازار و صنعت به نفع کشور است بنابراین هرچقدر این شفافیت افزایش یابد، اوضاع بهتر می‌شود. از آنجا که بورس یکی از مظاهر شفافیت است، عرضه خودرو در بورس نیز اقدام خوبی است و امیدوارم مجددا شاهد عرضه خودرو در بورس باشیم.
* تحلیل شما از اقدام جدید سازمان بورس مبنی بر کاهش حد اعتبار کارگزاری‌ها چیست؟
کاهش حد اعتباری کارگزاری‌ها نوعی اهرم کنترلی است که سازمان بورس در مواقعی که بازار از رشد صعودی یا نزولی برخوردار باشد از آن بهره می‌برد. بنابراین اهرم خوبی است اما زمان استفاده از آن باید سنجیده‌تر باشد.
* در سال گذشته دامنه نوسان دو درصد افزایش داشت و دیگر افزایشی اتفاق نیفتاد. به نظر شما بازار توانایی افزایش دامنه نوسان تا ۹ درصد را دارد؟
فلسفه افزایش دامنه نوسان از این جهت بود که همیشه در بازار سرمایه یا صف خرید و یا فروش داشتیم. حال اگر بتوانیم بازار را به‌گونه‌ای کنترل کنیم که از این محدودیت‌ها خبری نباشد و سرمایه‌گذار بتواند بدون محدودیت در بازار اقدام به معامله کند،جذابیت این بازار افزایش خواهد یافت و این در شرایطی مطلوب خواهد بود که سهم شناور هر شرکتی به اندازه مناسبی در بازار موجود باشد تا مجددا درگیر صف‌های خرید و فروش نباشیم در این صورت به طور تدریجی می‌توان اقدام به حذف دامنه نوسان کرد.
* تنوع ابزارهای مالی چقدر در جذب سرمایه‌گذاران بازار سرمایه موثر است؟
با گسترش و توسعه علوم مالی در کشور تنوع ابزارهای مالی در بازار سرمایه کشور بسیار مورد توجه است. امروزه آشنایی سرمایه‌گذاران با اوراق مشتقه و با ابزاری همانند اوراق اختیار معامله که اخیرا رونمایی شده است و استقبال خوبی از آن نیز صورت گرفته سبب شده که سرمایه‌گذاران بتوانند با استفاده از این ابزار اولا با مبالغ بسیار کمتر از مزایای یک سرمایه‌گذار با مبالغ بالا بهره‌مند شوند و از سوی دیگر بتوانند با مبلغی بسیار محدود و اندک ریسک مربوط به معاملات خود را پوشش دهند.بنابراین اگر چنین محصولاتی افزایش یابد هم به عمق بازار و هم افزایش تعداد سرمایه‌گذاران کمک می‌کند. همانطور که در بالا هم اشاره شد، اگر بتوانیم فروش استقراضی یا «short sell» را به بازار اضافه کنیم دیگر نگران ریزش‌ها در بورس نخواهیم بود و سرمایه‌گذاران می توانند در تمامی شرایط به فعالیت خود در این بازار ادامه داده و در صورتی که روند بازار را درست شناسایی کرده باشند از بازار سرمایه سودهای قابل توجهی را کسب کنند.
* با توجه به ورود نقدینگی تازه، سرمایه‌گذاران برای سرمایه‌گذاری در بورس اعتماد پیدا کردند. علت چیست؟
افرادی که در بازار سرمایه فعالیت می‌کنند اقشار متفاوتی از گروه‌های ضعیف تا مرفه جامعه هستند. از آنجا که برای سرمایه‌گذاری در بازار مسکن نیاز به سرمایه‌گذاری مبالغ قابل توجهی است، بنابراین، این کار عمدتا برای اقشار پردرآمد جامعه به راحتی امکان‌پذیر است. در حالی که برای اقشار با درآمد متوسط و یا کم این امکان کمتر فراهم است همچنین در بازار سرمایه اگر آگاهانه اقدام شود می‌توان متناسب با رقمی که سرمایه‌گذاری می‌شود، بازدهی مناسب کسب کرد. بنابراین می‌توان با معرفی قابلیت‌های این بازار زمینه جذب نقدینگی مازاد جامعه در بورس را با هدف توسعه و افزایش بهره‌وری و تولید و در نتیجه کاهش تورم و افزایش اشتغال فراهم کرد.
* چه توصیه‌ای به سرمایه‌گذاران دارید؟
به نظر می‌رسد امسال سال خوبی برای بورس و سرمایه‌گذارانش باشد و افراد از سود و بازدهی خوبی برخوردار شوند. بنابراین به سرمایه‌گذارانی که دانش و تخصص کافی ندارند توصیه می‌شود به صورت غیر مستقیم و از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک در بازار فعالیت کنند تا علاوه بر کسب سود مانع از تکرار تجربه تلخ سال‌های گذشته شوند.
- ارمغان جوادنیا -روزنامه‌نگار
- شماره ۴۹۲ هفته نامه اطلاعات بورس