بررسی عملکرد بورس‌ها در سه منطقه Americas (آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی)، APAC (آسیا- اقیانوسیه) و EMEA (اروپا- خاورمیانه- آفریقا) نشان می‌دهد که با وجود پایان بحران کرونا و رونق نسبی فعالیت‌های اقتصادی، بورس‌های جهان همچنان تحت تاثیر عوامل مختلف اقتصادی و سیاسی و ژئوپلیتیک قرار دارند.
جنگ روسیه و اوکراین، ادامه جنگ تجاری چین و آمریکا، افزایش نرخ تورم جهانی، افزایش نرخ بهره، تغییر موازنه قدرت بین اقتصادهای بزرگ و بی‌ثباتی‌های ژئوپلیتیک از جمله عواملی هستند که بورس‌های جهان را تحت تاثیر قرار داده‌اند. در حال حاضر، تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس‌های عضو WFE به ۵۹ هزار و ۴۰۰ شرکت با ارزش بازار نزدیک به ۱۲۳ تریلیون دلار رسیده است.
ارزش بازار
بر پایه گزارش WFE، ارزش بازار بورس‌های منطقه Americas در آوریل ۲۰۲۳ نسبت به آوریل ۲۰۲۲ در مجموع ۰.۷ درصد افزایش یافت. در ۱۲ ماه منتهی به آوریل ۲۰۲۳ بیشترین رقم رشد ارزش بازار در این منطقه به میزان ۱۹.۵ درصد مربوط به بورس مکزیک بوده است. همچنین در همین بازه زمانی، ارزش بازار بورس کلمبیا با ۴۷.۳ درصد افت، بالاترین میزان کاهش را ثبت کرد.
در منطقه APAC، در مجموع ارزش بازار بورس‌ها با ۰.۳ درصد افت روبه‌رو شد. در آوریل ۲۰۲۳ ارزش بازار بورس ارمنستان نسبت به آوریل ۲۰۲۲ با بیش از ۵۰ درصد رشد روبه‌رو شد و بالاترین رقم افزایش ارزش بازار در این منطقه را به خود اختصاص داد. در همین حال، ارزش بازار بورس‌های کلمبو (سریلانکا)، باکو و شانگهای نیز به ترتیب ۳۱.۵ درصد، ۱۴ درصد و ۱۰.۸ درصد افزایش یافت. اما بورس پاکستان با ۴۷.۶ درصد افت ارزش بازار، بدترین عملکرد را داشت. همچنین در همین بازه زمانی ارزش بازار بورس‌های داکا (بنگلادش)، هوشی‌مین (ویتنام) و کره جنوبی به ترتیب با ۲۸.۳ درصد، ۲۴.۴ درصد و ۱۰.۸ درصد کاهش مواجه شد.
در منطقه بزرگ و شلوغ EMEA، اوضاع بهتر بود و ارزش بازار بورس‌های این منطقه در مقایسه با آوریل ۲۰۲۲ در مجموع ۱.۵ درصد افزایش یافت. از میان برندگان بزرگ این منطقه از نظر رشد ارزش بازار می‌توان به بورس استانبول اشاره کرد که شاهد افزایش ۷۱ درصدی ارزش بازار نسبت به آوریل ۲۰۲۲ بود. پس از آن، بورس تهران و فرابورس ایران به ترتیب با ۵۲.۸ درصد و ۴۹.۹ درصد افزایش ارزش بازار روبه‌رو شدند. همچنین ارزش بازار بورس ابوظبی ۴۴.۴ درصد، بورس قبرس ۴۳.۱ درصد، بورس آستانه ۳۴.۹ درصد و بورس بوداپست ۲۵.۶ درصد افزایش یافت.
بزرگترین بازنده این منطقه از نظر افت ارزش بازار، بورس کشور آفریقایی غنا بود. ارزش بازار بورس غنا نسبت به آوریل ۲۰۲۲ با ۴۷.۹ درصد کاهش روبه‌رو شد. همچنین بورس‌های نایروبی و مسکو به ترتیب شاهد افت ۳۹ درصدی و ۱۴.۶ درصدی ارزش بازار بودند. بورس عربستان و بورس لندن نیز به ترتیب ۱۱.۵ درصد و ۱۰.۲ درصد کاهش ارزش بازار را تجربه کردند.
نکته: رقم ارزش بازار بورس تهران و فرابورس ایران بر مبنای دلار و پول ملی، یکسان اعلام شده است. این در حالی است که به عنوان نمونه، رشد ارزش بازار بورس استانبول بر اساس دلار معادل ۷۱ درصد و بر پایه لیر ترک معادل ۱۲۳.۹ درصد گزارش شده است. از سوی دیگر، در گزارش فدراسیون بورس‌های جهان، ارزش بازار بورس تهران بیش از ۲ هزار میلیارد دلار ثبت شده که نشان می‌دهد، مبنای محاسبه دلاری ارزش بازار بورس تهران (همچنین فرابورس ایران) هنوز هم ارز ۴۲۰۰ تومانی یا همان «ارز جهانگیری» معروف است.
شرکت‌های پذیرفته‌شده
بررسی عملکرد بورس‌های عضو WFE در یک سال منتهی به پایان آوریل ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که در مجموع تعداد شرکت‌های پذیرفته شده با کاهش همراه بوده است. بر پایه گزارش فدراسیون بورس‌های جهان، منطقه EMEA با ۹.۸ درصد بیشترین کاهش تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده را ثبت کرده است. در حال حاضر تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده بورسی در این منطقه معادل ۱۴ هزار و ۲۱۳ شرکت است. بیشترین رقم افزایش تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده با ۵۰ درصد به بورس بلغارستان تعلق دارد. پس از آن، بورس‌های بوداپست، آستانه، استانبول و عربستان به ترتیب با ۳۰ درصد، ۴۴.۴ درصد، ۱۹.۹ درصد و ۱۷.۵ درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در این بازه زمانی، فرابورس ایران نیز با افزایش ۱۱.۵ درصدی تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده روبه‌رو شد. در همین مدت، بورس اسپانیا با ۶۳.۴ درصد افت، بیشترین کاهش تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده را به خود اختصاص داد. بورس‌های کویت، قزاقستان، زاگرب و مسکو نیز در این زمینه به ترتیب با ۷.۹ درصد، ۶.۹ درصد، ۶.۲ درصد و ۴.۵ درصد کاهش روبه‌رو شدند.
منطقه Americas نیز شاهد کاهش ۲.۷ درصدی تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده بورسی در این بازه زمانی بوده است. در این منطقه، تعداد ۱۱ هزار و ۸۴ شرکت پذیرفته‌شده بورسی فعالیت می‌کنند. بیشترین کاهش تعداد در این منطقه با ۱۰ درصد به بورس کاستاریکا تعلق داشت. دو بورس مشهور آمریکا یعنی نزدک و نیویورک نیز در این مدت با کاهش ۵ درصدی تعداد شرکت‌ها مواجه شدند. اما بورس‌های جاماییکا و کلمبیا به ترتیب شاهد افزایش ۴.۱ درصدی و ۳.۲ درصدی تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده بودند.
در همین حال منطقه APAC در این مدت با رشد ۱.۳ درصدی تعداد شرکت‌های بورسی روبه‌رو شد. در حال حاضر ۳۲ هزار و ۲۰۷ شرکت بورسی در این منطقه فعالیت می‌کنند. در این منطقه، بورس باکو با ۲۹.۶ درصد افت در تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده روبه‌رو شد. بورس‌های سنگاپور و نیوزیلند نیز شاهد کاهش ۳.۷ درصدی و ۲.۹ درصدی تعداد شرکت‌ها بودند. در همین حال، بورس‌های اندونزی، هند و شانگهای به ترتیب با ۸.۵ درصد، ۶.۵ درصد و ۵.۶ درصد رشد تعداد شرکت‌های پذیرفته‌شده روبه‌رو شدند.
نکته: در بسیاری از بورس‌های جهان ما تنها شاهد حضور شرکت‌های بومی و داخلی هستیم، اما در برخی بورس‌ها، شرکت‌های خارجی نیز پذیرفته شده‌اند و به طور معمول تعداد این شرکت‌ها کمتر از شرکت‌های داخلی است. با این حال، این نسبت در چند بورس جهان معکوس است. به عنوان نمونه، در بورس وین (اتریش) ۶۶ شرکت داخلی و ۷۹۰ شرکت خارجی حضور دارند. این رقم در بورس مسکو ۶۴۱ شرکت خارجی و ۱۹۱ شرکت داخلی است. در بورس بلغارستان نیز در مقابل ۲۰۴ شرکت داخلی، ۳۶۹ شرکت خارجی حضور دارند.
ارزش معاملات
بررسی آمار معاملات در چهار ماه نخست سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که مجموع معاملات در منطقه APAC با رشد چشمگیر ۴۵.۳ درصدی مواجه شده است. این منطقه از نظر تنوع آمار معاملات بسیار قابل توجه است. بورس باکو با ۱۱۱.۵ درصد شاهد بیشترین رشد ارزش معاملات ماه آوریل نسبت به ژانویه بوده است. پس از آن، بورس‌های تایپه، کره جنوبی، شانگهای و شنژن به ترتیب با رشد ۸۷.۱ درصدی، ۸۵.۴ درصدی، ۷۳.۲ درصدی و ۶۴.۱ درصدی ارزش معاملات روبه‌رو شدند. در مقابل، بورس کلمبو شاهد افت ۵۳.۵ درصدی ارزش معاملات بوده است. بورس‌های تایلند و فیلیپین نیز با افت تقریبی ۵۰ درصدی ارزش معاملات روبه‌رو شدند. در این مدت، ارزش معاملات در بورس‌های مالزی، نیوزیلند و هنگ‌کنگ نیز کاهش پیدا کرد.
در این مدت دو منطقه EMEA و Americas به ترتیب شاهد افت ۱۹.۷ درصدی و ۲.۱ درصدی آمار معاملات بوده‌اند. در منطقه EMEA ما شاهد رشد و افت سه‌رقمی معاملات بودیم. بالاترین میزان رشد معاملات با ۹۸۵ درصد به بورس روآندا تعلق داشت. پس از آن بورس‌های سیشل و بلاروس شاهد افزایش ۷۵۰ درصدی و ۴۵۷ درصدی معاملات بودند. بورس‌های بوتسوانا، تونس و قزاقستان نیز شاهد رشد چشمگیر آمار معاملات بودند. همچنین آمار معاملات در بورس تهران و فرابورس ایران به ترتیب ۵۲.۵ درصد و ۲۶.۸ درصد افزایش پیدا کرد. در سوی دیگر، در ماه آوریل بورس غنا شاهد سقوط ازرش معاملات به میزان ۱۰۰ درصد بود. آمار معاملات در بورس‌های نیجریه، فلسطین، استانبول، نایروبی و مصر نیز به ترتیب ۶۲.۸ درصد، ۵۹.۲ درصد، ۵۶.۱ درصد، ۵۰.۶ درصد و ۴۸.۳ درصد کاهش یافت.
در منطقه Americas بورس لیما (پرو) با رشد ۹۹.۶ درصدی آمار معاملات پیشتاز بود. در همین حال، بورس‌های کاستاریکا و نیویورک با رشد ۹.۸ درصدی و ۶.۱ درصدی معاملات روبه‌رو شدند. اما آمار معاملات در بورس پاناما بیش از ۸۸ درصد و در بورس کلمبیا نزدیک به ۴۰ درصد کاهش یافت. بورس نزدک نیز با افت ۸.۱ درصدی میزان معاملات مواجه شد.
- علی دانیال - روزنامه‌نگار
- شماره ۴۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس