عرضه‌هــای اولیــه معمولا فرصت خــوب و گزینه جذابی برای ســهامداران هســتند از حیث اینکه ســهامی که معمــولا در این عرضه‌هــا به فروش می‌رســند، در بیشتر مواقع سودده هستند و همچنین معامله‌ای کم ریسک برای اولین سرمایه‌گذاری در بورس محسوب می‌شود و طرفداران زیادی دارند. البته تجربه نشان داده که بیش از ۹۰ درصد از عرضه اولیه‌هایی که در بورس انجام شده، سودآور بوده‌اند.
با این حال در این چند ســال اخیر که بازار نه دیگر آن شور و رونق سابق را دارد و نه جان و توانی برای ادامه دادن شــاید بتوان گفت عرضه‌های اولیه تنها کورسوی امید این آشفته بازار است. اما آنطور که به نظر می‌رسد این روزها حال بازار چنان وخیم است که دیگر عرضه‌های اولیه هم نتوانسته‌اند به بهبود شرایط این بازار کمک کنند. البته برخی بر این نظر هستند که عرضه اولیه‌هایی که این روزها انجام می‌شود بسیار کوچک هستند و از این منظر نمی‌توانند برای فضای بزرگ این بازار کاری کنند و همچنین گفته می‌شود که فرآیند ورود و پذیرش شرکت‌ها فرآیند سختی است و باید تسهیل شود.
تسریع عرضه‌ها با همکاری شرکت‌ها
سیدمهدی علم الهدی، معاون پذیرش فرابورس با بیان اینکه الزاماتی که برای مراحل مختلف پذیرش شرکت‌ها وجود دارد، طولانی است، گفت: در این راستا باید شرکت‌هایی که عمدتا سهامی خاص هستند تبدیل به سهامی عام شوند، نزد ثبت سازمان شوند، اطلاعاتشان بر روی کدال منتشر شود، فایل سهامداری آن‌ها وارد بورس شود و غیره.
وی با اشاره به اینکه یک بخش از این اقدامات بر عهده خود شرکت‌هاست، ادامه داد: با نگاهی به دو سه سال اخیر شاهدیم که به واسطه اینکه بازار وضعیت مطلوبی نداشته و منفی بوده است خود مالکین شرکت‌ها سعی داشتند تا کار را به تعویق بیندازند و چندین دفعه زمان تمدید گرفته‌اند، بورس نیز در این زمینه مساعدت داشت تا در مرحله پذیرش بمانند و لغو نشوند، در واقع به واسطه اینکه صاحبان شرکت‌ها شرایط عرضه را مساعد نمی‌دیدند، در اجرای تکالیف خود تاخیر داشتند.
معاون پذیرش فرابورس افزود: یک بخش دیگر مرتبط به مرخصی کاری است، شرکت‌ها باید مراحلی را طی کنند تا به مرحله درج برسند و پس از درج نیز باید یکسری اقدامات همچون تکمیل افشاییات بر روی کدال انجام شود تا از سازمان بورس پیام گشایش اخذ شود. همچنین باید گزارش ارزشگذاری تهیه شود که خود این اقدام روند کار را بسیار طولانی می‌کند. علم الهدی افزود: در حالت عادی و به واسطه وضعیت بازار این اقدام در ۳ الی ۶ ماه قابل انجام است. بنابراین باید شرکت‌ها پیگیر باشند و اطلاعات لازم را ارائه دهند تا این روند سریعتر انجام شود.
چین در صدر عرضه‌های اولیه شرکت‌ها در بورس
در چهار ماه ابتدایی سال جاری میلادی، ارزش عرضه‌های عمومی اولیه شرکت‌ها (IPO) در چین به بیش از پنج برابر آمریکا و سهم ۵۳درصدی از کل رقم جهانی رسیده است. دلیل این برتری نه بهبود عملکرد چین (کاهش ۴میلیارد دلاری نسبت به دوره مشابه سال قبل) بلکه عدم رونق بازار عرضه‌های عمومی اولیه در آمریکا و اروپا بوده است. بطوریکه مبلغ تامین مالی شرکت‌ها در چهار ماه نخست ۲۰۲۳ از طریق عرضه‌های عمومی اولیه در آمریکا و اروپا به ترتیب ۷۰ و ۴۰ درصد نسبت به دوره سال پیش افت داشته است.
وضعیت عرضه‌های اولیه در سال گذشته
بازار سهام در سال ۱۴۰۱ با ۱۹ عرضه اولیه سهامی همراه بود. سهم فرابورس ایران از این ۱۹ عرضه اولیه، ۱۵ عرضه و سهم بورس تهران ۴ عرضه بوده است. ارزش بازاری سهام این ۱۹ شرکت در انتهای سال ۱۴۰۱ نشان می‌دهد که ۱۳۴ هزار و ۱۱۲ میلیارد تومان از ارزش سهام بازار سرمایه متعلق به عرضه‌های اولیه سهامی است.
در میان این ۵ شرکت، نماد ددانا (داروسازی دانا) بیشترین ارزش بازاری را با ۸ هزار و ۸۵۶ میلیارد تومان در انتهای سال ۱۴۰۱ داشته است. از سوی دیگر نماد آسیاتک (انتقال داده‌های آسیاتک) در میان این ۵ نماد، بیشترین بازدهی قیمتی را با گذشت یک ماه از عرضه به ثبت رساند. قیمت سهام آسیاتک یک ماه پس از عرضه اولیه ۱۳۳.۴۸ درصد افزایش یافته بود که این رشد قیمتی نه تنها در میان ۵ نماد عرضه شده در اردیبهشت ماه بلکه در میان ۱۹ عرضه اولیه ۱۴۰۱ بی سابقه بوده است.
خرداد ماه ۱۴۰۱ سهام سه شرکت آهن و فولاد غدیر ایرانیان، پیشگامان فن‌آوری و دانش آرامیس و فرانسوز یزد در بازار فرابورس ایران عرضه شد. ارزش بازاری سهام فغدیر در انتهای سال به ۲۹ هزار و ۸۲۰ میلیارد تومان رسید که می توان این عرضه را بزرگترین عرضه اولیه فرابورس در سال ۱۴۰۱ و دومین عرضه اولیه بزرگ سهامی سال دانست. از سوی دیگر کوچک‌ترین عرضه اولیه سال نیز به عرضه سهام کایزد تعلق گرفته که ارزش بازاری آن در انتهای سال ۱۴۰۱ نزدیک به ۶۱۱ میلیارد تومان بود.
عرضه اولیه سهام شرکت فولاد شاهرود در تیر ماه ۱۴۰۱ انجام شد اما با برگزاری مجمع و بسته شدن سهام در بازار، این نماد همچنان تا نهایی شدن افزایش سرمایه خود متوقف شد. نماد گلدیرا نیز شرایطی مشابه فرود داشت. سهام شرکت صنایع گلدیران، شهریور ۱۴۰۱ در فرابورس ایران عرضه شد اما مجالی نیافت و تا روز ۲۳ اسفند ماه متوقف بود. فرابورس ایران در شهریور ماه میزبان عرضه اولیه سهام درازی(پخش رازی) نیز بود.
سهام شرکت سوژمیران و شرکت سرمایه‌گذاری اقتصاد شهر طوبی مهر ماه ۱۴۰۱ در بازار فرابورس عرضه شدند. فسوژ و وطوبی به ترتیب ۷.۹۷ و ۳.۶ درصد تا یک ماه پس از عرضه اولیه رشد قیمت داشتند و از عرضه‌های سهامی سبک سال به شمار می رفتند.
دی ماه ۱۴۰۱ سهام شرکت سیمان اردستان در بازار بورس تهران و سهام شرکت صنایع فروآلیاژ ایران در بازار فرابورس ایران عرضه شدند. نماد اردستان از جمله عرضه‌های اولیه امسال بود که بازدهی قیمتی مناسبی را به همراه داشت و طی یک ماه نزدیک به ۷۲ درصد رشد قیمت داشت.
فرابورس ایران در بهمن ماه میزبان عرضه اولیه سهام غدانه، ثجنوب و انتخاب بود. قیمت سهام غدانه تا یک ماه پس از عرضه ۷۷ درصد رشد داشت و قیمت سهم انتخاب که اواخر بهمن ماه عرضه شد، تا اواخر اسفند نزدیک به ۴۵ درصد رشد یافت. ارزش بازاری سهام انتخاب(گروه انتخاب الکترونیک آرمان) در انتهای سال ۱۴۰۱ به ۲۳ هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان رسید که سهام این شرکت را به سومین سهام سنگین عرضه شده سال ۱۴۰۱ تبدیل کرده است.
اسفند ماه ۱۴۰۱ سهام وکغدیر که مدت‌ها بود از عرضه اولیه آن صحبت می‌شد؛ در بازار بورس تهران عرضه شد. این عرضه اولیه با ارزش بازاری ۳۱ هزار و ۵۹۸ میلیارد تومانی بزرگترین عرضه اولیه سال به شمار می رفت. این سهم طی سه روز معاملاتی که از عرضه تا انتهای سال معامله شد؛ ۱۵.۶۸ درصد رشد قیمت داشته است.
عرضه اولیه‌های ۱۴۰۲
بازار سرمایه در سال جاری تاکنون میزبان دو عرضه اولیه بوده است، نخستین عرضه اولیه شرکت پرداخت الکترونیک پاسارگاد با نماد " پی پاد " بود که در تاریخ ۱۶ فروردین ماه در بازار بورس انجام شد، عرضه این نماد به روش بوک بیلدینگ و همچنین تعداد سهام قابل عرضه۳۶۰٫۰۰۰٫۰۰۰ میلیون برگ سهم معادل ۱۲درصد سهام شرکت بود.
عرضه بعدی که در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ماه انجام شد مربوط به شرکت کشاورزی و دامپروری فجر اصفهان با نماد " زفجر" در بازار فرابورس بود، این عرضه نیز به روش بوک بیلدینگ انجام شد و تعداد سهام قابل عرضه: ۹۰٫۰۰۰٫۰۰۰ میلیون برگ سهم معادل ۱۰درصد سهام شرکت بود.
همچنین عرضه اولیه بعدی که در راه بازار سرمایه است مربوط به شرکت بهار رز عالیس چناران با نماد"عالیس" است که که در تاریخ ۶ خرداد ماه به روش بوک بیلدینگ عرضه می شود همچنین تعداد سهام قابل عرضه ۲۰۰٫۰۰۸٫۰۰۰ میلیون برگ سهم معادل ۸درصد سهام شرکت است.
- مرضیه حیدری - خبرنگار
- شماره ۴۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس