نزدیک به ۲۶ درصد از متانول تولیدی برای تهیه فرمالدئید به‌کار برده می‌شود که آن هم در تهیه پلاستیک، تخته سه لایی، رنگ و مواد منفجره استفاده می شود.
۲۰ درصد آن در کوره‌های MTO و MTP استفاده می‌شود. مصارف دیگر آن درصنعت سوخت، تهیه استیک اسید، بیودیزل و دی متیل اتر است، روز به روز نیز بر مصرف متانول به عنوان سوخت در موتورهای با سیستم احتراق داخلی اضافه می‌شود.
در طی این سال ها همواره مصرف متانول کمتر از ظرفیت تولید آن بوده است و مانعی برای افزایش قابل توجه نرخ متانول حتی در دوران پاندمی کرونا شده است. تولید متانول سه مرحله اصلی دارد: تولید گاز سنتز، تبدیل گاز سنتز به متانول خام، تقطیر خروجی راکتور برای رسیدن به درصد خلوص بالای متانول.
از آنجا که تهیه گاز سنتز از گاز طبیعی و زغال سنگ میسر است در مناطق مختلف جهان بسته به منابع طبیعی در دسترس از ذغال سنگ یا گاز طبیعی جهت تهیه متانول استفاده می‌شود. از این رو منطقه خاورمیانه ۱۰۰درصد متانول خود را از گاز طبیعی تولید می‌کند و این در حالی است که منطقه آسیای شرقی (چین، ژاپن، کره جنوبی و تایوان) ۶۷ درصد از متانول تولیدی خود را از زغال سنگ و تنها ۱۷ درصد آن را از گاز طبیعی تولید می‌کند. با توجه به اینکه عمده صادرات متانول سازان ایرانی به چین است و چین بزرگترین مصرف کننده متانول در جهان است ضروری است بر عوامل موثر بر نرخ متانول چین تمرکز شود. نرخ متانول چین تحت تاثیر دو محرک اصلی یعنی تغییر نرخ زغال حرارتی در سمت عرضه و نرخ محصولات پلیمری در سمت تقاضاست. با شروع رشد اقتصادی و افزایش مصرف پلیمرها تقاضای متانول افزایش می‌یابد از سوی دیگر چین برای کنترل بهای تمام شده فرآورده‌های پایین دستی به سیاست سرکوب قیمتی بخش انرژی از جمله زغال حرارتی ادامه می‌دهد که موجب کاهش قیمت بهای تمام شده متانول می‌شود.
صنعت متانول در ایران
در ایران واحدهای متانول به واسطه نرخ پایین گاز طبیعی به کارخانه های پول سازی معروف بودند و علاقه بسیار زیادی به افزایش این واحدها و یا افزایش حجم تولیدات آنها وجود داشت. به همین خاطر است که در وضعیت فعلی ۳۶ درصد از کل محصولات پایه پتروشیمی ایران را متانول تشکیل می دهد (حدود ۱۴ میلیون تن) و به نظر می‌رسد که در آینده نه چندان دور یعنی تا سال ۲۰۳۰ میلادی این رقم به بیش از ۲۵ میلیون تن در سال برسد. یقیناً چنانچه ایران نتواند در زنجیره تکمیلی محصولاتی که با پایه متانول تولید می‌شوند گام بردارد، در دهه پیشِ رو مشکلاتِ جدی نظیر دامپینگ در بازار جهانی متانول و حتی دامپینگ تولیدکنندگان داخلی در بازار جهانی متانول برای فروش محصولاتشان ایجاد خواهد شد. چه بسا هم اکنون نیز چنین وضعیتی با رنگ و بوی کمتری جاری باشد. از میان تولید کنندگان متانول، سه پتروشیمی زاگرس، خارک و فناوران جزو شرکت‌های بازار سرمایه هستند که ظرفیت اسمی و مواد مصرفی هر یک از آن ها در تولید متانول به شرح زیر است:
همچنین شرکت زاگرس در گزارش حسابرسی نشده سال ۱۴۰۱ با نپذیرفتن نرخ های یوتیلیتی، سود خالص ۳۱،۶۲۲،۰۰۰ میلیون ریالی گزارش داده است که با توجه به رای دیوان عدالت اداری مبنی بر تایید نرخ‌های یوتیلیتی پتروشیمی مبین، در این گزارش سود زاگرس با نرخ های مورد تایید و واقعی یوتیلیتی ها گزارش شده است.
مازاد عرضه متانول جهانی و طرح های توسعه این صنعت، به مثابه سدی در مقابل افزایش نرخ متانول است، همچنین افزایش نرخ یوتیلیتی و نرخ گاز خوراک و سوخت از سال ۱۴۰۰ موجب کاهش حاشیه سود شرکت‌های این صنعت شده است، از جمله تغییرات موثر دیگر بر این شرکت ها حذف معافیت مالیاتی و همچنین احتمال اعمال نرخ ثابت گاز خوراک به جای استفاده از فرمول پیشین است، بنابراین پیشنهاد می‌شود شرکت های فعال در این صنعت و عوامل موثر بر هر یک را با دقت نظر بیشتری دنبال کرد. برای مثال افزایش نرخ یوتیلیتی شرکت مبین در سال های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ۱۲ و ۳۵ درصد پیش‌بینی می‌شود که تاثیر بسزایی در سود شرکت زاگرس خواهد داشت و یا تغییر سیاست دولت چین در کنترل نرخ زغال حرارتی باعث افزایش بهای تمام شده متانول تولیدی از زغال سنگ و بالتبع افزایش نرخ متانول چین و افزایش حاشیه سود شرکت‌های ایرانی می‌شود.
- ایمان زارعی - تحلیلگر سرمایه گذاری سامان مجد
- شماره ۴۹۴ هفته نامه اطلاعات بورس