از سه سال پیش که این نمادها به دلیل مسائل فنی به حبس رفته‌اند، قرار است در جلسات کارشناسی فوق سری فرمولی برایش ساخته شود اما هنوز خروجی مهمی حاصل نشده است.
رسیدگی به پرونده نمادهای بسته به ویژه نمادهای استانی سهام عدالت از جمله سیاست‌های مهم مجید عشقی، ششمین سکاندار سازمان بورس است که قرار بود در کمترین زمان ممکن به سرمنزل مقصود برسد اما نه تنها اتفاقی در این باره نیفتاد بلکه مردمی‌سازی سهام عدالت نیز در جدیدترین تصمیمات رئیس سازمان بورس جای گرفته است؛ تصمیمی که قرار است نقش مردم و تعاونی‌ها را در مردمی‌سازی سهام عدالت برجسته کند و شاید اینگونه مدیریت دولتی سهام عدالت پایان یابد!
اما سوال مهم قابل طرح این است که پرونده باز سهام عدالت که گره‌های کور زیادی دارد و هنوز گره‌های آزادسازی‌اش باز نشده، چطور قرار است به دستان مردم و تعاونی‌ها سپرده شود؟ پاسخ تکراری سازمان بورس اما روشن است؛ نمادهای بسته شرکت‌های استانی سهام عدالت بعد از رفع مسائل فنی و پایان جلسات کارشناسی شورای عالی بورس باز می‌شوند. اما اینکه نسخه شفابخش این شورا کی رونمایی می‌شود، خود داستان نانوشته‌ای است که جای بسی تامل دارد.
آنچه گذشت
با آزادسازی سهام عدالت در اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۹ قرار بود این سهام به دست صاحبان اصلی‌اش یعنی مردم برسد. برای همین هم، دو روش مستقیم و غیرمستقیم برای مدیریت سبد سهام عدالت در نظر گرفته شد و در نهایت ۱۹ میلیون نفر روش مستقیم و ۳۰ میلیون نفر نیز روش غیرمستقیم را انتخاب کردند. از همان ابتدا به کسانی که روش مستقیم را برگزیدند، اجازه داده شد ۳۰ درصد و پس از آن ۳۰ درصد دیگر (جمعا ۶۰ درصد) از سهام خود را از طریق بانک‌ها یا کارگزاری‌ها به فروش برسانند. همچنین قرار بود ۴۰ درصد باقی مانده نیز در بهمن ماه همان سال آزاد شود اما این اتفاق به دلیل آنچه که سقوط بازار نام گرفت، هیچ گاه عملیاتی نشد. حتی بسیاری از افراد نیز موفق به فروش ۳۰ یا ۶۰ درصد سهام خود نشدند. اما آنها که روش غیرمستقیم را انتخاب کرده بودند، به نوعی سهامدار شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت شدند اما همچنان هیج دخل و تصرفی در سهامشان ندارند.
نمادهای اسیر
هم‌اکنون ۲۹ نماد از شرکت‌های استانی سهام عدالت به صف شده‌اند و منتظرند تا برگه آزادیشان امضا شود.
از میان این نمادها، دو نماد «وسمنان» و «وسقزوین» سرنوشت عجیبی دارند و هیچ اطلاعیه و پیامی درباره آنها در سایت بورس ثبت نشده است. در حقیقت این دو شرکت به دلیل نهایی نشدن پرونده پذیرششان، اطلاعیه ثبت شده‌ای دربورس اوراق بهادار تهران ندارند.
۲۷ نماد دیگر، تقریبا حال و روزی شبیه به هم دارند؛ همگی محکوم به حبس‌اند. اما در این بین، به جز نماد «وستهران» که از دی ماه سال ۱۳۹۹ تعلیق شده و به نوعی طولانی‌ترین زمان حبس را به خود اختصاص داده است و همانند دو نماد «وسمنان» و «وسقزوین» پرونده پذیرش‌اش نهایی نشده، باقی نمادها از سال ۱۴۰۰ به کما رفته‌اند.
بعد از نماد «وستهران»، «وسمحال» دومین نمادی است که از اردیبهشت ۱۴۰۰ وارد دوران تعلیق شده است. نمادهای «وساربیل»، «وسمرکز»، «وسیلام»، «وسکهبو» و «وسیستا» ۵ نماد دیگری هستند که از خرداد ۱۴۰۰ تعلیق شده‌اند. در این میان نماد «وسلرستا» در مرداد ۱۴۰۰ و پس از آن نمادهای «وسیزد» و «وسهرمز» در شهریور به دوران حبس وارد شدند. باقی نمادها اما در اسفند ۱۴۰۰ محکومیتشان را آغاز کردند و هنوز هم فرمان آزادیشان صادر نشده است.
ارزش بازار نمادها
از میان نماد شرکت‌های استانی سهام عدالت، نماد «وستهران» کمترین ارزش بازار و به ترتیب نمادهای «وسفارس»، «وسرضوی» و «وسمازن»، «وسصفا» و «وسخوز» بیشترین ارزش بازار را به خود اختصاص داده‌اند. نکته جالب توجه اینکه، از ارزش بازار نماد «وستهران» اطلاعات اندک و ناقصی موجود است و این در حالی است که بر اساس اطلاعیه مجمع این شرکت که تیر ماه ۱۴۰۱ برگزار شد، هیات مدیره با افزایش سرمایه از رقم ۵ میلیون ریال به بیش از ۳۶۲ هزار میلیارد ریال از محل سهام شرکت‌های واگذار شده توسط سازمان خصوصی‌سازی موافقت کرده بود. حال روشن نیست که چرا ارزش بازار این نماد به صورت شفاف اعلام نمی‌شود. بررسی آمارهای ثبت‌شده در سایت مدیریت فناوری بورس تهران نشان می‌دهد، ارزش بازار ۲۹ نماد محبوس شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی بیش از ۲ میلیون و ۶۰۰ هزار میلیارد ریال (۲۶۰ همت) است.
علت محکومیت
توقف نمادهای شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت براساس مصوبه شورای عالی بورس بوده و بازگشایی آن منوط به ترکیب مدیر اجرایی، اصلاح آئین نامه‌ها و برگزاری مجامع است. اما از آنجا که گام اول یعنی همان مدل اجرایی همچنان قطعی نشده است، نمی‌توان مبنایی برای اجرای آن تعیین کرد چه برسد به اینکه برمبنای این مدل آئین‌نامه سهام عدالت اصلاح شود.
نکته قابل ذکر دیگر این است که اساس پذیرش شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی مطابق آئین‌نامه انجام نشده است. بنابراین از ابتدا نباید این شرکت‌ها در بورس مجوز پذیرش دریافت می‌کردند که نمادهایشان بسته شود. با توجه به این مهم، به دلیل اینکه فرآیند پذیرش این شرکت‌ها به درستی انجام نشده است، می‌توان نتیجه گرفت که بسته شدن نمادها در ارزیابی مثبت است و تا این مسائل ریشه‌ای حل نشود بهتر است این نمادها بازگشایی نشوند چرا که بازگشایی آنها بی‌فایده خواهد بود.
البته ناگفته نماند مطابق ماده ۷ آئین‌نامه آزادسازی سهام عدالت، بعد از انجام تکالیف ماده ۶، شرکت‌ها می‌بایست نسبت به درخواست هیات پذیرش بورس اوراق بهادار تهران عمل کنند تا مراحل پذیرش انجام شود. به بیانی دیگر، براساس ماده ۶، شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی باید بعد از افزایش سرمایه، نسبت به برگزاری مجمع فوق‌العاده برای اصلاح اساسنامه وانتخاب مدیران اقدام کنند و طبق تبصره ۸ ماده ۶ بعد از اینکه سازمان خصوصی‌سازی اصلاح اساسنامه و انتخاب مدیران را احراز کرد نسبت به رفع توثیق سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی اقدام کند که شواهد گویای این مهم است که هیچ کدام از این مراحل انجام نشده است. به عبارت دقیق‌تر نه انتخاب مدیران، نه اصلاح اساسنامه برای برگزاری مجمع فوق‌العاده و نه تبصره ۸ ماده ۶ که همان رفع توثیق سهام بوده به صورت سیستمی انجام شده است. حتی اگر فرض را بر این بگیریم که رفع توثیق سهام هم انجام شده باشد، براساس تبصره ۸ ماده ۶ بازهم تخلف صورت گرفته است که نتیجه آن شناوری ۱۰۰ درصدی و نبود حضور بازارگردان بوده است.
موضوع دیگرقابل توجه به مصوبات شورای عالی بورس برمی‌گردد چرا که این مصوبات برای همه به جز سازمان بورس و صندوق توسعه بازار لازم الاجراست. به بیان دقیق‌تر، این صندوق مطابق مصوبه سال ۹۹ شورای عالی بورس مکلف بوده است، منابع دارایی سرمایه‌گذاری استانی را بازارگردانی کند که این کار نیز تا امروز انجام نشده است و همین موضوع زمینه سقوط سهام سرمایه‌گذاری استانی به ۵۰ درصد کمتر از ارزش اسمی را فراهم کرده است. به عنوان مثال؛ سهم برخی استان‌ها چون سیستان و بلوچستان به دلیل نبود بازارگردان کاهش یافت. در حالی‌که اگر بازارگردان وظیفه‌اش را انجام می‌داد قیمت‌ها افت نمی‌کرد. در مقابل اما قیمت سهام استان‌هایی چون خراسان رضوی افزایش یافت که از نگاه مسئولان این افزایش به دلیل عملکرد مدیران این استان بوده است. در حالی که مدیران تمام شرکت‌ها فعالیت مشابهی داشتند اما از آنجا که شرکت سرمایه‌گذاری استانی خراسان جنوبی در اوج بازار پذیرش شد، قیمت سهام را افزایش داد در حالی‌که شرکت سرمایه‌گذاری استانی سیستان و بلوچستان به دلیل اینکه در زمان تعدیل بازار پذیرش شد، قیمت سهام را کاهش داد.
با توجه به موارد مطرح شده به نظر می‌رسد به این زودی‌ها پرونده تکراری سهام عدالت که بیشتر جنبه سیاسی ونه فنی دارد، همچنان بسته بماند. بنابراین، تا مساله سهام عدالت به طور ریشه‌ای حل نشود و حدود و اختیارات تصمیم‌گیری در مورد ساختار آزادسازی آن روشن نشود همه موارد فرع داستان است.
مردمی‌سازی سهام عدالت
مهدی حاجی‌وند، دستیار ویژه و مشاور رئیس سازمان بورس در امور سهام عدالت، بازگشایی نمادهای بسته شرکت‌های استانی سهام عدالت را یکی از برنامه‌های مهم سازمان بورس در سال جاری ذکر کرد و به اطلاعات بورس گفت: تمام تلاش اعضای شورای عالی بورس این است که در اسرع وقت نمادهای بسته شرکت‌های استانی سهام عدالت را بازگشایی کنند.
حاجی‌وند با تاکید براینکه هم‌اکنون جلسات مستمر و کارشناسی در شورای عالی بورس در حال برگزاری است، اضافه کرد: بعد از اینکه راه حل جامعی برای برگزاری سریع‌تر مجامع و انتخاب هیات مدیره شرکت‌ها اتخاذ شود، بازگشایی نمادها نیز در پی آن رخ می‌دهد. او تاکید کرد: نتایج بعد از پایان مراحل کارشناسی اطلاع رسانی می‌شود تا مردمی سازی سهام عدالت که رئیس سازمان بورس از آن نام برده است، هرچه زودتر عملیاتی شود.
دستیار ویژه و مشاوررییس سازمان بورس، موضوعات فنی از جمله ارائه نشدن گزارش توسط هیات مدیره شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و برگزار نشدن مجامع را از دلایل بسته بودن نمادهای سهام عدالت برشمرد و اضافه کرد: با رفع مسائل فنی، این نمادها حتما در بورس بازگشایی وقابل معامله می‌شوند. او واگذاری مدیریت و مالکیت سهام عدالت به مردم را از اهداف طرح سهام عدالت و آزادسازی آن دانست و توضیح داد: شورای عالی بورس تلاش دارد به فرمولی دست یابد تا مردمی‌سازی سهام عدالت عملیاتی شود. حاجی‌وند جزییات روش وفرمول مورد نظر را نیز به پایان مراحل کارشناسی موکول کرد.
او دربخش دیگری از صحبت‌هایش به سفرهای استانی رییس سازمان بورس پرداخت وگفت: سازمان بورس و اوراق بهادار در حوزه تامین مالی چند رسالت مهم دارد که یکی از آنها تامین مالی پروژه‌ها و بنگاه‌ها و در پی آن تعمیق بازار سرمایه ودیگری به اطلاع رسانی و کاهش بوروکراسی‌ها در این زمینه اختصاص دارد که در سفرهای استانی در حال تحقق است.
حاجی‌وند با بیان‌اینکه رئیس و مدیران سازمان بورس هر دو سه هفته یک بار به یک استان سفر می‌کنند و ضمن بازدید از صنایع، ظرفیت‌ها وپتانسیل‌های مختلف صنایع و فعالان اقتصادی را مورد بازبینی قرار می‌دهند، افزود: نکته مهم دیگر این است که در این سفرها با مدیران شرکت‌هایی که پتانسیل و ظرفیت پذیرش در بازار سرمایه را دارند و قادر باشند از ابزارهای مختلف برای تامین مالی پروژه‌ها بهره‌مند شوند، مذاکره و دیدار مستقیم انجام می‌شود.
او با اشاره به برنامه دیگر سازمان بورس در استان‌ها نیز بیان کرد: همچنین رییس سازمان نه تنها به صورت میدانی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی و تعاونی‌های شهرستانی سهام عدالت بازدید می‌کند بلکه در نشست‌هایی با مدیران آنها در جریان فعالیت‌ها، برگزاری مجامع و مصوبات مجامع نیز قرار می‌گیرد.
حاجی‌وند با اشاره به اینکه این کار برای اولین بار به صورت میدانی در کشور اتفاق افتاده است، گفت: رییس سازمان بورس با حضور در شهرها، ضمن مشاهده شرکت‌های سرمایه‌گذار استانی و تعاونی‌ها، از نزدیک اخبار و شنیده‌ها را راستی‌آزمایی می‌کند.
او شناسایی پروژه‌ها وتسهیل روند سرمایه‌گذاری را از اهداف دیگر سفرهای استانی عشقی برشمرد و گفت: برگزاری دوره‌های آموزشی برای دانش آموزان و کارگاه‌های تخصصی تامین مالی با حضور مدیران و اعضای هیات مدیره سازمان بورس با فعالان اقتصادی نیز از دیگر برنامه‌های سازمان در سفرهای استانی است.
حاجی‌وند این توضیح را هم داد: سعی داریم سازمان بورس و ارکان بازار را به شهرها و استان‌ها ببریم و به جای نشستن پشت میز، جهاد تامین مالی را در استان‌ها رقم بزنیم تا در بلندمدت به نتایج قابل قبول بیشتری برای اقتصاد و بازار سرمایه دست یابیم.
- ارمغان جوادنیا - روزنامه‌نگار
- شماره ۴۹۵ هفته نامه اطلاعات بورس