این گروه‌ها به راحتی می‌توانند از نام مستعار و ماهیت غیرمتمرکز ارزهای دیجیتال برای پولشویی و دیگر جرائم مرتبط با فساد مالی بهره‌برداری کنند.
سازمان شفافیت بین‌الملل (TI) در گزارشی جامع به بررسی این موضوع پرداخته است. این گزارش به بررسی پیامدهای استفاده روزافزون از کریپتوکارنسی‌ها در حوزه فساد مالی و تامین مالی غیرقانونی می‌پردازد. البته باید این نکته را مورد توجه قرار داد که دارایی‌های مجازی تنها به بیت‌کوین و اتریوم و دیگر ارزهای دیجیتال محدود نمی‌شود بلکه توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) و دیگر دارایی‌های دیجیتال نیز در این ردیف قرار می‌گیرند. در بخشی از این گزارش آمده است: مجرمان می‌توانند به جای سیستم بانکی رسمی و متعارف از ارزهای دیجیتال و رمزنگاری شده برای جابه‌جایی مبالغ کلان استفاده کنند. این روش، خطر رهگیری و ریسک شناسایی شدن توسط مجریان قانون یا موسسات مالی سنتی را که ملزم به ارائه گزارش تراکنش‌های مشکوک هستند، به شدت کاهش می‌دهد. در این میان، بخش توسعه صنعت بلاکچین می‌تواند نقش مهمی در کاهش خطرات ناشی از استفاده مجرمانه از رمزارزها ایفا کند. در این زمینه، اقدامات مربوطه می‌تواند شامل هماهنگ کردن بخش توسعه با اجرای قوانین نظارتی و بدنه قانونگذاری، آموزش عمومی درباره ریسک‌های استفاده از رمزارزها و تقویت ظرفیت نهادهای مجری قانون برای از بین بردن شبکه‌های جرائم سازمان‌یافته باشد.
نکات اصلی گزارش
* کریپتوکارنسی‌ها نه تنها برای جرائم سایبری بلکه برای همه نوع جرمی که شامل انتقال پول باشد، مورد استفاده قرار می‌گیرند. این جرائم شامل پولشویی، فرار از کمند تحریم‌های مالی و دیگر جرائم مرتبط با رشوه و اختلاس است.
* در ارتباط با استفاده از رمزارزها در فعالیت‌های مجرمانه، محدودیت‌هایی وجود دارد. از جمله این محدودیت‌ها می‌توان به نوسان شدید ارزش و قیمت ارزهای دیجیتال اشاره کرد که موجب می‌شود، مجرمان به استفاده از کریپتوکارنسی‌ها به عنوان سرمایه‌گذاری بلندمدت بی‌میل شوند.
* نهادهای توسعه بین‌المللی می‌توانند نقش موثری در کاهش استفاده مجرمانه از ارزهای دیجیتال داشته باشند. این نقش شامل ایجاد هماهنگی بین نهادهای مجری و قانونگذار است. این نوع هماهنگی به همکاری دوجانبه و چندجانبه برای ایجاد شبکه‌های اشتراک اطلاعات و حمایت از پلتفرم‌های همکاری بخش خصوصی و دولتی منجر می‌شود.
* با این حال، منابع اهداشده مورداستفاده برای توقف یا کاهش فساد مرتبط با کریپتوکارنسی‌ها مستلزم هزینه فرصت است. در واقع، اهداکنندگان کمک‌های مالی باید تعیین کنند که آیا بهتر است این منابع صرف بهبود شیوه‌های اجرای قوانین سنتی شود یا اینکه به دیگر اولویت‌های توسعه‌ای اختصاص یابد.
* با وجود موارد پیش‌گفته، باید این نکته را در نظر داشت که گرچه استفاده از ارزهای دیجیتال در فعالیت‌های مجرمانه رو به افزایش است اما در مقایسه با نقل و انتقال پول واقعی، تراکنش‌های رمزارزها در ارتباط با فعالیت‌های مجرمانه تنها سهم کوچکی از اقتصاد مجرمانه را تشکیل می‌دهد.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد
بر پایه یک تعریف کلی، کریپتوکارنسی عبارت است از: «واسطه مجازی مبادله که فقط به شکل الکترونیکی وجود دارد و فاقد همتای فیزیکی است.»
با وجود این تعریف کلی، باید توجه داشت که اصطلاحات زیادی وجود دارد که برای اشاره به کریپتوکارنسی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. ارز دیجیتال، کالای مجازی، کریپتوتوکن، توکن پرداخت، ارز سایبری، دارایی مجازی و ارز الکترونیک از جمله این تعاریف به شمار می‌روند. در سال ۲۰۰۹، بیت‌کوین به عنوان نخستین کریپتوکارنسی غیرمتمرکز معرفی شد و به دلیل ویژگی‌های خاص، به سرعت به محبوبیت دست یافت. ویژگی غیرمتمرکز بودن کریپتوها به این معناست که آنها برای مدیریت و کنترل تراکنش‌ها نیاز به یک مقام یا نهاد مرکزی ندارند.
در آغاز سال ۲۰۲۲ بیش از ۱۲ هزار رمزارز متفاوت وجود داشت که بیش از ۳۰۰ میلیون کاربر در سراسر جهان از آنها استفاده می‌کردند. امروز این رقم از مرز ۲۵ هزار ارز دیجیتال گذشته است. بازار رمزارزها با رشدی مداوم روبه‌رو است و هم‌اکنون بیش از ۱۸ هزار شرکت در سراسر جهان رمزارزها را به عنوان ابزار پرداخت پذیرفته‌اند.
از نقطه نظر توسعه‌ای، تاثیر کریپتوکارنسی‌ها موضوعی پیچیده است. از یک سو، هواداران کریپتوها مدعی هستند که رمزارزها به عنوان ابزار غیرمتمرکز، امن و شفاف تراکنش‌های مالی، بهترین ابزار برای تقویت روند توسعه فراگیر به شمار می‌روند. به عنوان مثال، رمزارزها به تسهیل پرداخت‌های برون‌مرزی کمک و امکان تامین سرمایه برای کارآفرینان و کسب‌وکارهای خرد را فراهم می‌کنند. در مقابل، مخالفان کریپتوها نگران تاثیرات منفی احتمالی رمزارزها بر توسعه اقتصادی هستند. یکی از نگرانی‌های مهم، بی‌ثباتی و نوسان سریع ارزش کریپتوهاست که سرمایه‌گذاری بلندمدت در این حوزه را دشوار می‌کند. به علاوه، کسانی که در حوزه کریپتوها سرمایه‌گذاری می‌کنند، به طرح‌های معروف به «سریع پولدار شو!» تمایل دارند و افزایش قیمت رمزارزها عمدتا به دلیل هجوم این سرمایه‌گذاران است. چنین سرمایه‌گذاری‌هایی به تشکیل حباب مالی منجر می‌شود که نهایتا به سقوط ارزش دارایی‌های دیجیتال و زیان سنگین سرمایه‌گذاران می‌انجامد. به عنوان نمونه، در نوامبر ۲۰۲۱ قیمت بیت‌کوین به مرز ۷۰ هزار دلار رسید اما تا نوامبر ۲۰۲۲ حدود ۷۵ درصد سقوط کرد و بسیاری از سرمایه‌گذاران که عموما از درآمد کم یا متوسط برخوردار بودند، به شدت زیان دیدند.
کریپتوها بر محیط زیست هم تاثیر منفی دارند. افزایش چشمگیر تقاضای انرژی برای استخراج کریپتوها به افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و تشدید تغییرات اقلیمی منجر شده است.
ارتباط با جرائم سازمان‌یافته
بر اساس گزارش یوروپل ۲۰۲۲ درباره کریپتوکارنسی‌ها و جرائم مالی، ماهیت انقلابی و تحول‌آور این فناوری مانع واکنش و قانونگذاری به موقع شده است. از سویی، دستورالعمل‌ها و پروتکل‌هایی همچون AML (ضدپولشویی)، CFT (مبارزه با تامین مالی تروریسم) و KYC (مشتری خود را بشناس) نیز برای مقابله با ریسک‌های مرتبط با کریپتوکارنسی‌ها طراحی نشده‌اند. محبوبیت روزافزون کریپتوکارنسی‌ها، به افزایش استفاده از آنها از سوی گروه‌های جنایتکار منجر شده است. یوروپل گفته است: امروزه استفاده مجرمانه از کریپتوکارنسی‌ها دیگر به فعالیت‌های سایبری محدود نمی‌شود بلکه تمامی جرائمی را که با نقل و انتقال پول سر و کار دارند، در بر می‌گیرد. در حال حاضر گزارش‌ها حکایت از آن دارند که فعالیت‌های پولشویی سهم بزرگی از اقدامات غیرقانونی مرتبط با استفاده از رمزارزها (به ویژه کلاهبرداری) را دارند.
نمودار زیر نشان‌دهنده میزان پولشویی از طریق رمزارزها در فاصله بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ است.
- حبیب علیزاده - روزنامه نگار
- شماره ۴۹۳ هفته نامه اطلاعات بورس