البته به جز امسال که کمی حال و هوای بورس بهاری و لبخند سبزش هویدا شده، بازهم این بازار به روزهای خوش قبلش بازنگشته است. حتی اقدامات ششمین سکاندار سازمان بورس هم هر چند مرهمی بر زخم‌های کهنه این بازار بوده است اما نتوانسته آنطور که باید و شاید این بازار را رونق دهد.
ازمهر ۱۴۰۰ که مجید عشقی، سکان هدایت این بازار متلاطم را عهده‌دار شده تا کنون قریب به یک سال و هشت ماه می‌گذرد، دراین مدت اقدامات زیادی انجام شد و از برنامه‌های متنوعی رونمایی شد. از تغییرات دامنه نوسان گرفته تا توسعه ابزارها و توجه به سرمایه‌گذاری غیرمستقیم. هر چند تمامی این اقدامات در جای خود مهم و اساسی است اما لازم است رئیس سازمان بورس برای رونق بیشتر بورس و بهبود این بازار اولویت‌های دیگری را هم مد نظر قرار دهد که مهمترین آنها در گفت‌وگو با کارشناسان و فعالان بازار سرمایه بیان شده است. هر چند برخی از کارشناسان از اقدامات رئیس سازمان بورس رضایت داشتند اما برخی دیگر تاکید دارند که رئیس سازمان بورس باید به موضوعات دیگری هم توجه کند که از نگاه آنها شفافیت، کاهش بوروکراسی‌ها، بازنگری در قوانین و مقررات، توسعه ابزارها، توجه به ابزارهای غیر مستقیم و... در شرایط فعلی بازار می‌تواند زخم‌های کهنه این بازار را درمان کند و خنده را به بورس و سهامدارانش بازگرداند. مشروح اولویت‌هایی که رئیس سازمان بورس باید به آنها توجه کند را می‌خوانید:
بازنگری در مقررات
بهنام چاوشی، مدیرعامل سبدگردان بازده: یکی از واضح‌ترین موضوعاتی که رییس سازمان وقت بورس و روسای دیگر سازمان می‌توانند انجام دهند، بازنگری مقرراتی است که در دوره‌های گذشته انجام شده واکنون نیاز به بررسی دارد. بازار سرمایه با تصویب قانون بازار اواق بهادار ازسال ۸۴، تحولات زیادی چون تاسیس نهادهای مالی وتوسعه ابزارهای مالی به خود دید. از این رو، با بازار نوپایی روبرو هستیم که نیازمند بررسی مستمر و چابکی است و درصورتی که مقررات مورد بازبینی و بررسی قرار نگیرد بعد از مدتی بازار دچار رخوت شده و از رشد و توسعه جا خواهد ماند.
حمایت از بهترین روش سرمایه‌گذاری
عباسعلی حقانی‌نسب، رئیس هیات مدیره سبدگردان هدف: اگر جای رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار بودم، تنها از بهترین روش سرمایه‌گذاری حمایت می‌کردم. این درحالی است که هم‌اکنون بهترین روش سرمایه‌گذاری دربازار سرمایه در حاشیه است. بنابراین اگر رئیس سازمان بورس که متولی سرمایه‌گذاری در کشوربوده و قراراست از سرمایه‌گذاری حمایت کند و دراین باره نیز شعارهای زیادی داده است همانطور که گفته شد باید بهترین روش سرمایه‌گذاری را شناسایی و حمایت کند. یکی از برنامه‌های رئیس سازمان بورس، سرمایه‌گذاری کوتاه مدت و نوسان‌گیری در بورس است که در واقع یکی از بدترین روش‌های سرمایه‌گذاری بوده است. بهترین روش سرمایه‌گذاری اما روشی است که مدت داشته باشد. به بیانی دیگر مردم باید بتوانند دربازده ۶ ماهه و ۳۰ ساله سرمایه‌گذاری کنند و علاوه براینکه دارایی به نام خود فرد باشد، باید بتواند علاوه بر سرمایه خود براحتی اعتبار بگیرد تا به صورت حرفه‌ای سرمایه‌گذاری شود. اما روش کوتاه مدتی که رئیس سازمان بورس در پیش گرفته است همانطور که گفته شد، بدترین روش سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری باید برمبنای تحلیل جامع باشد در حالی که روش‌های فعلی هم کوتاه‌مدت و هم بدون تحلیل و هم براساس حجم معامله است. بهترین روش سرمایه‌گذاری این است که برای سرمایه‌گذار بازدهی و نه حجم معامله به همراه داشته باشد. همچنین از ابزارها و نهادهایی حمایت می‌کنیم که اکثرا به دنبال حجم معامله هستند که این موضوع می‌تواند باعث افزایش کارمزد برای کارگزاران و نهادهای مالی شود. بنابراین با این توضیحات به نظر می‌رسد رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار باید حمایت از سرمایه‌گذاری بلندمدت را در سرلوحه کاری خود قرار دهد و از بدترین روش‌های سرمایه‌گذاری نه حمایت کند و نه سهم آن را در بورس افزایش دهد.
افزایش عمق بازار
احمد کوچکی، مدیر عامل شرکت کارگزاری تمدن: واقعیتی که وجود دارد این است که قدمت بازارهای مالی در دنیا بیشتر از ایران است بنابراین ضرورت دارد هر آنچه کشورهای پیشرو در بازارهای مالی خود انجام داده‌اند در کشور ما هم تکرار شود. البته یک امای بزرگی که دراین باره وجود دارد این است که آیا فضای فرهنگی و اقتصادی بازار سرمایه کشورما مطابقتی با کشورهای دیگر دارد؟ پاسخ به این سئوال هم منفی است چرا که قطعا آنچه در دنیا اتفاق افتاده است در مرحله اول، فرایندهای آزادسازی و قانون زدایی و در مرحله دوم توسعه بازارهای مالی است. هم‌اکنون در مرحله ایجاد قانون بازار سرمایه هستیم و نیاز است این مرحله به بلوغ برسد و در مرحله بعد قانون زدایی را انجام دهیم و آزادی عمل داشته باشیم اما نکته‌ای که مطرح می‌شود این است که فضای اقتصادی و بازار سرمایه ما ظرفیت لازم را برای طی کردن فرایندهای آزادسازی ندارد. از این رو، در وهله اول رئیس سازمان بورس باید بتواند با همکاری ناشران و بورس‌ها عمق بازار را دراین مرحله افزایش دهد و مباحث شناوری بازار، سهامداران واقعی، معاملات خاص مثل معالات خارج از بازار را مدیریت کند تا هم بتواند آزادی عمل برای فعالان را افزایش دهد و هم مارکت افکت را به حداقل خود در بازار برساند و بعد از آن به مراحل توسعه فکر کند. همیشه حذف دامنه نوسان و حجم مبنا دغدغه روسای سازمان بورس بوده است در حالی که حذف اینها شاید در کشورهای دیگر اتفاق خوبی باشد اما اگر مدیریتی برای دوره گذار وجود نداشته باشد و شرایط بازار مهیا نباشد امکان دارد حذف دامه نوسان و حجم مبنا تیغ دولبه‌ای باشد که اتفاقات نامطلوبی را در بازار رقم بزند.
ارتباط قوی با سهامداران
نیما میرزایی، تحلیلگر بازار سرمایه : به نظر می‌رسد رییس سازمان بورس تا کنون عملکرد قابل توجهی داشته ودرمجموع اقدامات مفیدی به ویژه در توسعه ارکان بازار سرمایه و ارتباط با ذینعفان بازار انجام داده است. البته نقطه ضعفی که کماکان وجود دارد این است که هنوز ارتباطی بین سازمان بورس و جامعه سهامداری شکل نگرفته است. این درحالی است که این سازمان از طریق فعالان بازار به خوبی می‌توانست با مخاطب چند ده میلیونی بازار سرمایه ارتباط بگیرد اما از این ظرفیت استفاده نشد. در واقع بی‌توجهی به این موضوع حلقه مفقوده‌ای است که سازمان بورس می‌تواند خیلی بهتر از این عمل کند و ارتباطش را با جامعه سهامداری قوی‌تر کند. به نظر می‌رسد این موضوع یکی از نقاط ضعفی است که هر چند نسبت به گذشته بهتر شده است و از فضای تاریک گذشته بعضا در دوره‌هایی فاصله گرفته اما می‌تواند به سمت روشنایی بیشتر حرکت کند و ارتباط بهتری با جامعه سهامداری شکل دهد. همجنین جای یک اتاق فکر متشکل از فعالان جوان بازار سرمایه که عمدتا نخبگان اقتصادی کشور هستند خالی است در حالی که چنین اتاق فکری می‌تواند برای تصمیم‌سازی سازی و تصمیم گیری سازمان بورس کمک کننده باشد.
تسهیل فرایندها
عبدالرضا عیسوند حیدری، کارشناس ریسک در بازارسرمایه و صنعت بیمه: نشستن بر جایگاه رییس سازمان بورس، یکی از پر چالش‌ترین موضوعات است اما به هر ترتیب، حذف قیمت‌های دستوری که یکی از چالش‌ها و ریسک‌های اصلی بازار سرمایه است باید یکی از اولویت‌های رئیس سازمان باشد. در واقع سازمان بورس با تعامل نهادهای قانون گذار باید فرایندها را تسهیل کند و دخالت خود را در بازار کاهش دهد. رئیس سازمان با انجام این اقدامات می‌تواند کمک کند تا ریسک بازار سرمایه از نظر قیمتگذاری کاهش یابد.
جلوگیری از تصمیمات ناگهانی و خلق الساعه
مهدی حاجی غلام، کارشناس بازار سرمایه: بازار سرمایه و بازار پول دو بحش مهم اقتصاد است و همیشه باید در نظر داشت که سرمایه همانند آهوی ترسان است که با کوچکترین حرکت و اتفاق ناگهانی باعث سلب اعتماد می‌شود. بنابراین اگر به جای رئیس سازمان بورس بودم مهمترین موضوعی که دنبال می‌کردم، جلوگیری از تصمیمات ناگهانی و خلق الساعه ای است که معمولا خارج از بازار گرفته می‌شود چرا که این تصمیمات اثرات قابل توجهی در بازار سرمایه دارد. موضوع مهم دیگری که باید در سازمان بورس انجام شود، جلوگیری از قیمتگذاری دستوری است. این نوع قیمتگذاری باعث افزایش رانت و تقاضای کاذب می‌شود. دو صنعت خودرو و سیمان با تلاش سازمان بورس و بورس کالا وارد بورس شدند وعرضه های مناسبی در سیمان شکل گرفت و فضای قیمتگذاری دستوری کاهش یافت. البته ناگفته نماند که باید در صنعت برق نیز اثر قیمت گذاری دستوری کاهش یابد تا نیروگاه‌ها با سرمایه‌گذاری جدید دراین بخش نیازهای صنعت و مردم را مرتفع کنند.
توسعه ابزارها و تنوع بخشی به صندوق‌ها
نیما نائینیان، مدیر رابط عمومی تامین سرمایه نوین: توسعه ابزارهای بازار سرمایه و تنوع بخشی به صندوق‌های موجود در بازار بهترین ومهم‌ترین کاری است که رئیس سازمان می‌تواند در شرایط فعلی برای بهبود بازار انجام دهد. بالا و پائین شدن شاخص ارتباطی به نهاد ناظر ندارد. آنچه اهمیت دارد این است که فضا عادلانه باشد و اطلاعاتی که به دست همگان می‌رسد به صورت عادلانه توزیع شود. همچنین ابزارها و امکاناتی که در اختیار سرمایه گذاران قرار می‌گیرد متنوع باشد و هر فرد با توجه به ریسک های موجود ابزار مورد نظر را انتخاب کند.
توسعه ابزارهای مالی و توجه به پژوهش‌های دانشگاهی
سید محمدرضا اعلمی، کارشناس بازارسرمایه: به نظر می‌رسد برای بهبود بازار سرمایه باید در اولین گام ابزارهای مالی توسعه یابد. هر چند تا کنون اقدامات قابل توجهی دراین باره صورت گرفته است اما توجه بیشتر به این موضوع می‌تواند نقش بسزایی در رونق بازار داشته باشد. حذف دامنه نوسان، دو طرفه کردن بازار با ایجاد فروش استقراضی نیز از دیگر اقدامات خوبی است که نیاز به پیگیری دارد. توجه به پژوهش‌های دانشگاهی نیز می‌تواند اقدامات ما را موثرتر کند. باید از پژوهش‌ها و دستاوردهای مختلفی که در یکی دو دهه گذشته در حوزه مالی- رفتاری و اقتصاد رفتاری انجام شده است برای پیشبرد اهداف مورد نظر در بازار بهره ببریم. کلید واژه‌های دیگری که باید در اولویت قرار بگیرد، بحث تاثیر شاخص کل و حذف دامنه نوسان بر رفتار سهامداران و حرکت به این سمت که معامله گران و سرمایه‌گذاران چه سوگیری‌های رفتاری دارند و انتشار اخبار در مواقع مختلف چگونه بررفتار آنها دامن می‌زند. اقدام مهم دیگر در اولویت قرار دادن آموزش است. به بیان دیگر آموزش باید در سه جهت باشد؛ آموزش در سطح حاکمیتی برای تصمیم‌گیران، آموزش در سطوح حاکمیت شرکتی برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی و آموزش برای سهامداران خرد تا بازارکارآمدی را شاهد باشیم.
تسریع فرایندهای مالی
هوشنگ فروغمند اعرابی، استاددانشگاه و کارشناس حوزه مسکن: به طور کلی اگر به جای رئیس سازمان بورس بودم، فرایند حوزه‌های مالی مرتبط با مسکن را تسریع می‌کردم تا گردش مالی در حوزه صنعت ساختمان ومسکن افزایش یابد. دراین صورت هم تورم دراین بخش کاهش می‌یابد وهم گردش مالی باعث افزایش ثروت در این حوزه می‌شود.
نظارت بر ناشران
محمد علی دهقان دهنوی، رئیس سابق سازمان بورس: توسعه نهادهای مالی، تسهیل در صدور مجوزها، افزایش شفافیت در بازار، تقویت نظارت برناشران، نهادهای مالی و معامله‌گران، انتشار صورت‌های مالی سازمان بورس برای ارتقای شفافیت بازار از جمله مواردی بود که برای توسعه بازار سرمایه در زمان ریاستم بر سازمان بورس عملیاتی شد بنابراین لازم است رئیس فعلی سازمان بورس نیز برای عمق بخشی وتوسعه بازار به این موارد توجه بیشتری کند.
حمایت از سهامداران خرد
محمد نظیفی، عضو موظف هیات مدیره گروه مالی مهرگان: سازمان بورس محل مراجعه همه ذینفعان اقتصاد کشور و نه تنها بازار سرمایه است از این رو وظایف خطیری بر دوش ریاست این سازمان است از این رو رئیس سازمان باید با حساسیت بیشتری در حوزه حمایت از سهامداران به ویژه سهامداران خرد گام بردارد.
توسعه ابزارهای غیرمستقیم
امیروفایی، مدیر عامل کارگزاری توسعه معاملات کیان:توسعه تمامی ابزارهای سرمایه‌گذاری غیر مستقیم اعم از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سبدگردان و تسهیل فعالیت آنها از مهمترین موضوعاتی است که باید مورد توجه رئیس سازمان بورس قرار گیرد. هر چند توجه به ابزارهای سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در سال‌های گذشته شدت بیشتری گرفته است اما لازم است در سال‌های پیش رو نیز مورد توجه جدی قرار گیرد. این درحالی است که اگر در سال ۹۹ به این نوع ابزار توجه بیشتری می‌شد شاهد مشکلات موجود در بازار سرمایه نبودیم. در واقع توسعه ابزارهای مستقیم را می‌توان یکی از مهمترین شروط رشد بازار سرمایه ذکر کرد. بنابراین توسعه این ابزارها یکی از بهترین اقداماتی است که سازمان بورس در شرایط فعلی می‌تواند انجام دهد تا یادگاری ماندگاری برای بازار سرمایه به ثبت برسد.
تنوع بخشی به ETF ها
محمدصادق میرزایی، کارشناس بازار سرمایه و مدرس مرکز مالی ایران: توجه به سرمایه‌گذاری غیر مستقیم در بورس اولین و مهمترین نکته‌ای است که باید از سوی رئیس سازمان بورس پیگیری و دنبال شود. در کنار این مساله، تنوع‌بخشی به صندوق‌های ETF و سرمایه‌گذاری در آنها و دوطرفه کردن بازار که برنامه‌های زیادی دراین باره عملیاتی شده نیز می‌تواند گام مثبتی برای توسعه بازار سرمایه باشد.
توجه به حوزه آموزش
مهدی کارگزار، مدیر آموزش مرکز مالی ایران: توجه به امر آموزش یکی از موضوعات مهمی است که باید از سوی مجید عشقی، رئیس سازمان بورس پیگیری و دنبال شود. تا وقتی که افراد به صورت اصولی نتوانند از ابزارها بهره‌مند شوند طبیعتا توسعه بازار رخ نخواهد داد و فقط افراد محدودی از این بازار سود می‌برند. بنابراین ضرورت دارد بحث آموزش بیش از سایر موارد در اولویت کاری روسای سازمان بورس قرار گیرد. توسعه ابزارهای جدید و دو طرفه کردن بازار نیز موضوعات دیگری هستند که برای توسعه و رونق‌بخشی به بازار سرمایه لازم و ضروری است.
کراد فاندینگ‌ها رسمی هستند یا خیر
علی عمیدی، مدیرعامل سامانه تامین مالی کارن‌کراد: درجهت تامین مالی جمعی و کراد فاندینگ تعیین تکلیف انجام می‌دادم که آیا قرار است آنها به رسمیت شناخته شوند و یا خیر ویا اینکه باید حتما یک نهاد مالی باشند.
مقابله با مواردی همچون قیمتگذاری دستوری
اسماعیل درگاهی، مدیرعامل گروه مالی شهر: اساسا بهترین معیار برای بازار سرمایه وضعیت بازارهای موازی است در حال حاضر همگان شاهد وضعیت بازارهای موازی هستند که از لحاظ بازدهی وضعیت خوبی دارد و البته که این وضعیت به نفع جامعه نیست. نکته دراینجا این است که در بازار سرمایه بسیار حساس شده ایم و به این لرز و تب میفتیم که بازار قرار است چه وضعیتی را پیدا کند. باید برای بازار سرمایه یک مسیر طبیعی قائل باشیم که هر فاکتور و مقررات و دستورالعملی که این مسیر طبیعی را در واقع حمایت می‌کند را از آن استفاده کنیم. همچنین عواملی که این مسیر طبیعی را بر هم می‌زند را نیز با آنها مقابله کنیم که در ابتدا اقدامات دستوری است و یا در واقع برخوردهای دستوری باشد و یکسری اقدامات که گفته شود ما برای این بازار ایستاده‌ایم و کلیت بازارسرمایه را بهتراز سهامداران می‌شناسیم.
صیانت از رشد پایدار بازار سرمایه
کاوه بوستانی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری اعتضاد غدیر: مهمترین وظیفه سازمان بورس نه مدیریت قیمت کوتاه مدت سهام بلکه صیانت از رشد پایدار بلند مدت بازار سرمایه است و طبیعتا جریانات احساسی که در بازار اتفاق می افتد چه در مسیر رشد و چه ریزش، نیازمند این است که با یک سازوکار مدیرت و تعدیل شود و عقلانیت به اقدامات و تصمیمات سرمایه گذاران بازگردد. اگر یک حرکت متعادل رو به بالا را بتوانیم تضمین و حمایت کنیم طبیعتاً در بلند مدت فرصت‌های رشدی بازار بیشتر خواهد بود و طبیعتا تصمیمات سازمان بورس به عنوان ریگلاتور اصلی این بازار می‌تواند متضمن این حرکت پایدار باشد.
سازمان مستلزم کاهش بروکراسی
رضا علوی، رییس هیات مدیره شرکت سبدگردان داریک: در فضای نمایشگاه هم شاهد هستیم که نهادهای خصوصی هم رشد کرده‌اند و هم نوآوری داشته‌اند و هم برنامه های جدیدی برای ارائه دارند که بسیار درخشان است و به نظر می‌رسد که سازمان باید اعتماد بیشتری به نهادهای پیشرو بازار سرمایه داشته باشد و همچنین بحث توسعه نیز بسیار بحث مهم و خوبی است و سازمان می‌تواند این برنامه را پس از لانچ کردن برنامه ها برای عمق بخشیدن به بازار و فرهنگ سازی بر روی این ابزارها قرار دهد. در بحث ابزارسازی در حال حاضر مشکلی وجود ندارد ولی در بحث فرهنگ سازی بسیار با مشکل مواجه هستیم به طور مثال اوراق آپشن را مردم بعنوان یک ابزار سفته بازی نگاه می‌کنند و در صورتی که این یک اقدامی است که می‌تواند سهام سرمایه گذاران را بیمه کنند. برخی از نهادهای مالی به دنبال بیمه‌های مختلف برای بیمه سهام می‌روند ولی در واقع سهام ما به اینگونه بیمه های ثالث و بدنه احتیاجی ندارند چرا که در خود بازار ابزارهایی وجود دارد که می‌توانیم سهام خود را بیمه کنیم و یک‌مقدار کاهش بروکراسی در سازمان لازم است و همچنین اعتماد به نهادهای مالی دارای مجوز و همچنین پرداختن بیشتر به موارد توسعه ای لازم است.
ضرورت تدوین برنامه استراتژیک
قاسم محسنی، مدیرعامل شرکت اعتبارسنجی برهان: اقدام اساسی، مهم و ضروری برای بازار سرمایه تدوین برنامه استراتژیک برای آن است. بسیاری از کشورها مانند عربستان و هند، ترکیه و ... دارای چنین برنامه ای هستند و این برنامه باید به زبان‌های مختلف ترجمه شود. مسئله بعد بازار اولیه است، توجه همواره به سمت بازاز ثانویه است در حالی که این بازار اولیه است که برای تولید تامین مالی می‌کند و بازار ثانویه نقش تقویت بازار اولیه را دارد یعنی اگر بازار اولیه نباشد بازار ثانویه تقریبا هیچ نقشی در اقتصاد ندارد. برای تقویت بازار اولیه باید مقررات انتشار اوراق را اصلاح کنیم و حواشی را از بین ببریم و از رتبه بندی اعتباری هم برای تقویت آن استفاده کنیم.
رونق بازار باید اولویت باشد
بهراد موسوی، کارشناس بازار سرمایه: یک نکته مهمی که در واقع انتظار از سازمان بورس و رییس آن است این است که با توجه به رونقی که در بازار سرمایه به وجود آمده است و همچنین شرایط آن نسبت به گذشته و پس از ریزش های سال ۱۳۹۹ باید روند عرضه های اولیه را تسهیل ببخشند و زمانی که بازار وضعیت خوبی دارد امید می‌رود که ما شاهد باشیم عمق بازار هر روز بیشتر شود و در کل وضعیت بازارسرمایه و رونق آن باید برای رییس و ارکان بازار مهم و اولویت باشد.
زیرساخت‌ها نیازمند بهبود
سیدعلی موسوی، معاونت کالا و انرژی کارگزاری توازن بازار: به نظر می‌رسد که بهتر است که زیرساخت‌ها بهبود پیدا کند. در بحث زیر ساخت‌ها چه از نظر سایت فناوری بورس، چه از منظر پلتفرم های معاملاتی و همچنین از طرفی دیگر موارد اینچنین همچنان با مشکل مواجه هستند و همچنین بحث افزایش سرمایه‌ها است که بسیار زمان بر هستند و زمانی که شرکت‌ها سود خود را تقسیم می کنند زمان طولانی‌ای دارند و به نظر می رسد که باید خیلی کمتر از این ها باشد. در نهایت باید اینگونه گفت که زیرساخت‌ها باید اصلاح شود و همچنین باید جذاب‌تر شود و موضوع این است که چرا باید یک سرمایه گذار پول خود را سرمایه گذاری کند و سود خود را در مدت ۶ تا حتی ۸ ماه دیگر از یک ناشردریافت کند. این موارد نیاز به اصلاحات بسیار گسترده ای دارد و حتما این انتظار می‌رود که رییس سازمان این اقدامات را انجام دهد تا برای سرمایه گذاران جذابیت بیشتری ایجاد شود.
- هدیه محمودآبادی - خبرنگار
- شماره ۴۹۶ هفته نامه اطلاعات بورس