شاهد این ادعا بر چند وجه استوار است که اولین آن، متداول بودن این ابزار در بورس‌های بزرگ دنیاست. دیگر موضوعی که به این صندوق‌ها اعتبار بازاری و البته علمی می‌دهد، همان صفت‌هایی است که نام آنها را تشکیل داده است.
به طور دقیق‌تر، صندوق بودن به معنی آن که مدیر و یا تیم تحلیلی به صورت حرفه‌ای برای مدیریت منابع این صندوق‌های در سهام تصمیم می‌گیرند و از سوی دیگر قابل معامله بودن آنهاست که در واقع مانند یک سهم در بازار، آسان معامله می‌شوند و دردسر و سختی صندوق‌های صدور و ابطالی را ندارند.
در این گزارش به بررسی ۴ صندوق در سهام قابل معامله که در یک سال اخیر بیشترین بازده را داشتند، از منظرهای مختلف تحلیل پرداخته‌ایم. بیشترین بازدهی سالانه منتهی به تاریخ ۱۴۰۲/۳/۲۹ مربوط به صندوق ثروت "هامرز" با بازدهی به میزان ۷۳.۱۳ درصد است. صندوق قابل معامله "ثروت داریوش" با ۷۲.۶ درصد بازدهی، در جایگاه دوم قرار دارد. پس از این دو، صندوق های "آسمان آرمانی" و "فرازداریک" هستند که به ترتیب ۷۱.۸ و ۷۰.۲ درصد بازدهی را برای دارندگان واحدهای سرمایه گذاری خود ایجاد کردند و در مقام سوم و چهارم قرار گرفته‌اند.
در این صندوق ها بمانیم؟
نسبت مالی قیمت بر خالص ارزش دارایی مانند پرچم کوهنوردان، نشان می‌دهد که شرکت در کجای بازار قرار دارد. اگر P/NAV معادل ۱۰۰ درصد باشد؛ به معنای برابر بودن ارزش ذاتی با قیمت بازار آن سهم است. در این حالت، نمی‌توان تغییر وضعیت خاصی را برای آینده دارایی که درحال تحلیل آن هستیم، متصور باشیم اما اگر P/NAV از ۱۰۰ درصد بیشتر باشد؛ به معنای پایین‌تر بودن ارزش ذاتی نسبت به قیمت پایانی سهم است. این حالت نشان دهنده آن است که سرمایه‌گذاری در سهام شرکت مورد نظر ریسک بالایی دارد. در حالت سوم نیز اگر P/NAV کمتر از ۱۰۰ درصد باشد، به معنای بالاتر بودن ارزش ذاتی سهم نسبت به قیمت پایانی آن است. در این حالت با توجه به این که قیمت پایانی به ارزش ذاتی سهم نرسیده و جای رشد تا آن محدوده را دارد، سرمایه‌گذاری کم ریسک خواهد بود.
نگاهی به نسبت مالی قیمت بر خالص ارزش دارایی چهار صندوق مذکور نشان می‌دهد که هر ۴ صندوق در حوالی NAV واقعی خود در حال معامله هستند و خبری از نوسانات بازار در قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری این صندوق‌ها نیست.
البته الزامات قانونی بازار سرمایه برای مدیریت این نوع از صندوق‌ها، از دلایل اصلی تطابق قیمت بر خالص ارزش دارایی آنهاست که با توجه به الزام گزارشگری روزانه بر مبنای سهام و سایر دارایی‌های خریداری شده، این صندوق‌ها الزام به رعایت این موضوع دارند. در واقع اگر ما تمامی صندوق‌های بازار را نیز از زیر ذره بین قیمت بر خالص ارزش دارایی بگذرانیم، با اختلاف فاحشی بین قیمت و خالص ارزش دارایی مواجه نخواهیم شد.
دردانه‌های دولت
آنچه تاکنون خواندیم و بررسی کردیم، تنها برای آشنایی با ساز و کار صندوق‌های سرمایه‌گذاری قابل معامله در بورس بر مبنای الزامات بورس و سازوکار بازار سرمایه بود. اما آنچه از الان به بعد می‌خوانیم، گل به خودی درشتی است که توسط دولت به بازار سرمایه زده شد و در این شرایط که بازار اوضاع متعادلی دارد، باز هم خبری از تطابق قیمت بر ارزش دارایی در صندوق های پالایش یکم و دارا یکم نیست.
دارا یکم، صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بازار سرمایه است که با نام “صندوق واسطه‌گری مالی یکم” و با نماد “دارا یکم”، از سهام بانک‌های دولتی و شرکت‌های بیمه تشکیل شده که از اوایل اردیبهشت ماه ۱۳۹۹ توسط دولت در بازار سرمایه عرضه شد. فعالیت صندوق واسطه‌گری مالی یکم شامل مدیریت و نگهداری دارایی‌ها و دریافت سودهای تقسیمی آنهاست که در امیدنامه این صندوق، کلیه فعالیت‌های آن همراه با جزئیات کامل ذکر شده است. نمودار ۱ نمایانگر وضعیت پرتفوی این صندوق در پایان خرداد ۱۴۰۲ است.
صندوق پالایش یکم نیز که روزی محل مناقشه هیأت دولت در بازارسرمایه شده بود، هم اکنون با دارا بودن سهام شرکت‌های پالایشگاهی در بازار معامله می شود. نمودار ۲ نمایانگر وضعیت پرتفوی این صندوق در پایان خرداد ۱۴۰۲ است.
زیرآبی قیمت بر خالص ارزش دارایی‌های دولتی‌ها
عمده منابع صندوق این دو صندوق سرمایه‌گذاری قابل معامله در بازار سرمایه معامله می‌شود. اما بررسی نسبت مالی قیمت بر خالص ارزش دارایی آنها نشان می‌دهد بر خلاف صندوق‌های تحت مدیریت بخش خصوصی، این دو صندوق تحمیلی بازار که اسما بر اساس مقررات بازار، اما رسما در فرازی بالاتر از این مقررات بازار سرمایه اداره می‌شوند، در سطحی پایین تر از ۱۰۰ درصد و یا همان میزان تطابق قیمت بر ارزش خالص دارایی‌ها معامله می‌شود. طبعا کارکرد این نسبت برای این موضوع است که سرمایه گذاران به سمت سرمایه‌گذاری در دارایی هایی بروند که رقمی کمتر از ۱۰۰ درصد را نشان می دهد. اما واقعیت های فعلی بازار سرمایه نشان می دهد شرکت‌های سرمایه‌گذاری که عمدتا سهام غیربورسی دارند، قیمت بر خالص ارزش دارایی کمتر از ۱۰۰ و یا بالای ۱۰۰ داشته باشند. در غیر این صورت، مدیریت ناکارآمد و بازارگردانی غیرفعال و یا نیمه فعال باعث بروز این اتفاقات خواهد شد. نمودار پایانی این گزارش، وضعیت قیمت بر خالص ارزش دارایی این دو صندوق قابل معامله در بورس را نشان می‌دهد.
- سمیرا ابراهیمی - خبرنگار
- شماره ۴۹۷ هفته نامه اطلاعات بورس