این در حالی است که در این مدت افت قیمت نفت بیش از ۳۰ درصد بوده و این نشان می‌دهد رابطه نسبتا خطی بین دو بازار وجود دارد و ضریب کاهش در دو بازار نیز به هم نزدیک است.
با این حال توافق کشورهای عضو اوپک پلاس بر سر ایجاد محدودیت در عرضه نفت می‌تواند عاملی برای افزایش قیمت‌ها باشد به طوری که در لحظه تنظیم این گزارش شاهد رشد هفتگی ۴.۵ درصدی در قیمت نفت هستیم.
با این حال با توجه به این که قیمت نفت تحت تاثیر عوامل متعددی نوسان بالایی را تجربه می‌کند، اما به رغم کاهش قیمت جهانی متانول رشد بهای ارز در داخل مانع از افت قابل توجه درآمد شرکت‌های متانول‌ساز در کشور شده است به طوری که بر اساس یک گزارش تحلیلی سود سه شرکت بزرگ متانول‌ساز در ایران در سال گذشته رشد قابل توجهی داشته است به طوری که میزان سودآوری زاگرس، خارک و فناوران به طور متوسط ۶۵ درصد افزایش یافته است.
با این حال شرکت‌های متانول‌ساز در حال حاضر دو نگرانی عمده دارند؛ اول قیمت خوراک و سپس افت قیمت جهانی متانول و ارز که می‌تواند درآمد صادراتی این شرکت‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. فریبرز کریمایی، قائم مقام انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی در این باره در نشستی که برای بررسی چالش‌های پیش‌روی شرکت‌های متانول‌ساز در سازمان بورس برگزار شد، اعلام کرد که دولت به دنبال ارقام ۴ و ۷ هزار تومانی برای خوراک بوده که این موضوع به نگرانی شرکت‌های مذکور تبدیل شده است. شرکت‌های متانول‌ساز و البته همه شرکت‌های پتروشیمیایی از دولت می‌خواهند نرخ خوراک را به صورت آزاد و شناور تعیین کند چراکه قیمت گاز و انواع سوخت‌های مایع در جهان ثابت نیست و طبیعتا نرخ ارز نیز در داخل مدام در حال تغییر و تحول است، بر این اساس این که دولت در طول یک سال نرخی ثابت برای خوراک در نظر بگیرد، منطقی نیست.
این تنها مشکل شرکت‌های متانول‌ساز نیست. اول این که اغلب شرکت‌های متانولی، شرکت‌های صادرکننده هستند و همه محصول تولیدی خود را به بازارهای جهانی ارسال می‌کنند، این در حالی است که دولت متانول را به عنوان ماده نیمه خام و خام تلقی کرده و عوارض صادراتی بر آن وضع کرده است. تولیدکنندگان این حوزه در همین نشست با انتقاد از این سیاست این نحوه برخورد را مانع توسعه این صنعت ارزیابی کردند.
این در حالی است که شکل بازارهای خریدار متانول از ایران نیز در حال تغییر است و سیاست‌های دولتی در این حوزه می‌تواند خطرآفرین باشد. به عنوان یک نمونه، چین و هند به عنوان دو کشور بزرگ خریدار متانول از ایران در حال مذاکره با شرکت‌های آمریکایی هستند تا نیاز خود را از این کشور وارد کنند.
دوم این که میزان تولید متانول در جهان روز به روز در حال افزایش است و این موضوع میزان رقابت در این صنعت را در بازارهای جهانی افزایش داده است. هرچند میزان تقاضا برای این محصول نیز در بازارهای جهانی روند رو به رشدی را تجربه خواهد کرد که در ادامه به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت.
ارزش بازار ۴۰ میلیارد دلاری برای متانول
بازار جهانی متانول می‌رود با رشد سالانه بیش از ۴ درصد از میزان کنونی ۳۰.۹ میلیارد دلار در سال به ۳۹ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۸ برسد که در کنار آن افزایش تقاضا به خصوص در مورد بازار خودرو از این موضوع پشتیبانی خواهد کرد. موسسه Markets and Markets در گزارشی در این باره نوشته است، قوانین دولتی و نظارت‌ها روی استانداردهای سوخت در بازپردازی زیرساخت‌های استفاده از متانول در خودروها تاثیر زیادی روی تقاضا برای این سوخت داشته و این تاثیر ادامه دارد. بررسی‌های علمی نشان داده استفاده از این سوخت در موتور خودروها و هواپیماها تاثیرات و کارایی مشابهی دارند. در این ارتباط چین پیشگام استفاده از متانول در صنعت خودرو است و البته این ماده یکی از افزودنی‌های اصلی برای سوخت در بسیاری از کشورهای دنیاست که دلیل این امر نیز دانسیته بالای انرژی این محصول است که بسیار جذاب به نظر می‌رسد. به خصوص آن که انتقال این نوع سوخت نیز در مقایسه با سایر انواع سوخت از منظر دمای نگهداری و شرایط خاص نقل و انتقال آسان‌تر است که این مزیتی مهم برای مصرف‌کنندگان این محصول محسوب می‌شود تا با تحمل هزینه‌های کمتر به آن دسترسی داشته باشند.
در حال حاضر مهمترین شرکت‌های تولیدکننده متانول دنیا عبارتند از متانکس کانادا، سابیک عربستان، گروه انرژی یانکونگ چین، زاگرس ایران، کلانس آمریکا، باسف آلمان که از ثبات بالا در تولید، ثبات مالی و وجهه بین‌المللی برخوردارند و در عین حال دارای فروش‌های قوی و روابط بازاری گسترده در جهان هستند.
رشد فزاینده در تقاضا برای گاز طبیعی به عنوان خوراک در صنایع نهایی مختلف باعث رشد قیمت این محصول در جهان شده است. این موضوع باعث شده تا اهمیت استفاده از متانول افزایش یابد. به عنوان مثال مشتقات مختلف متانول طیف متنوعی از کاربردها را در بخش‌های مختلف پیدا می‌کنند. به عنوان نمونه، ترکیب فرمالدئید با ترکیبات مختلف محصولات مختلفی مانند فنل، اوره، ملامین فرمالدئید، متیلن بیس (۴-فنیل ایزوسیانات)، رزین‌های پلی استال، پنتا اریتریتول، هگزامتیلن تترامین (HMTA) و ۱، ۴-بوتاندیول (BDO) را تشکیل می‌دهد. این محصولات سپس برای تولید محصولات مختلف در بخش‌های مختلف مانند ساخت و ساز (چسب‌ها، زیر فرش، رنگ‌ها و روکش‌ها، پانل‌های چوبی، چسب‌های چوبی و لایه‌ای و غیره)، محصولات مصرفی (آرایشی، حوله‌های کاغذی، مبلمان و...)، فرش، کابینت، حلال و غیره، خودرو (ضد یخ، اجزای زیر کاپوت، قطعات، لنت ترمز، سیستم سوخت و غیره)، و کاربردهای بهداشتی (ساخت کپسول ژل سخت، ساخت واکسن و...) انواع مختلف مصرف از این محصول را در صنایع مختلف نشان می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که چنین استفاده گسترده‌ای از مشتقات متانول در صنایع مختلف در سراسر جهان باعث افزایش تقاضای جهانی برای این محصول در سال‌های پیش‌رو گردد.
کارشناسان معتقدند، تغییر وضعیت بازارهای جهان می‌تواند کار را برای تولیدکنندگان متانول در داخل سخت کند و به همین دلیل لزوم اتخاذ سیاست‌های حمایتی از این صنایع ضروری است. به علاوه باید در این حوزه برنامه‌ریزی بلندمدتی انجام داد. تقویت زنجیره رزش افزوده و صنایع تکمیلی و سرمایه‌گذاری در طول زنجیره می‌تواند یکی از موضوعاتی باشد که مانع از بروز ریسک‌های آتی در این صنعت می‌شود. در غیر این صورت با توجه به چالش‌های زیرساختی، سیاست‌های دولتی در حوزه قیمت خوراک، بازار ارز، محدودیت‌های صادراتی، تحریم‌ها و... زیان شرکت‌های متانولی دور از ذهن نیست. در این راستا با توجه به محدودیت‌های بازار صادراتی و برنامه‌ریزی برای افزایش تولید متانول در کشور، شرایط تولیدکنندگان بزرگ بدتر خواهد شد. ممکن است این واحدها مجبور شوند با ۶۰ تا ۷۰ درصد ظرفیت اسمی خود به تولید ادامه دهند که این موجب ضرر کلان در صنعت پتروشیمی خواهد شد.
- حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامه‌نـگار
- شماره ۴۹۷ هفته نامه اطلاعات بورس