یک روز قیمت خودرو روند صعودی را در بازار تجربه می‌کند اما طولی نمی‌کشد که از این مسیر منصرف و کاهشی می‌شود. یک روز بازار در برابر سیاست واردات خودرو واکنش تهاجمی از خود نشان می‌دهد و به سرعت کاهشی می‌شود و روز دیگر با عبور ارز از قیمت ۵۰ هزار تومان به حالت تدافعی درآمده و روند صعودی را از سر می‌گیرد.
اگر جمیع این حالات را نوعی نقطه سربه‌سر در بازار خودرو در نظر بگیریم، به نظر می‌رسد اتخاذ یک شوک آنی می‌تواند تکلیف بازار خودرو را برای مدت‌ها معلوم سازد که این شوک آنی می‌تواند آزادسازی قیمت خودرو باشد یا آزادسازی کامل واردات خودرو؛ کما این که خبر آزادسازی واردات خودروهای بالای ۴۰ هزار دلار در روزهای اخیر تاثیر کاهشی روی بازار خودرو گذاشته است.
عوامل اثرگذار
گفت‌وگوهای برجامی از سوی دیگر روی قیمت خودرو اثر کاهشی داشته و این موضوع اثر خیلی خوبی روی روند کاهشی بازار خودرو داشت به طوری که در این مدت قیمت خودروهای مونتاژی و داخلی حتی تا یک میلیارد تومان افت را تجربه کردند اما این روند پایدار نبود، چراکه بازار خودرو اثبات کرده برای تجزیه و تحلیل همه مسایل، به اثر آن موضوع روی بازار ارز دقت نظر دارد.
در موضوع واردات خودروهای خارجی اعم از نو و کارکرده نیز بازار به شدت منتظر بررسی اثرات این تصمیم است. برخی کارشناسان معتقدند این تصمیم می‌تواند بازار خودرو را با کاهش قابل توجهی روبه‌رو سازد. رئیس اتحادیه نمایشگاه‌داران خودرو در این باره معتقد است چون خودروهای خارجی ۱۰۰ تا ۱۳۰ درصد از قیمت‌های واقعی خود بالاتر به فروش می‌رسد، بنابراین شکست قیمت‌ها در این بازار بسیار قابل پیش‌بینی است. بررسی روند گذشته بازار خودرو را به یاد آورید؛ با ممنوعیت واردات خودروی خارجی، ابتدا قیمت خودروهای وارداتی به شدت رشد کرد و سپس این اثر به خودروهای مونتاژی و در نهایت به قیمت خودروهای نو و کارکرده داخلی سرایت کرد. اگر این پازل را برعکس مرتب کنیم، واردات خودرو ابتدا روی نمونه‌های مشابه خارجی و سپس مونتاژی و در نهایت خودروهای خارجی اثرگذار خواهد بود و این به معنای موجی از کاهش قیمت در بازار خودرو است که البته نیازمند سیاست‌های تکمیلی نیز هست.
بورس کالا؛ آری یا نه؟
به عنوان مثال شورای رقابت با عرضه خودرو در بورس کالا مخالفت کرده و به ممنوعیت این اقدام رای داده است. این شورا در نامه‌ای به گروه بهمن خودرو که قرار بود در خرداد ماه ۶۰۰ دستگاه خودروی دیگنیتی را در بورس کالا عرضه کند، اعلام کرده با توجه به لازم‌الاجرا بودن مصوبه شورای رقابت برای عرضه خودرو از طریق سامانه یکپارچه فروش خودرو داخلی، هر اقدام مغایر این مصوبه، باعث اخلال در بازار و تشویش افکار عمومی می‌شود؛ بنابراین عرضه خودرو در بورس کالا باید متوقف شود.
این نامه در حالی منتشر شده است که به نظر می‌رسد سایر ارکان دولت یا از آن بی خبرند و یا نمی‌خواهند به طور شفاف از آن دفاع یا آن را رد کنند. وزیر اقتصاد در این باره به طور تلویحی از عرضه خودرو حمایت کرده و گفته قرار نیست عرضه خودرو در بورس کالا متوقف شود و در نامه شورای رقابت هم به چنین چیزی اشاره نشده است. اما سخنگوی شورای رقابت نه تنها عرضه خودرو در بورس کالا را منتفی می‌داند بلکه حتی گفته این اقدام به زیان مصرف‌کننده است.
این مقاومت‌ها در حالی است که اگر عرضه خودرو در بورس کالا با قوت و این بار با سیاست‌های مناسب‌تری که ورود دلالان به بازار را محدود و از رقابت‌های غیرمنطقی جلوگیری کند، پیگیری شود، این ابزار به کمک بازار خودرو خواهد آمد. متاسفانه تجربه پیشین عرضه خودرو در بورس با همه تاکیدی که بر این روش داریم، تجربه کاملی نبود و با توجه به موجی از انتقادها که به همراه داشت و با توجه به این که تاثیر چندانی در تنظیم بازار داخل ایفا نکرد، نتوانست اثر مورد انتظار را به همراه داشته باشد. عرضه خودرو در تجربه قبلی بورس کالا با آن که سود بسیار مناسبی را نصیب مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان می‌کرد و به نظر می‌رسد سود دلالان را به صورتی منطقی بین این دو بخش تقسیم می‌کرد، اما تاثیری روی کاهش قیمت‌ها در بازار آزاد نداشت و این در حالی است که انتظار می‌رفت این ابزارها بتوانند قیمت شکنی بازار را رقم بزنند.
عرضه خودرو تقویت شد
نکته قابل توجه در این بین عرضه بالاتر خودروهای داخلی و مونتاژی است. آمارهای وزارت صمت حکایت از تولید ۳۲۵ هزار دستگاه خودرو در بهار سال جاری دارد و این در حالی است که این تعداد در سال گذشته ۲۰۸ هزار دستگاه بوده که از رشد قابل توجه تولید خودروسازان ایرانی حکایت دارد. عرضه این خودروها به بازار نیازمند توسعه مکانیسم‌های فروش دارد. عرضه‌های قطره چکانی و یا تحویل‌های مدت‌دار و بستن فروش شرایطی و ثبت‌نام از کارخانه و سایر روش‌ها در حالی که میزان تولید خودرو در حال افزایش است، کمکی به بازار خودرو نمی‌کند و به نظر می‌رسد باید تصمیماتی در زمینه تسریع ایفای تعهدات خودروسازان اتخاذ شود.
برای این منظور انتظار می‌رود دولت به آزادسازی قیمت خودرو کارخانه دست بزند. اجرای این سیاست در چند مرحله به عنوان یک تصمیم ناگزیر می‌تواند یک بار برای همیشه دست دلالان را از بازار خودروی کشور کوتاه کند. در حال حاضر اختلاف بالای قیمت خودروی کارخانه و بازار آزاد باعث شده تا واسطه‌ها از هر ابزاری برای کسب سود استفاده کنند و یکی از این ابزارها آشفتگی قیمتی در بازار خودرو است.
باید گفت در روزهای پیش‌رو اخبار سیاسی از روابط ایران و آمریکا، تحولات بازار ارز و استارت واردات خودرو به کشور می‌تواند تعیین‌کننده‌ای مهم برای حرکت بازار باشد. هر سه خبر به نوعی بازار را به مسیر کاهشی سوق می‌دهند اما همانطور که پیش از این نیز بارها تاکید کرده‌ایم، بازار خودرو یک بازیگر مهم دارد و آن هم کسانی است که منافع کلان خود را به شرایط نابسامان بازار خودرو گره زده‌اند و اتفاقا در پنج سال گذشته توانسته‌اند جایگاه تثبیت شده‌ای برای خود دست و پا کنند و گاه در برخی سیاست‌های دولتی و وزارت صمت نیز مداخله دارند. باید دید این گروه آیا اجازه می‌دهد بازار در کف قیمتی به تعادل برسد یا خیر.
- حمزه بهادیوند چگینی - روزنـامه‌نـگار
- شماره ۴۹۸ هفته نامه اطلاعات بورس