نهادهای بازارگردان، نوعی از نهادهای مالی هستند که محوریت اصلی فعالیت آن‌ها در راستای کاهش ریسک نقدشوندگی دارایی‌های مالی اعم از اوراق بدهی، سهام، ابزارهای مشتقه و... است.
در کشور ما از سال ۱۳۹۹که ریزش‌ها شروع شد، اجباری از سوی سازمان بورس و اوراق بهادار برای ناشران در قالب یک دستورالعمل ابلاغی شکل گرفته است که بخشی از منابع خود را برای بازارگردانی سهام، تخصیص بدهند.
دلیل این امر به زبان ساده، جمع نشدن صف‌های فروش بوده است. در این شرایط انتظار می رفت که بازارگردان‌ها با در دست داشتن منابع متناسب با نقدشوندگی سهام، بازار را متعادل کنند اما در واقع منابعی که از سمت ناشران به سوی بازارگردان‌ها رفته بود، جوابگوی نیاز بازار سرمایه نبوده است و عملا اهداف برنامه ریزی شده، محقق نشد.
ذکر این موضوع ضروری است که بازارگردان‌ها جدا از نقش اصلی خود که کاهش ریسک نقدشوندگی است فعالیت می‌کنند و تمرکزشان عملا بر سودآوری منابعی است که ناشر به آن‌ها داده و خودشان نیز طبیعتا از آن نفع می‌برند. به همین دلیل است که در روزهای ریزشی بازار سرمایه شاهد هستیم که بسیاری از بازارگردان‌ها آن‌طور که باید صف‌های فروش را جمع نمی‌کنند و در حال حاضر که بازار سرمایه مثبت است صف‌های خرید را به میزان کافی عرضه نمی‌کنند تا بازار کمی متعادل شود؛ بنابراین نقشی که در حال حاضر بازارگردان‌ها ایفا می‌کنند با آنچه در دستورالعمل‌ها تعریف شده است، همخوانی ندارد.
نکته بعدی که در بازارگردان‌ها وجود دارد این است که در اقصی نقاط جهان و در کشورهای پیشرفته، بازارگردان‌ها معمولاً با منابع خود هم ورود می‌کنند و ریسک را می‌پذیرند و با توجه به ریسکی که متقبل شده اند، مدیریت نقدینگی سهم را بر عهده می‌گیرند، این موضوع در کشورهای دارای دامنه نوسان محدود بیشتر به چشم می خورد اما در بازار سرمایه ما، نقش بازارگردان‌ها به ایفای تعهدات ناشران، محدود شده است و تنها به کارمزد توجه دارند. در نتیجه این کارکرد محدود، شاهد آن بودیم که بازارگردان‌ها نتوانستند نقش چشمگیری در کاهشی شدن ریزش بازار داشته باشند. حتی شائبه عرضه‌های آبشاری در زمان ریزش بازار نیز در عملکرد آن‌ها وجود دارد که البته تخلف‌های محرز شده، جریمه هم شدند.
بنابراین با وجود مزایای وجود بازارگردان‌ها با محوریت کمک به نقدشوندگی، ایراداتی هم در دستورالعمل فعلی عملکردی آن‌ها وارد است که بهتر است سازمان بورس ورود کرده و این دستور العمل را بازنگری و اصلاح کند. همچنین گزارش دهی منظم ماهانه از عملکرد بازارگردان به صورت عمومی، می تواند مشوق خوبی برای ورود هرچه بیشتر نهادهای مالی در این حوزه می‌شود، همچنین به بازارگردان‌ها کمک می‌کند که از سایر سهامداران خرد هم تامین مالی کنند.
- محمد ابراهیم سماوی - کارشناس بازار سرمایه