بازار مشتقه در کنار بازار سهام و اوراق بهادار، یکی از انواع بازارهای مالی است که شرایط، مقررات و فعالان خاص خود را دارد.

در بازار مشتقه قراردادهایی به صورت استاندارد وجود دارد که قیمت و شرایط آن‌ها کاملا مشخص است.

در واقع، این قراردادها خود مولفه‌ها، عناصر و مندرجاتی دارند که از آن به‌عنوان مشخصات قرارداد یاد می‌شود و حسب مورد مشتمل بر مواردی از قبیل اندازه قرارداد، زمان قرارداد یا دوره معاملات، روش اعمال، روزهای معاملاتی، دارایی پایه، استاندارد تحویل، نحوه اعمال، نوع تسویه، حداکثر هر سفارش، وجه التزام و جریمه‌های قراردادی، کارمزدها و سایر شرایط مربوط به موقعیت تعهدی ناظر به هر یک از بازارها (اعم از آتی، اختیار معامله و...) است.
با توجه به اینکه به‌طور معمول قراردادهای بازار مشتقه در بورس‌های اوراق بهادار یا کالایی معامله می‌شود، حدود روابط حقوقی به‌موجب تعریف رسمی مقررات از قراردادهای راجع به این بازارها مشخص و معین شده است. درخصوص اختیار معامله، این مقوله (قرارداد اختیار معامله) عبارت از اوراق بهاداری است که به‌موجب آن فروشنده اوراق متعهد می‌شود در صورت درخواست خریدار، تعداد مشخصی از دارایی پایه را به قیمت اعمال معامله کند. خریدار اوراق می‌تواند در زمان یا زمان‌های معینی در آینده طبق قرارداد، معامله را انجام دهد. فروشنده اوراق اختیار معامله در قبال این تعهد، مبلغ معینی از خریدار اوراق دریافت می‌کند. برای جلوگیری از امتناع فروشنده اوراق از انجام قرارداد، فروشنده ضمن قرارداد متعهد می‌شود مبلغی را به‌ عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا شرکت سپرده‌گذاری مرکزی قرار دهد و متناسب با تغییرات قیمت اوراق اختیار معامله، آن را تعدیل کند.

  • محمد صادقی - پژوهشگر حقوق مالی و اقتصادی
  • شماره ۴۹۹ هفته نامه اطلاعات بورس