ابزارهای مشتقه با هدف پوشش ریسک طراحی شده‌اند. تا چند سال گذشته خلأ این نوع ابزار در بازار سرمایه احساس می‌شد، اولین ابزار مشتقه اوراق تبعی بود که به نوعی یک نوع اختیار فروش به حساب می‌آمد در ادامه انواع قراردادهای اختیار معامله در بازار سرمایه منتشر شد، هم اختیار خرید و هم فروش روی نمادهای بزرگ منتشر شد و اخیراً نیز قرار است قراردادهای آتی تک سهم را ایجاد کنند که قرار است روی سهم‌ها و نمادها منتشر شود.
همه این ابزارهای مشتقه یعنی هم قراردادهای آتی و هم اختیار معامله با هدف پوشش ریسک فعالان طراحی شده است. به طوری که فرصت‌های آربیتراژی و پوشش ریسک را برای افرادی که قصد سهامداری دارند ایجاد می‌کند. به این صورت که فرضاً در قراردادهای آتی سهامدار هستید و در مقطعی از بازار تصورتان این است که ممکن است نمادتان افت کند، می‌توانید با استفاده از قراردادهای آتی و تعهد فروش روی قراردادهای آتی سهام خودتان را از ریسک قیمت و نوسانات قیمت پوشش دهید. همچنین در قراردادهای اختیار معامله نیز این حالت امکان پذیر است.
از طرفی این قراردادها با توجه به مکانیزم طراحی که دارند برای افراد ریسک پذیر هم بسیار مناسب است، یعنی افرادی که با توجه به روحیاتشان ریسک پذیری بسیار بالا یا بسیار پایینی دارند با توجه به خاصیت اهرمی که این قراردادها دارند، امکان کسب استفاده از فرصت‌های نوسانگیری با توجه به خاصیت اهرمی را خواهند داشت.
یکی دیگر از فرصت‌هایی که این قراردادها ایجاد می‌کنند فرصت‌های آربیتراژی هستند، با توجه به این که قراردادهای مشتقه هم قراردادهای اختیار معامله و هم قراردادهای آتی شامل سررسیدهایی در زمان‌های آینده می‌شوند، همیشه شاهد گپ قیمتی بین این قراردادها هستیم که این گپ‌ها می‌توانند فرصت‌های مناسبی را ایجاد کنند. یعنی حتی برای افرادی که شناختی از بازار سرمایه ندارند و درجات ریسک‌پذیریشان بسیار پایین است، این امکان ایجاد می‌شود که با خرید دارایی پایه و فروش قراردادهای مشتقه در سررسیدهای دور، از این فرصت‌های آربیتراژی و گپ قیمتی (اگر ارزنده باشد و نرخ بازده آن بیش از سودی باشد که اوراق بدون ریسک می‌دهد) هم استفاده کنند.
در حال حاضر خلاء ابزار برطرف شده است و بسیاری از ابزار در بازار وجود دارد و در حال استفاده هستند اما موضوعی که الان مطرح است و خلایی که وجود دارد بحث آموزش است. نهادهای مالی به ویژه کارگزاران و شرکت بورس و سازمان بورس باید در بحث آموزش این قراردادها بیشتر فعال شوند. در بازارهای جهانی ارزش معاملات مشتقه به مراتب بیشتر از قراردادهای دارایی‌های پایه است. اگر در سال ۹۹ این ابزار شناخته شده‌تر بود فعالان می‌توانستند با استفاده از این قراردادها خودشان را از آن ریسک و نوسان قیمت پوشش دهند و بازار سرمایه هم با کارایی بیشتری مواجه می‌شد.
- شایان کرمی - مدیر کالا کارگزاری توسعه سهند
- شماره ۴۹۹ هفته نامه اطلاعات بورس