نقش ابزار مشتقه در کنترل ریسک

به طور کلی ابزار مشتقه برای کنترل ریسک ساخته شده‌ است. برای مثال در ریزش یک‌ماه اخیر بورس کسانی که از ابزار مشتقه برای هدج یا پوشش ریسک استفاده کردند و در قراردادها از استراتژی‌های کاوردکال استفاده کرده بودند، (یعنی سهم نمادهایی را خریده و اختیار خریدشان را فروخته بودند) حداقل بهای تمام شده آن سهم برایشان ۲۰ تا ۳۰ درصد پایین‌تر از دیگران بود و اکثر سهم‌های بزرگ هم کمتر از آن ریزش کردند و می‌توان گفت کسانی که از ابزارهای پوششی و کنترل ریسک استفاده کردند تقریباً در نقطه‌های سر به سر هستند و زیان نکرده‌اند.

بنابراین هر چند نمی‌توان گفت این ابزار به طور مطلق کارا است و ریسک را از بین می‌برد اما حداقل در بازاری که یکطرفه است می‌تواند به کنترل ریسک کمک کند.
ابزارهای مشتقه ۴ ویژگی مهم دارند که به دو دسته تقسیم می‌شود: ویژگی اول اهرم که بیشتر برای بازارهای صعودی به‌کار برده می‌شود، زمانی که سرمایه گذار حدس می‌زند بازار رشد می‌کند و می‌خواهد بیشتر سود بگیرد استفاده می‌شود مانند اعتبارکه یک نمونه از این اهرم است، همچنین در بازار مشتقه می‌توان چندین برابر اعتبار اهرم داشت.
دسته دوم امکان کسب سود در ریزش بازار است که این امکان را به ۲ تا ۳ دسته تقسیم می‌کنند، یکی به اصطلاح خالی فروشی است یعنی وقتی پیش‌بینی می‌کنند بازار در حال ریزش است به تنهایی فروش می‌گیرند. روش بعدی هدج کردن است که هم سهم را دارند و هم فروش می‌گیرند که نسبت به روش قبلی سود کمتری دارد ولی در عوض زیان ندارد.
روش آخر آربیتراژ است که در آن از دو یا چند ابزار مشتقه با هم استفاده می‌کنند. مثلاً یک قرارداد را می‌خرند و یک قرار داد را می‌فروشند؛ وقتی مجموعه این ۴ ابزار (اهرم، خالی فروشی، هدج کردن و آربیتراژ) در کنار هم به‌کار برده شوند می‌توانند به طور کامل جلوی ریسک‌های سنگین را بگیرند.
به طور مثال در نماد شستا هم خود نماد را داریم و هم آتی شستا و آپشن‌های در سررسیدهای مختلف، اگر کسی روی نماد شستا خرید داشته باشد و احساس کند بازار ریزش دارد می‌تواند روی نمادهای پرمعامله مثل «ضشستا ۶۰۰۴ » یا ۶۰۱۰ فروش بگیرد که این می‌شود هدج کردن یا اگر بخواهد از بهره زمانی سود بگیرد می‌تواند روی نمادهای آخرسال همزمان با خرید شستا فروش بگیرد که این یک بهره آربیتراژی است و در اصطلاح به آن کاوردکال می‌گویند و یا اگر بخواهد از اهرم استفاده کند می‌تواند روی نمادهای آخر سال آپشن‌ها را خریداری کند و نگه‌دارد تا زمانی که از زمان خرید ۲۰ -۳۰ الی ۴۰ درصد رشد کند آپشن‌های خریده شده ۴ تا ۵ برابر رشد می‌کنند؛ مجموع این‌ها کنترل ریسک بیشتری نسبت به خرید خود سهم شستا به تنهایی دارد.

• سلمان یزدانی - مدیر ابزارهای مشتقه کارگزاری پیشرو
• شماره ۴۹۹ هفته نامه اطلاعات بورس