گرچه نوبل اقتصاد از نظر فنی در مجموعه جوایز نوبل قرار نمی‌گیرد، اما دریافت‌کنندگان این جایزه را «برنده نوبل اقتصاد» می‌نامند. امروزه این جایزه از سوی آکادمی سلطنتی علوم سوئد در استکهلم به برندگان اهدا می‌شود.
تاکنون ۵۴ جایزه نوبل اقتصاد به ۹۱ اقتصاددان از سراسر جهان تعلق گرفته است که اقتصاددانان آمریکایی با بیش از ۶۰ جایزه، بیشترین سهم را به خود اختصاص داده‌اند. در شماره‌های پیشین با تعدادی از برندگان نوبل اقتصاد آشنا شدید. در این شماره نیز به معرفی جان نش (آمریکا)، جان هارسانی (مجارستان) و راینهارت سلتن (آلمان) برندگان جایزه نوبل اقتصاد سال ۱۹۹۴ می‌پردازیم. آنها به دلیل ارائه تحلیل‌های جدید و مبتکرانه از تئوری بازی‌های غیرمشارکتی موفق به دریافت این جایزه شدند.
جان نش
جان فوربس نش جونیور، ریاضیدان آمریکایی که شهرتش را مدیون فعالیت بنیادی در حوزه تئوری بازی، هندسه جبری، هندسه دیفرانسیل و معادلات دیفرانسیل جزیی است، در ژوئن ۱۹۲۸ در ایالت ویرجینیا به دنیا آمد.
پدر جان نش، مهندس برق و مادرش آموزگار بود. آنها تلاش زیادی برای ادامه تحصیل فرزندشان به خرج دادند تا اینکه توانست با بورسیه جرج وستینگهاوس برای دادمه تحصیل در رشته مهندسی شیمی به موسسه تکنولوژی کارنگی (امروز دانشگاه کارنگی ملون) راه یابد. بعدها با توصیه استادش به ریاضیات تغییر رشته داد و در سال ۱۹۴۸ مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد ریاضیات را دریافت کرد. او با پذیرش کم هزینه به دانشگاه پرینستون رفت و در رشته ریاضیات به ادامه تحصیل پرداخت. ریچارد دافین، استاد دانشگاه کارنگی در توصیه‌نامه به دانشگاه پرینستون، او را «نابغه ریاضی» معرفی کرده بود. جان نش از دانشگاه هاروارد نیز پذیرش گرفت اما در نهایت پرینستون را انتخاب کرد.
این نابغه ریاضی در سال ۱۹۵۹ (وقتی ۳۱ سال داشت) نخستین نشانه‌های بیماری روانی را بروز داد و سال‌های زیادی را برای درمان بیماری شیزوفرنی در بیمارستان‌ها گذراند. در زمان تشدید بیماری، او نسبت از افرادی که کراوات قرمز داشتند به شدت می‌هراسید و آنها را کمونیست‌هایی می‌دانست که به دنبال آزارش هستند. از زندگی او فیلمی به نام «یک ذهن زیبا» ساخته شده است. جان نش در می ۲۰۱۵ درگذشت.
جان هارسانی
جان چارلز هارسانی (با نام اصلی هارسانی یانوس کارولی)، اقتصاددان مجار- آمریکایی در می ۱۹۲۰ در بوداپست مجارستان به دنیا آمد. او به دلیل پژوهش در حوزه تئوری بازی‌ها و کاربرد آن در علم اقتصاد شهرت دارد. او همچنین فعالیت‌های مهمی برای استفاده از تئوری بازی و استدلال اقتصادی در فلسفه اخلاقی و سیاسی انجام داد. هارسانی در سال ۱۹۵۶ به آمریکا مهاجرت کرد و بیشتر عمر خود را در آنجا گذراند.
جان هارسانی در بوداپست به دبیرستان رفت و در آنجا نشانه‌های نبوغ ریاضی او آشکار شد به طوری که توانست جایزه ریاضی مشهور Eotvos را دریافت کند. هارسانی تمایل زیادی به ادامه تحصیل در رشته‌های ریاضیات و فلسفه داشت اما در سال ۱۹۳۹ پدرش او را به فرانسه فرستاد تا در دانشگاه لیون مهندسی شیمی بخواند. با شروع جنگ همه چیز تغییر کرد. پس از جنگ او به بوداپست بازگشت و در ۱۹۴۷ مدرک دکترای فلسفه و جامعه‌شناسی را از دانشگاه بوداپست دریافت کرد. با قدرت گرفتن رژیم کمونیستی در مجارستان و مصادره اموال پدرش، هارسانی به اتفاق خانواده به اتریش و از آنجا به استرالیا مهاجرت کرد. در ۱۹۵۶ با دریافت بورسیه راکفلر به دانشگاه استنفورد رفت و با ارائه تز تئوری بازی، دومین مدرک دکترای خود را در رشته اقتصاد از این دانشگاه دریافت کرد. جان هارسانی در آگوست ۲۰۰۰ درگذشت.
راینهارت سلتن
راینهارت یوستوس رجینالد سلتن، اقتصاددان آلمانی در اکتبر ۱۹۳۰ به دنیا آمد. او به دلیل ارائه ایده «عقلانیت محدود» شهرت دارد و یکی از پایه‌گذاران اقتصاد تجربی به شمار می‌رود.
در جریان جنگ جهانی دوم، خانواده سلتن به اتریش تبعید شدند اما پس از پایان جنگ به آلمان بازگشتند. در دبیرستان، او با خواندن مقاله‌ای درباره تئوری بازی که در مجله فورچون به چاپ رسیده بود، به این مقوله علاقه‌مند شد. در دانشگاه گوته فرانکفورت به ادامه تحصیل در رشته ریاضیات پرداخت و در ۱۹۵۷ مدرک خود را دریافت کرد. او همچنین در ۱۹۶۱ موفق به دریافت مدرک دکترای ریاضیات از این دانشگاه شد. او سال‌ها به عنوان استاد ممتاز در دانشگاه بن به تدریس پرداخت. راینهارت سلتن در آگوست ۲۰۱۶ درگذشت.
- علی دانیال - روزنامه‌نگار
- شماره ۵۰۰ هفته نامه اطلاعات بورس