هرچند در مستندات و موارد قانونی قیمت باید براساس مکانیزم عرضه و تقاضا تعیین شود اما با لحاظ روش عرضه‌های اولیه باید یک قیمت پایه وجود داشته باشد. از این‌رو نقش ارزشگذار در این میان حائز اهمیت‌تر خواهد بود و باید مجموعه نهاد ارزشگذار صاحب صلاحیت بوده و دارای یک چارچوب دانشی برخوردار از مهارت‌ها و افراد خبره باشد.
عمده ارزش گذاری‌ها در بازار سرمایه ایران توسط شرکت‌های تامین سرمایه‌ها اتفاق می‌افتد و این شرکت‌ها و به خصوص شرکت تامین سرمایه تمدن از چارچوب لازم و افراد صلاحیت علمی و مهارتی برخوردار است تا بتواند ارزش گذاری را انجام دهد. در حوزه تخصصی ارزش گذاری شرکت‌ها نکات با اهمیتی وجود دارد که در ادامه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱- شرایط خاص هر صنعت در ارزش گذاری: از نکات حائز اهمیت در ارزش گذاری بنگاه‌ها و شرکت‌ها به نوع فعالیت صنعت مرتبط است و ما برای هر گروه، صنعت یا شرکت باید یک سری روش‌های ارزش‌گذاری مختص آن صنعت را داشته باشیم تا این روش‌ها بتوانند ارزش دارایی را مشخص و کامل نشان دهد و برای بحث عرضه سهام(ipo) راهگشا باشد.
۲-حیطه مسئولیت و اختیار ارزش گذار: موضوع دیگری که باید به آن توجه ویژه شود این است که ارزش گذار براساس یکسری مفروضات ارزش گذاری را انجام می‌دهد و چنانچه مفروضات در آینده تغییر کند قطعا نتایج ارزش گذاری تغییر خواهد کرد. لذا موضوعی که باید مد نظر قرار گیرد این است که باید برای ارزشگذار یک حیطه مسئولیت قایل باشیم که این حیطه مسئولیت در چارچوب مفروضات است. تلفیق مفروضات و روش‌ها، گزارش ارزش گذاری را فراهم می‌کند و چون باید مسئولیت و اختیار ارزش گذار لحاظ شود نباید انتظار و مسئولیت بیش از اختیار برای ارزش گذار قایل باشیم. ارزش گذار باید یکسری مفروضات را که از سوی شرکت‌ها اعلام می‌شود، به درستی تعیین کند.
۳-ارزش گذار مستقل: نکته مهم دیگر استقلال ارزش گذار است که باید رعایت شود. گزارش‌های فعلی در حوزه ارزش گذاری به عهده خود شرکت‌هاست. در واقع شرکت‌ها خود اقدام به عقد قرارداد با یک نهاد مالی ارزش گذار می‌کنند درحالی که روش بهتر این است که بورس پذیرنده قبلا هزینه ارزش گذاری را از شرکت دریافت کنند و ارزش گذار با بورس یا فرابورس طرف باشد.
۴- ضرورت تدوین استاندارد ارزش گذاری ملی: مشخص شدن یکسری روش‌های ارزش گذاری از سوی سازمان بورس، شرکت بورس و فرابورس برای صنایع مختلف است که این روش‌ها مختص هر مجموعه و صنایع باشد چون هر کدام از صنایع ممکن است با تغییر روش‌ها و مفروضات دچار تغییر کل فرآیند ارزش گذاری باشند. تعیین استانداردها در کنار تعیین چارچوب‌ها ضروری است زیرا در دنیا استانداردهایی برای ارزش گذاری وجود دارد که زمین بازی ارزش گذار را مشخص می‌کند.
۵-تعیین یکسری متغیرهای اقتصادی نیز مطرح است و نهاد ناظر سالانه متغیرهای اقتصادی جهت ارزش گذاری را اعلام کند تا مفروضات ارزش گذار بر این پایه قرار گیرد.
۶ -موضوع مهم دیگر ارزیابی موشکافانه یا Dodeljene است. در دنیا شرکت‌ها را ارزیابی موشکافانه می‌کنند تا تمام نقاط ضعف، قوت، فرصت و تهدید استخراج می‌شود و این موارد به نهاد ناظر و بازاراطلاع‌رسانی می‌شود. شاید این نهادها در ایران هنوز غایب هستند و این مورد می‌تواند خلاءهای موجود را پر کند. ارزش گذار باید دستش برای بررسی و راستی آزمایی باز باشد و موسساتی که ارزیابی موشکافانه می‌کنند این امکان را فراهم می‌کنند.
یکی از آثار مهم ارزش گذاری بازگشت و افزایش اعتماد مردم به بورس است. در عرضه‌های اولیه جزو معدود کشورهایی هستیم که حجم زیادی از افراد جامعه در هر عرضه اولیه به واسطه روش ثبت سفارش، خریدار سهم هستند. برخی ارزش گذاری‌ها در بازار بسیار خوشبینانه یا بدبینانه است و چون مردم اطلاعات تخصصی در این خصوص ندارند این وظیفه بورس و پذیرنده است تا ایجاد شفافیت کند و این اطمینان را به مردم بدهد که درصورت خرید سهم در سال‌های آتی متضرر نخواهند شد.
در خاتمه باید گفت ارزش گذاری‌ها اگر منطقی باشد موجب اعتماد مردم می‌شود چراکه عمده سهامداران حاضر در عرضه‌های اولیه خیلی فرصت و تخصص کافی برای ارزیابی ندارند.
- علی بیگ زاده - مدیرعامل شرکت تامین سرمایه تمدن
- شماره ۵۰۱ هفته نامه اطلاعات بورس