مفهوم سبدگردانی به معنای چیدمان صحیح دارایی‌ها در قالب یک سبد مشخص است که به آن مدیریت پرتفوی هم گفته می‌شود. مالکیت این سبد متعلق به سرمایه‌گذار بوده و سبدگردان وظیفه خرید و فروش و مدیریت آن را بر عهده دارد.
درواقع منظور از سبد اختصاصی یا مشخص، مجموع دارایی‌های موضوع سبدگردانی مانند وجه نقد، سهام، اوراق خزانه، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، اوراق سکه بهار آزادی و … است که به مشتری معینی تعلق دارد. اولین شرکت سبدگردانی که در بازار بورس ایران تاسیس شد، شرکت سبدگردان کاریزما بود که در سال ۱۳۹۰ تاسیس و در سازمان بورس اوراق بهادار ایران به ثبت رسیده است. همچنین در ادامه شرکت‌های سبدگردان آسمان در دی ماه ۱۳۹۰ و شرکت سبدگردان سرمایه‌ایرانیان در مهرماه ۱۳۹۱ موفق به اخذ مجوز از سازمان شدند.
سبدگردانی، مدیریت اختصاصی دارایی‌های اشخاص است و هزینه بالاتری نسبت به سایر خدمات قابل ارائه از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارد، شرکت‌های سبدگردان مبلغی را به‌عنوان حداقل سرمایه مورد نیاز برای پذیرش لحاظ می‌کنند. به دلیل شرایط خاص قراردادهای سبدگردانی این خدمت الزاماً مناسب تمامی سرمایه‌گذاران نیست. زیرا مدت زمان قرارداد یک سال بوده و در صورت خروج پیش از دوره اتمام قرارداد محدودیت‌هایی در زمان خروج اعمال خواهد شد.
عملکرد سبدگردان‌ها در دو سایت
تاکنون تعداد ۷۵ سبدگردان موفق به اخذ مجوز از سازمان بورس شدند. تا سال ۱۳۹۹ سبدگردان‌ها گزارش عملکردهای خود را به سازمان ارائه می‌کردند بنابراین گزارش عملکردهایی که از سبدگردان‌ها در سایت سازمان بورس و اوراق بهادار وجود دارد، تنها تا سال ۹۷ بوده که تا آن زمان تعداد ۱۹ شرکت سبدگردان موفق به اخذ مجوز از سازمان شده بودند. مابقی سال‌ها در سایت سازمان یافت نشد. طبق پیگیری‌های هفته‌نامه اطلاعات بورس؛ محسن عرب زاده، مدیر نظارت بر نهادهای مالی در این مورد که چرا گزارش عملکرد سبدگردان‌ها فقط تا سال ۱۳۹۷ در سایت سازمان موجود است، گفت: تا سال ۱۳۹۷ شرکت‌های سبدگردان موظف بودند که گزارش عملکردهای خود را به سازمان ارائه دهند اما بعد از سال ۱۳۹۷ سبدگردان‌ها گزارش عملکردهای خود را در سایت کدال بارگزاری می‌کردند و اطلاعات عملکرد آنها در سایت کدال موجود است.
با این حساب و پراکندگی اطلاعات سبدگردان ها در سایت های مختلف، می توان به این نتیجه رسید که صنعت سبدگردانی نیازمند تارنما یا سایتی منحصر بفرد برای ثبت عملکرد و اطلاعات سبدگردانان است تا مشتریان آنها بتوانند به سهولت به این اطلاعات دست پیدا کنند و در بین سایت ها سرگردان نمانند.
اختیار معامله؛ فرصت بی نظیر کسب سود
رئیس هیات مدیره و معاونت سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان آسمان با اشاره به علل موفقیت سبدگردان‌ها گفت: سرمایه‌گذاری و موفقیت در بازار سهام مستلزم دانش و کسب مهارت‌های زیادی است. سرمایه‌گذاری در بازار سهام یک کار تمام وقت و کاملا جدی است. شما هر قدر هم حرفه‌ای باشید؛ نمی‌توانید به تنهایی حجم زیادی از داده‌ها و اطلاعاتی که در سطح کلان و همچنین در سطح خرد شرکت‌ها و صنایع مخابره می‌شود را آنالیز و تجزیه و تحلیل کنید. موفقیت در بورس زمانی حاصل می‌شود که نه فقط یک فرد بلکه تیمی حرفه‌ای از کارشناسان خبره بازار را رصد کنند تا بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری را شکار کنند.
محمد اقبال‌نیا افزود: شرایط اقتصادی کشور ما به گونه‌ای است که عدم اطمینان و ریسک تغییر قوانین و مقررات بالاست. تغییرات سالانه در احکام بودجه کل کشور، نرخ برق و گاز، عوارض و تعرفه‌های گمرکی در کنار تورم بالا و نوسانات نرخ ارز موجب شده تا سرمایه‌گذاری در سهام برای مردم عادی که کار اصلی آنها بورس نیست؛ در وهله نخست امری غیرممکن و دست نیافتنی به نظر برسد. وی درمورد ابزارهای غیرمستقیم برای سرمایه‌گذاری در بورس ادامه داد: معرفی ابزارهای غیرمستقیم سرمایه‌گذاری در بورس نظیر صندوق‌های سرمایه‌گذاری و وجود نهادهای مالی متخصص در بازار سهام نظیر شرکت‌های سبدگردان، به عموم مردم کمک کرده تا بتوانند با پرداخت هزینه‌ای اندک به خدمات تخصصی بازار سرمایه دسترسی پیدا کنند.
اقبال‌نیا درمورد سبدگردان آسمان اضافه کرد: شرکت سبدگردان آسمان به عنوان یکی از نخستین شرکت‌های مدیریت دارایی در سال ۱۳۹۰ تاسیس شد و اکنون در آستانه ورود به سیزدهمین سال فعالیت خود قرار دارد. این شرکت با اتکا به سابقه ۲۰ ساله فعالیت مدیران و موسسان خود در بازار سهام، توانسته است در سال‌های فعالیت خود به موفقیت‌های زیادی دست یابد و اکنون با بیش از ۱۷ هزار مشتری، بالغ بر ۱۰ هزار میلیارد تومان دارایی تحت مدیریت دارد.
به گفته رئیس هیات مدیره و معاونت سرمایه‌گذاری شرکت سبدگردان آسمان، استراتژی شرکت سبدگردان آسمان متکی بر تحلیل بنیادی یا همان فاندیمنتال با رویکرد از بالا به پائین است. قدم اول برای انتخاب سهام، تحلیل شرایط کلان اقتصادی و سیاسی کشور و بین‌الملل است. توجه به داده‌های مهم قدرت‌های بزرگ اقتصادی دنیا در زمینه نرخ بهره، رشد اقتصادی و اشتغال نقش تعیین‌کننده‌ای در پیش‌بینی چرخه‌های تجاری و در نهایت قیمت کامودیتی‌ها دارد.
وی افزود: در گام بعدی، وضعیت اقتصادی و سیاسی ایران مورد بررسی قرار می‌گیرد تا مشخص شود در آینده نزدیک باید انتظار رکود یا رونق بورس را داشت. همچنین با تحلیل این داده‌ها، صنایع و شرکت‌هایی که بیشترین پتانسیل رشد را دارند؛ مشخص می‌شود. قدم بعدی تجزیه و تحلیل دقیق اطلاعات مالی شرکت‌ها برای انتخاب بهترین گزینه‌های سرمایه‌گذاری است. برآورد سود و جریان‌های نقدی آتی شرکت‌ها و همچنین ارزشگذاری سهام آنها مرحله پایانی تحلیل بنیادی است. پس از آن، از ابزارهای تحلیل تکنیکال کمک گرفته می‌شود تا نقاط و زمان‌بندی بهینه ورود و خروج به سهام شرکت‌ها تعیین شود.
اقبال‌نیا تاکید کرد: در کنار، تحلیل بنیادی و تکنیکال، توجه به دانش مالی رفتاری و پرهیز از خطاهای شناختی برای موفقیت در بازار سهام امری کلیدی است. همه انسان‌ها در مواردی به صورت منطقی عمل نمی‌کنیم و دچار ترس و طمع می‌شویم. یک مدیر دارایی با تجربه، با شناخت این موارد تلاش می‌کند تا اسیر هیجانات بازار نشود و رویکرد حرفه‌ای خود را حفظ کند. شاید در خیلی موارد که همه دچار خوش‌بینی یا بدبینی مفرط شده‌اند؛ لازم است شما خونسردی خود را حفظ کنید و مسیری متفاوت و خلاف جهت را انتخاب کنید! در پایان او اضافه کرد: نکته دیگری که در یک سال اخیر به بازار سهام اضافه شده و فرصت‌های بی‌نظیری برای کسب سود و همچنین مدیریت ریسک در اختیار فعالان بازار سهام قرار داده است؛ ابزارهایی نظیر اختیار معامله و همچنین قراردادهای آتی است. این‌ها ابزارهایی کاملا حرفه‌ای هستند که به مدیران دارایی اجازه می‌دهند حتی در بازارهای نزولی نیز کسب سود کنند.
گذار از سبدگردانی به صندوق‌ها
صنعت سبدگردانی و مشاور سرمایه‌گذاری دو مسیر متفاوت را در پیش گرفتند. شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری که می‌توانستند پیشنهاد خرید و فروش سهام بدهند، به دلیل تمایل نداشتن افراد به این موضوع و وجود شبکه‌های مجازی، کانال‌های تلگرامی و... نتوانست به میزان کافی رشد کند و عملا فعالیت تخصصی آنها نتوانست شکل بگیرد. از طرف مقابل شرکت‌های سبدگردانی که با هدف گرفتن سبد و بر اساس ریسک‌پذیری افراد بودند، مسیر فعالیت خود را عوض کردند و به سمت صندوق‌های سرمایه‌گذاری گذار کردند. به نحوی که بررسی AUM، دارایی تحت مدیریت و اندازه سبدهایی که گرفتند نشان می‌دهد که عمدتا و صرفا روی سبدهای بزرگ و احتمالا برای مشتریان خاص هستند و سایر مشتریان را به صندوق‌های خود سوق می‌دهند.
حدود ۱۵ سال از اولین صندوقی که در بازار رونمایی شده می‌گذرد و کمتر از ۱۰ سال نیز از رونمایی صندوق ETF می‌گذرد. از این زاویه هم که نگاه می‌شود، مشخص می‌شود که صندوق‌های ETF به شدت مورد اقبال قرار گرفتند و عملا صندوق‌های صدور و ابطالی بازار خود را از دست دادند و حتی در خیلی از موارد در حال تبدیل از صندوق‌های صدور ابطالی به ETF ها هستیم بنابراین تجارت مدیریت دارایی کاملا گذار کرده و از مشتری محوری به ایجاد یک پلتفورم سرمایه‌گذاری رسیده است در مقابل آن هم صندوق‌ها متنوع‌تر شدند. صندوق‌ها به شدت متنوع شدند و از تضمین سود برای افراد ریسک‌گریز تا صندوق‌های اهرم محور و اهرم ۲ که معادل گرفتن سقف اعتبار از کارگزاری‌ها هستند، پیشنهاد شده صندوق‌های طلا که عملا پوشش دلار هستند و تا صندوق‌های خصوصی و صندوق‌های جسورانه. نکته جالب‌تر این است که صندوق‌ها به طور گسترده‌ای در حال بزرگ شدن هستند، بدون توجه به ایجاد صرفه مقیاس یا عملکرد به نحوی که با روند فعلی تعداد صندوق‌ها بیشتر از شرکت‌های بورسی خواهد شد. از سمت دیگر بررسی عملکرد و نوآوری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری حاکی از پیشرو بودن سبدگردانان و کارگزارهاست و تامین سرمایه‌ها با وجود سرمایه بالاتر و زیرساخت‌های بیشتر نتوانستند پیشتاز باشند و عملا دنبال کننده سبدگردان‌ها هستند.
در گزارش‌های آینده، هفته نامه اطلاعات بورس به ابعاد مختلف سبدگردانان می‌پردازد.
- نگین عظیمی - خبرنگار
- شماره ۵۰۱ هفته نامه اطلاعات بورس