سبدگردان شخص حقوقی است که در قالب قراردادی مشخص و به منظور کسب انتفاع، به خرید و فروش سهام و اوراق بهادار برای سرمایه‌گذار می‌پردازد. هر سبدگردانی با تنوع صندوق‌ها و ارائه خدمات به روز و متنوع با پوشش ریسک سعی در جذب سرمایه گذاران می‌کند.
در این زمینه احمد احمدآبادی، رئیس هیات مدیره سبدگردان داناک در گفت وگو با هفته نامه اطلاعات بورس به تشریح خدمات و عملکرد این صندوق پرداخت و عوامل موفقیت آن را بیان کرد.
* فراصندوق‌ها چه نوعی از صندوق‌های سرمایه گذاری هستند و نقش آن ها در بازار سرمایه ایران چیست؟
به منظور توسعه سرمایه‌گذاری غیرمستقیم، ابزارهای مختلفی در اکوسیستم سرمایه‌گذاری جهان طراحی شد و از این طریق مدیران دارایی به عنوان واسط معرفی شدند و مدیریت سرمایه‌گذاری حرفه‌ای از طریق توسعه ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم در دسترس عموم مردم قرار گرفت.
اولین نوع نهادهای مالی که طراحی شد، انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری فعال در کلاس‌های دارایی مختلف بود. ابتدا ابزارهایی همچون صندوق‌های درآمد ثابت، صندوق‌های سهامی و صندوق‌های مختلط شکل گرفتند و در ادامه با توسعه بازارهای مالی به مرور انواع صندوق‌های نوین از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری خصوصی، جسورانه، املاک و مستغلات، پوشش ریسک و طیف بسیار گسترده‌ای از صندوق‌های دیگر که تمامی کلاس‌های دارایی مختلف را پوشش می‌دهند، طی دهه‌های اخیر شکل گرفتند. از جایی، تنوع همین ابزارهای سرمایه‌گذاری غیرمستقیم به حدی رسید که سرمایه‌گذاران با این چالش مواجه شدند که به منظور رفع نیازهای خود در بین این ابزارهای متنوع کدام یک مناسب‌تر است، بنابراین یک نهاد مالی دیگر به منظور رفع این نیاز بازار طراحی و ساختاردهی شد به نام «صندوق سرمایه‌گذاری صندوق در صندوق» که به اختصار به آن فراصندوق هم گفته می‌شود. مأموریت این نوع صندوق‌ها ارزیابی و انتخاب صندوق‌های سرمایه‌پذیر و سرمایه‌گذاری منابع جذب شده از سرمایه‌گذاران در آن صندوق‌هاست. به عبارتی این نوع صندوق، اقدام به سرمایه‌گذاری در صندوق‌های دیگر می‌کند.
فراصندوق ابزاری است که برای سرمایه‌گذاران سطحی متفاوت از ریسک و بازدهی ارائه می‌کند به آنها کمک می‌کند از طریق این ابزار سبدی متنوع از انواع صندوق‌ها با سطوح مختلف ریسک و بازدهی داشته باشند. فراصندوق عملاً نماینده‌ای از یک سبد سرمایه‌گذاری کاملاً متنوع است که ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد بسیار زیادی کاهش می‌دهد. سبدی از انواع صندوق‌هایی با ساختار ساده و کم ریسک همچون درآمد ثابت تا صندوق‌هایی با ساختاری پیچیده و ریسکی همچون صندوق‌های جسورانه.
در حال حاضر در بازار سرمایه ۴ صندوق در صندوق در حال فعالیت هستند. سه صندوق در صندوق در سرمایه‌گذاری‌های خود محدودیت خاصی ندارند و متناسب با شرایط بازار در صندوق‌های مختلفی سرمایه‌گذاری می‌کنند. اما فراصندوق ستارگان سرمایه‌گذاری‌های خود را مطابق امیدنامه و اساسنامه خود بر صندوق‌های جسورانه و خصوصی متمرکز کرده است و ابزاری مناسب جهت سرمایه‌گذاری با ریسک متناسب در زیست‌بوم فناورانه کشور ارائه کرده است.
*مهمترین اثری که فراصندوق‌ها در بازار مالی داشته‌اند چه بوده است؟
ظهور فراصندوق‌ها علاوه بر مسئله مدیریت ریسک سرمایه‌گذاران به شکل خاص تأثیر شگرفی بر توسعه زیست‌بوم سرمایه‌گذاری جسورانه و خصوصی داشت و سبب توسعه کاراتر زیست‌بوم کسب و کارها نوآور و اقتصاد دانش‌بنیان شد. بسیاری از کشورها با مدل فراصندوق، عملاً مسیر توسعه اکوسیستم دانش بنیان را هموار کردند. بدین شکل که در این اقتصادها، دولت با مشارکت شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری حرفه‌ای بین‌المللی و با تأسیس فراصندوق‌ها به متولی‌گری مستقیم خود در زیست‌بوم دانش‌بنیان پایان داد. در این مدل دولت‌ها با طراحی نهادی واسط در قالب یک فراصندوق با مشارکت حداقلی خود، مدیریت وجوه حمایتی و سرمایه‌ای خود را به این نهاد جدید سپرند تا مسئله عدم تطبیق سرعت تصمیم‌گیری نسبتاً کند خود با ساختار سریع و جسورانه زیست بوم دانش‌بنیان، عاملی برای عدم توفیق این بخش از اقتصاد نباشد. این فراصندوق‌های بزرگ با مدیریت حرفه‌ای مدیران خود به ساختاردهی، تأسیس و سرمایه‌گذاری در صندوق‌های VC و PE پرداختند و اکوسیستم دانش‌بنیان را شکل دادند. صندوق نوآوری و شکوفایی که در ایران شکل گرفت نسخه‌ای شبیه به همین نوع فراصندوق‌هاست. با وجودی که این نهاد در ابتدا مستقیم در شرکت‌های دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری می‌کرد، به مرور با توجه به ناکارایی ساختار خود تغییر روش داد و مقرر شد که تنها به شکل غیرمستقیم و از طریق مشارکت در صندوق‌های جسورانه، خصوصی، پژوهش و فناوری و جسورانه شرکتی، به شکل غیرمستقیم در زیست‌بوم دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کند. مشابه مدل موفقی که در دنیا تجربه شد.
*راه‌اندازی فراصندوق‌ها در ایران چه چالش‌هایی داشته است؟
هر نهاد جدید در مراحل مختلف چرخه عمر خود چالش‌های متفاوتی دارد. نخستین چالش در طراحی طرح کسب و کار این نوع صندوق‌ها و اخذ موافقت تأسیس از سازمان بورس و اوراق بهادار بود. اما در ادامه و با تأسیس اولین فراصندوق‌ها، چالش اصلی تکمیل منابع آنها در پذیره‌نویسی است. به ویژه صندوق‌هایی که فعالیت اصلی آنها مواردی خاص، به ویژه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های جسورانه و خصوصی باشد. چرا که به دلایل مختلف این نوع صندوق‌ها تاکنون تجربه موفقی رقم نزده‌اند و به همین دلیل از سوی سرمایه‌گذاران اقبال چندانی به آنها وجود نداشته است. ما در سبدگردان داناک به پشتوانه تجارب خود در حوزه زیست‌بوم سرمایه‌گذاری خصوصی و جسورانه در تلاش هستیم که تجربه‌ای موفق در این بخش از صنعت مالی ایجاد کنیم و جایگاه این حوزه را در سبد دارایی‌های سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی باز تعریف کنیم.
*سبدگردان داناک چه خدماتی می‌دهد و در ارائه این خدمات چه مزیت‌هایی ارائه می‌کند؟
داناک همچون سایر شرکت‌های سبدگردان در لیست خدمات خود، محصولاتی مثل سبدگردانی اختصاصی و خدمات مدیریت دارایی در قالب انواع صندوق‌های رایج بورسی ارائه می‌دهد. تمایز ما در این بخش از محصولات، در اولین گام ارائه عملکرد و بازده مناسب به سرمایه‌گذاران است. اما نکته حائز اهمیت در داناک این است که مشتریان تجربه دریافت خدمات و روان و جذاب داشته باشند. حرکت در مسیر تحول دیجیتال، ارائه به روز گزارش به مشتریان، ارتباط و تعامل در لحظه با آنها و ارائه محصولاتی که تمامی دغدغه سرمایه‌گذاری آنها را رفع کند محور راهبردی داناک است.
در همین راستا علاوه بر تلاش برای توسعه بستر دیجیتال خدمات‌دهی برای مشتریان، در داناک همواره در حال مطالعه و طراحی ابزارهای جدیدی هستیم که به نیازهای مشتریان خود پاسخ دهیم. در حال حاضر تیم توسعه محصول داناک در حال طراحی ابزارهای همچون، صندوق پوشش ریسک، صندوق املاک و مستغلات و انواع صندوق‌های جسورانه و خصوصی در صنایع فناور خصوصاً زیست فناوری و اقتصاد دیجیتال است. بر اساس برنامه‌های داناک تا انتهای شهریور ۱۴۰۳ دو صندوق نوین در داناک به مرحله مجوز فعالیت خواهد رسید. تمام سعی ما در داناک پوشش کامل نیاز مشتریانمان در ارائه خدمات مدیریت دارایی از سطح ابزارهایی به شدت کم ریسک همچون صندوق‌های درآمد ثابت و کالایی تا ابزارهای پر ریسک همچون جسورانه و پوشش ریسک است. در این مسیر تأسیس و مدیریت فراصندوق جایگاهی راهبردی در سیاست‌های ما خواهد داشت.
- آرمین اسکندرزاده - خبـرنــگار
- شماره ۵۰۱ هفته نامه اطلاعات بورس